ترکیه و دنیا آجندا سی گه بیر باقیش ۱۴۹

ترکیه و دنیا آجندا سی گه بیر باقیش
149
2015/11/7

بیرینچی نوامبر ترکیه تاریخی ده بیر ینگی لیک نینگ توغیلیش تاریخی سنه لماقده دیر
بیرینچی نوامبر تاریخی ده ترکیه نینگ بویوک ملت مجلس سیلاولری، ترکیه نینگ سیاسی تاریخیده قویوق قرا حرفلر بیلن حقیقی نتیجه لر نی اورته گه چیقاردی. بو نینگ ایکی اساسی سببی باردیر. بیرینچی سی ، 7.نچب جون سیلاونتیجه سیگه کوره ینگی بیر حکومت نینگ قوریله آلمسلیگی اوچون بیرینچی نوامبر ده تکرار سیلاولرگه باریلیشی وبو ترتیب ده 92 ییلیک جمهوریت تاریخیده ایلک بار بیر ییل ایچیده ایکی دفعه2.نچی دفعه سیلاو بولدی. ایکینچی سی و همده کودن کوپ اهمیتلی سی بولسه 1 نوامبر سیلاو نتیجه لری نینگ 7 جون سیلاو نتیجه لری گه کوره بس دیگونچه فرقلی و قزیقرلی بولیب، کوتیلگن دن کوپ فرقلی نتیجه لر گه ایریشگنی ده دیر. 7 جون ده سیلاوده یوزده 40.8 دن بیر نوامبرده یوزده 49.4 گه چه یوکسلیشی نی ، مخالف حزبلر بولسه ملیتچی حرکت حزبی یوزده 16.33 دن ، یوزده 11.9 گه و خلق دیموکراتیک حزبی بولسه یوزده 13.7 دن ، یوزده 10.6 گه قویی توشیب قالیشلرینی تخمین ایتمه گن ایدیلر. بونگه کوره وکللری سطحیده هم عدالت و ترقی حزبی258 دن 317 گه، جمهورین خلق حزبی 132 دن134 گه ی.کسلماقده ایکن لر، ملیتچی حرکت حزبی 80 دن 40 گه و خلق دیمکراتیک حزبی بولسه 80 دن 59 گه قویی توشیب قالگن دیر. بو ترتیب ده بیر قیلینگن تخمین خارج بشقه هم شرکت لر نینگ قیلگن تخمین لری ناتوغری چیقتتی. عینا انگلستان ده گی اینگ سونگی سیلاو نتیجه لریگه اوخشه ب، ترکیه سیلاولری حقیده گی قیلینگن تخمین لرده گی اشتباه لر جدی و اوشنچه لیک هم بحث استیگه الینیشی لازم بولگن موضوعلردن عبارت دیر. ایندی لیکده ترکیه اوچون اصل بحث استیگه الینیشی لازم بولگن موضوعلری بولردن عبارت دیر؟ اوشبو سرپرایز نتجه لرنی قنده یین بیرشکل ده تبصره قیلیش کیره ک؟ اوشبو نتیجه نینگ سببی نیمه دن عبارت دیر؟ بوندن کیین ترکیه نینگ سیاستی قنده شکلندیریله دی؟
ایندی بولسه مرمره اونیورسیته سی سیاست بیلیمی و اولوسلر اراسیایلیشکی لر بولیمی نینگ علمی کدر عضوی بولگن پروفیسور دوکتور رمضان گوزه ن نینگ موضوع گه باغلیق تیکشیرولری گه قولاساله یلیک:
بیرینچی سوراغیمیز ترکیه سیاستی نینگ توزیلیشی بیلن باغلیق بیر وضعیت دیر. 1.نچی نوامبر سیلاو نتیجه لری کورستگن دیر که 13 ییلدن بیری قدرت ده بولگن عدالت و ترقی حزبی، 7.نچی جون ده گی قیسقه تیبره نیب قالیش دن کیین تکرار ساغلام بیر شکلده ایاققه تاخته ی الدی.مبصرلر گه کوره اوشبو سیلاو نینگ یگانه غالبی بولگن عدالت وترقی حزبی، موفقانه سیلاو لیاقتی نی 12.نچی دفعه دوام ایتتیرگن دیر. عدالت و ترقی حزبی 3 نوامبر 2002.نچی ییلدن بیری عملگه اشیریب کیلگن جمعا 1212 ته سیلاو نینگ 11 ته سیده غالب چیققن دیر. ترکیه تاریخیده هیچ کوریلمه گن بیر لیاقت و شایسته لیک، بوعدالت وترقی حزبی ترکیه سیاسی تاریخی نینگ مرکزی گه اولتیردی دیگن معنی سی گه کیلماقده دیر. همه سیدن اهمیتلس راغی شو که 7.نچی جون یلغیز باشیگه حکومت قوره آلیش حقینی قولدن بیرگن عدالت وترقی حزبی قندهی قیلیب بیش آیلیک بیر قیسقه پیت ایچیده اوزینی ییغیب آلدی وتقریبا یوزده 25 گه یقین بیر ارتیش بیلن قیته ایسکی موفقیتی نی قولگه کیلتردی.
