عملیات هوائی امریکا علیه رژیم اسد را چگونه باید ارزیابی کرد؟

بعد از اینکه رژیم اسد از سلاح های کیمیاوی بر علیه مخالفین در غوطه شرقی استفاده کرد، یکباره توجه افکار عمومی جهان به این منطقه متمرکز شد. یک مداخله نظامی از سوی ایالات متحده آمریکا بر علیه رژیم در دستور کار قرار گرفته بود. این مداخله شب شنبه 14 ام اپریل صورت گرفت.

مداخله نظامی آمریکا، انگلستان و فرانسه فراتر از یک عملیات جامع، در قالب یک "مجازات" بر علیه رژیم به مورد اجرا درآمد. با نگاهی به مباحثات صورت گرفته در داخل آمریکا، خواهیم دید در حالی که ترامپ تمایل به یک عملیات جامع داشت، جیمز ماتیس وزیر دفاع اینکشور و پنتاگون، عملیات محدود که منجر به بروز مشکلی با روسیه نشود را ترجیح میدادند. تاجایی که به نظر میرسد نیز عملیات بر اساس آنچه که ماتیس و پنتاگون خواستند صورت گرفت.   

در اصل آمریکا، انگلستان و فرانسه با تشکیل یک ائتلاف از طریق رژیم، حیطه نفوذ روسیه و شبه نظامیان شیعه تحت حمایت ایران را مورد هدف قرار میدهد. نهایتا ایالات متحده آمریکا قصد براندازی رژیم سوریه را ندارد. چنانچه عدم ترتیب یک عملیات جامع توسط آمریکا به رغم در دست داشتن یک فرصت بسیار بزرگ به وضوح نشانگر این امر است. در دوره ریاست جمهوری اوباما در سوریه و به طور کل در شرق میانه فضای وسیعی برای روسیه و ایران باز شده بود. در حالی که اکنون حیطه نفوذ روسیه و ایران در سوریه گام به گام محدودتر خواهد گردید.

محدود شدن ایران در این کشور از جنبه اسرائیل و کشورهای خلیج بسیار حائز اهمیت است. چرا که سیاستهای توسعه طلبانه ایران در منطقه از سوی اسرائیل، کشورهای حوزه خلیج و ترکیه به ابعاد غیرقابل قبول در منطقه دست یافته است. میدانیم که موجودیت سپاه پاسداران ایران، حزب الله و شبه نظامیان وابسته به ایران در سوریه از مرز 60 هزار فراتر رفته است. آمریکا با حمله اخیرش برخی از پایگاه های هوایی مهم را هدف قرار داد ولی به طور کل عملیات محدودی را به مورد اجرا درآورد. قبل از این مداخله نظامی که به رهبری آمریکا صورت گرفت، اسرائیل در فواصل معین در راس فرودگاه تی -4، چندین پایگاه مورد استفاده توسط ایران را بمباران مینمود.

جواب ایران و روسیه به مداخله نظامی آمریکا و هم پیمانان اش طی روزهای آینده به وضوح مشخص خواهد شد. چنانچه رژیم اسد، شبه نظامیان طرفدار ایران و سربازان اجیر روس چندی پیش اقدام به پیشروی به سوی میدان های نفتی تحت کنترل وای پی جی در منطقه دیرالزور کرده بودند. ائتلاف بین المللی به رهبری ایالات متحده آمریکا، با نشان دادن یک واکنش شدید به این اقدام، با حملات هوایی و توپخانه ای از پیشروی این عناصر جلوگیری کرده بود. ولی این احتمال وجود دارد که پس از مداخله نظامی اخیر آمریکا، ایران و روسیه دست به یک عملیات نظامی جامع در دیرالزور بزنند. در چنین شرایطی، در منطقه ای که تحت کنترل وای پی جی بوده و تقریبا کل جمعیت آن را اعراب تشکیل میدهند، نبرد سختی برای امکانات نفتی در این منطقه آغاز شود.

ولی نوع واکنش روسیه و ایران هر چه میخواهد باشد، حمله کیمیاوی اخیر رژیم اسد از منظر افکار عمومی جهان، از تاثیر بسیار مهمی برخوردار است. مشروعیت رژیم اسد که بر علیه مردم خود از سلاح کیمیاوی استفاده کرده است، یک بار دیگر زیر سوال رفت. مجازات رژیم اسد به جرم استفاده از سلاح کیمیاوی بسیار حائز اهمیت است. مجازات رژیم به اتهام ارتکاب جرم بشری از سوی ترکیه با خشنودی استقبال شد ولی بروز یک تنش بزرگ بین آمریکا و روسیه، سناریویی بود که ترکیه تمایلی به آن نداشت. نقش میانجی ترکیه بین روسیه و آمریکا، یکی از بارزترین نشانه های جایگاه استراتژیک ترکیه در معادله سوریه به شمار میرود. با میانجیگری ترکیه، راه های دیپلماتیک و نظامی بین روسیه و آمریکا مجددا باز شد و در حالیکه نقش روسیه به عنوان وکیل سوریه از سوی آمریکا هدف قرار میگرفت، روسیه مستقیما به این حمله پاسخ نداد. با در نظر گرفتن توسعه تکنولوژیکی و آخرین وضعیت صنایع دفاعی، این غیرممکن است که قدرتهای بین المللی مستقیما یکدیگر را مورد حمله نظامی قرار بدهند. علاوه بر جنگهای اقتصادی و سایبری، جنگهای نیابتی به وقوع میپیوندد. اکنون این سوال مطرح است که آیا پس از حمله آمریکا به وکیل روسیه، روسیه نیز به وای پی جی وکیل آمریکا در سوریه حمله خواهد کرد؟