عراق کرد منطقوي باشقرووی: جدّي نتیجه لری بوله دیگن خوفلی بیر قرار
سیاسی مقاله
عراق کرد منطقوي باشقرووی رفراندومی: جدّي نتیجه لری بوله دیگن خوفلی بیر قرار
اربیلده گی کرد رهبرلر، عراقنی پارچه لش و اوزلری نینگ اینگ یقین دوستی بولگن تورکيه دن اوزینی اوزاقلشتیریب، خلقی نینگ سیاسي و اقتصادي منفعتلرینی خوفگه سالدی.
عراق کرد منطقوي باشقرووی 25- سپتمبرده آلگن رفراندوم اوتکزیش قراری منطقوي همده گلوبال بیر ییریک انقراضنی اوجلنتیره دی. کیلگوسی کونلرده تیبره نیشلر ینه هم اوج آلیشی کوتیلماقده. عراقلیک کردلر اوزلرینی چیتلش و ییللر مابینیده حاصل قیلگن وضعیتنی بای بیریش وضعیتینی کوزگه آلگن بوله دی. اربیل نینگ رفراندوم قرارینی، مستقللیک اوچون می، یوقسه بغدادگه قرشی اوزینی مستحکملش اوچون می؟ سوالی ایسگه کیلینگن نقطه‌ی نظردن ایسه موضوع نینگ تشقریسیده قاله دی. اوشبو قرار نینگ جدّي نتیجه لری بوله دی و نتیجه لر تورلی درجه ده حس ایتیله دی.
22- سپتمبرده اوتکزیلگن تورکيه ملي خوفسیزلیک کینگشی ییغیلیشی، رفراندومنی «غیری قانوني و قبول قیلینمس» ایکنینی معلوم قیلگن بیر بیانات بیلن یکونلندی.
ترامپ باشقرووی رفراندومنی «تحریک قیلووچی و برقرارلیکنی بوزووچی» دیب بهاله دی.
بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی خوفسیزلیک کینگشی هم اوخشه ش بیر آگاهلنتیروو بیانات ترقه تیب، اربیلگه رفراندومنی کنسل قیلیش یاکه کیچیکتیریشگه چقیردی. اروپا و کورفز اولکه لری هم اوخشه ش اعلامیه ترقه تدی.
عراق نینگ پارچه لنیشینی حمایه قیلگن هیچ بیر اولکه یوق. یگانه استثنا باردیر، او باش وزیر نتا‌نیا‌هو مستقل بیر کردستان نینگ توزیلیشینی آچیق روشده حمایه قیلدی. منطقه نینگ حقیقتلرینی نظرگه توتگنده، کردلر ممنون بولیش اورنیگه قیغولنیشی کیره ک شبهه لی بیر حمایه دیر.
حالی حاضر بغداد، مستقللیک رفراندومیگه قرشی بیر قطار قدملر تشله‌گن وضعیتده.
ایران ایسه سلیمانيه و اربیلگه هوا ساحه سینی یاپیب قویگن وضعیتده. تورکيه تورلی چاره- تدبیرلر باره سیده فعالیت آلیب بارماقده. باشقه اولکه لر هم کتّه احتمال اوخشه ش عکس العمل لر کورسه‌ته‌دی.
هیچ شبهه سیز عراقلیک کردلر، عربلر، تورکمنلر وعراق جمعیتینی تشکیل ایتگن باشقه گروهلر قدَر تینچلیک خوفسیزلیک و فراوانلیککه حقی باردیر. اولر هم، سنّی و شیعه جمعیتلر قدَر، ظالم، باسیم قیلگن بیر باشقروونینگ قولی نینگ آستیده عذاب تارتماقده . اولر هم عراق جمعیتیگه تورلی شکللرده حصه قوشگنلر.
عراقلیک کردلر بغداد بیلن بولگن کیلیشماوچیلیگی قانوني قیغولرگه تیه نماقده ایدی. شو بیر حقیقتدیر بغداد، فقط‌گینه عراق کرد منطقوي باشقرووی بیلن علاقه‌لی ایمس. عینِ زمانده سنّی عربلر و تورکمنلر بیلن هم علاقه‌سی جوده مهم بولگن خوفسیزلیک و سیاسي مسأله لرده یوتوقسیز بولگن. هر ایکّی مالکی حکومتی اوزلشتیرگن مذهبچی سیاستی، عراق خلقینی بیر بیرگه لیکده یشه شی اوچون کیره ک بولگن ایشانچ و امید حسسینی یوق قیلگن. کردلر بو مسوولیتسیز و کتّه ضرر بیرگن سیاستدن ضرر کورگنلر. فقط سنّی عربلر و تورکمنلر هم بو عذابگه اولرگه هم مشترک.