1.نوامبر سیلاولری نینگ ینه بیر باشقه اهمیتلی ورینتی هم، اوچته مخالف حزب نینگ که عموما قره لگنیده 7.نچی جون سیلاولریده هم باشقه لرگه کوره یوکسکده ایکن ایکینچی دفعه ده بونچه لیک فوق العاده بیر نتیجه ایریشیشی ده دیر. آنه مخالف حزبی بولگن جمهوریت خلق حزبی ایلگریکی دفعه ده گی رای سطحینی یوزده 25.4 بیلن تقریبا قوریماقده ایکن، ترک ملیچی لیگی دن دفاع ایتیب تورگن ملیتچی حرکت حزبی و کرد ملیتچی لیگی دن دفاع قیلیب تورگن خلق دیموکراتیک حزبلری کتته سطح ده رای لرینی قولدن بیردیلر. خلق دیموکراتیک حزبی بیرینچی بار مجلس ده اوز وکیللری نینگ سانی گه کوره قطار گه کیره آلماقده ایکن، ملیتچی حرکت حزبی نینگ 4.نچی ردیف گه قویی توشیشی دیر. بو نتیجه آچیق و آیدن بیر شکلده کورستماقده دیر که، 1.نچی نوامبر سیلاولریده ایتنیک ملیتچی لیک آیدیالوژی سیگه تیانگن حزبلر مغلوب قالگن لر. بو وضعیت ترکیه نینگ اینگ سونگی ییللرده کوریلگن آشیری درجه لی افراط گرلیک لر دن قیتیشی معنی سیگه کیلماقده دیر.
البته که سیلاو نتیجه لری نینگ بونده یین فلاکت لر بیلن چیقیشی نینگ باشقه اهمیتلی سببلری هم باردیر. عدالت و ترقی حزبی نینگ رای سانی بونچه یوکسلر ایکن نیمه اوچون اینقسه ملیتچی حرکت حزبی نینگ اوی لری بونچه لیک قویی توشیب کیتتی. بو نینگ اینگ حقیقی توضیحی، 7.نچی جون دن ایلگری ترکیه بویک ملت مجلس سیلاولریده یعنی 12.نچی جون 2011 ده گی سیلاولرده عدالت وترقی حزبی نینگ یوزده 49.83 رای گه ایگه ایدی. بو زاویه دن قره لگنیده عدالت و ترقی حزبی 2011.نچی ییلده گی راس سطحینی عینا محافظه ایتماقده دیر. بو حالده اوشبو حزب نینگ 7.نچی جون 2015ده گی قویی توشیشی دن کیین بیرینچی نوامبرده قنده قیلیب ایسکی حالی گه قیتیب باره الگنی تحقیق ایتیلیشی لازم. بو نگه هم کوپ گینه سانده سببلر کوره ستیش ممکن بولیشی بیلن بیرگه لیکده اینگ اهمیتلی بیر فکتور بولسه عدالت و ترقی حزبی نینگ لیدرلری نی قیتیب ایسکی حاللریگه قرار تاپیشلری یعنی "فابریکه عیارلریگه قیتیش" لریده دیر. ینه بیر باشقه دییش بیلن حزب نینگ 7.نچی جون تاریخیده گی قویی توشیش دن توسیقله ی الیش اوچون اوزلرینی اوزگرتیریب ینگی لشتیریش گه تصمیم آلیشلری کتته اهمیتگه ایگه بولماقده دیر. بو نیگ یانیده:7.نچی نوامبر دن کیین ترورگه قرشی کوره شیی یولیده گی تعقیب ایتگن لری سیاست ، وکیل سانیده تاکتیکی بیر کوچیتیریش، عدالت وترقی حزبی نینگ اوچ باسقیچ لی تجربه لری، حزب ایچیده تاثیرلی بولگن وکیللری نینگ قیته اون پلان گه الیش و کاندید کورسه تیش بیلن بیرگه مخالف حزب لرنینگ ضعف و قالاق لیکلری هم تاثیرچن سببلردن سنلماقده دیر.
ایندی لیک ده اصل سوال شونده دیر که ، ینگی باسقیچ ده گی عدالت و ترقی حزبی اوشبو اقتداری باسقیچی ده ترکیه سیاستی نی قنده شکللندیره دی. بو حقده مشخص بیر نرسه نی ایته الیش ممکن بولمسلیگی بیلن بیرگه، منه شو تورته توزیلیش بیلن باغلیق بولگن پرابلم توغریسیده کوتاریله دیگن آدیملرگه باغلیق بولیشی نی ایتیش ممکن دیر:
1. ینگی آنه یسا و یا اساسی قانون نینگ توزه تیلیشی،
2. اقتصاد نینگ اورته عواید توزاغی دن قوتقاریلیشی،
3. کرد ویا هم ترور پرابلمی گه حل یولی تاپیلیشی ،
4. وسوریه و باشقه خارجی سیاست پرابلملری نینگ حل ایتیشی.
اونگیمیزده گی 4 ییلده ترکیه نینگ سیاستی، عدالت و ترقی حزبی نینگ اوشبلو پرابلملرتوغریسیده قندهی آدیملر کوتاریشی، مخالف حزب لر نینگ سیلاو نتیجه لری گه و اساسی پرابلملر گه قرشی قنده عکس العمل کورستیشلری گه کوره شکللنه دی.