سونگی تحلیللرده عراقلیک کردلر عراق نینگ 2003 ییلده‌گی اشغالیدن کیین یوزه‌گه کیلگن قیینچیلیکلر آلدیده اوزیگه خاص اورینلرگه ایگه بولمه دی. لیکن، عراق کرد منطقوي باشقرووی عراق نینگ 10 ییلدن آرتیق دوام ایتگن بحرانگه قره‌مه‌ی جوده کتّه امکانیتلرنی قولگه کیریتدی. عراق کرد منطقوي باشقرووی حاضرده ذاتاً اوز حزبیگه، بیراغیگه، خوفسیزلیک کوچلریگه یعنی پیشمرگه کوچلریگه، چیگره و گمرک نظارتی، حتا پول بیرلیگیگه ایگه بولگن فدرا‌ل باشقروودیر. عراقده باشقه هیچ بیر گروه بونده‌ی امکانیتلرگه ایگه ایمس. و رفراندوم قراری منه شو امکانیتلرنی خطرگه سالدی.
هر بیر اتنیک گروه نینگ اوز دولتیگه ایگه بولیشگه اینتیلیشی شبهه اویغاته دی و بو اوته خطر‌لی ادعا دیر. بو نینگ آخری یوق. بو منطق بیلن اروپاده، امریکا قوشمه ایالتلریده، افریقاده و آسیاده مینگلب ینگی دولتلرنی پیدا قیلیش ممکن. منطقوي اتفاقلر خلقلرگه خدمت قیلگن بیر دورده دولتلرنی ایکّیگه بولیش نینگ فایده سی یوق.
عراقلیک کردلر نینگ خواطرلری عراق نینگ توپراق بوتونلیگی و سیاسي ایرکینلیگی دایره سیده محاکمه قیلینیشی کیره‌ک. عراق نینگ بولینیشی اونینگسیز هم منطقه‌ده خوفسیزلیک تخطری دوام ایتگن بیر پیتده، آلدینی آلیب بولمه یدیگن نزاعلرگه سبب بوله دی. عراق اساسی قانونیگه کوره، قانوني کوچگه ایگه بولمه‌گن رفراندوم هیچ بیر دولت یاکه خلق ارا تشکیلات تامانیدن تن آلینمه یدی.
تورکيه اینگ مشقتلی کونلرده هم عراق کردلرینی سیاسي و اقتصادي جهتدن قوللب قوّتله‌گن. لیکن، اربیلده‌گی کرد رهبرلر اوز خلقلری نینگ سیاسي و اقتصادي منفعتلرینی عراقنی بولیشگه تشبث قیلگن حالده و اوزینی تورکيه‌دن اوزاقلشتیرگن حالده خطرگه سالماقده.
رفراندوم نینگ اوزی قانونگه خلاف ایکن، بونگه قوشیمچه روشده معمالی حدود بولگن و عراق کرد منطقوي باشقرووی ترکیبیده بولمه‌گن کرکوکنی هم رفراندوم جریانیگه مجبورلش او ییرده یشه گن تورکمن و عربلرنی قیین احوالگه ساله دی. تورکيه عراق تورکمنلری بیلن اوزیگه خاص یقین علاقه‌ده بولگنی اوچون کرکوکده گی اوزگریشلردن خواطرده. کرکوکده دموگرافیک توزیلیشنی اوزگرتیریش حرکتلری اونینگسیز هم اوته خطر‌لی سیاست ایدی. کرکوکده رفراندوم اوتکزیش ایسه، اوشبو تاریخي شهرده بعضی اتنیک نزاعلرنی کیلتیریب چیقره دی. بو سیاست فقط‌گینه عراق کرد منطقوي باشقروویگه ضرر بیره دی.
بو آگاهلنتیروولرگه قره مه ی، عراق کرد منطقوي باشقرووی ییتکچیلری رفراندومنی بیر عمللب اوتکزدیلر. بو قرارنینگ سلبي نتیجه لری برچه‌گه معلوم. بوندن کیینگی اساسي وظیفه رفراندومنی تن آلمه سلیک، مذاکره لرنی بغداد حکومتی بیلن عراق نینگ توپراق بوتونلیگی و سیاسي ایرکینلیگی دایره سیده آلیب باریش دیر.
جمهور رئیس لیک سوزلاوچیسی ابراهیم قلین نینگ دایلی صیاح روزنامه سیگه نشر بولگن 26.09.2017 تاریخده گی مقاله سی
