دنیا اطراف - محیط کونی

بوگون جون آیی نینگ بیشنچی سی یعنی دنیا اطراف – محیط کونیدن عبارت. دنیا نینگ فرقلی اولکه لری ده بولگن لیگی دیک, ترکیه ده هم اوشبو مناسبت بیلن ایریم مراسم لر بولیب اوتماقده.
بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی, میلادی ۱۹۷۲ نچی ییلی ده سویدن پایتختی استهکلم ده ۱۳۳ اولکه نینگ اشتراکی بیلن بولیب اوتگن ییغیلیشی جریانی ده جون آیی نینگ ۵ نچی کونی نی, "دنیا اطراف- محیط کونی" اوله راق قبول ایتدی. شوندای قلیب دنیا ده گی منبع لر دن موثر بیر شکل ده استفاده ایتیلیشی و دنیا نینگ کیله جگی بیلن علاقه لی بو طریقه کینگ بیر ییغیلیش بولیب اوتگن بولدی. خودی منه شو ییغیلیش جریانی ده انسان لرنینگ منبع لر نی استفاده ایترایکن, باشقه نسل لر نینگ هم اوشبو منبع لر دن استفاده ایتیش لری اوچون زمینه یره تیش لری کیره ک ایکن لیگی بلدریلگن ایدی. عینی دمده بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی دایره سیده اطراف – محیط بیلن علاقه لی فعالیت آلیب باریتگن UNEP نامیده گی پروگرام باشله تیلیب اوشبو موضوع بیلن علاقه لی باش قاتریلیب باشلندی.
انسان لر عصر لر دوامی ده حیات شرایطی نی آسان لشتریش گه حرکت ایتیب کیلگن. تکنالوژی و صنایع نینگ یاردمی بیلن طبعیت ده گی منبع لر دن استفاده ایتیلیب باشلنگن. اینیقسه سونگگی ۱۰۰ ییل ده منبع لر دن چیگره سیز و معلومات سیز بیر شکل ده استفاده ایتیش سببلی کوپلب محیطی معما لرنینگ پیدا بولیب قالگن لیگی کورینماقده. ایندی ایسه, طبعیت ده گی منبع لرنینگ بیر کون کیلیب اداغگه ییته دیگن لیگی و شوباعث ینگی له نه آله دیگن منبع لر دن استفاده ایتیلیشی کیره ک ایکن لیگی حقیقتی نینگ درک ایتیلگن لیگی کوز گه تشلنماقده.
حاضرگی کونده هوا, سو و توپراق ده گی کیرلی لیک فقط گینه انسان لر ایمس, بلکه طبعیت ده گی برچه جانلی لر گه هم منفی تاثیر قالدرماقده. اطراف – محیط بیلن علاقه لی معما لر نینگ خلق ارا مقیاس ده تهدید دن عبارت ایکن لیگی سببلی دنیا اولکه لری نینگ خودی منه شو قیین چیلیک گه تیگیشلی مشترک روشده باش قاتریش لری کیره ک. باله لر, یاش لر و برچه انسان لرنینگ اطراف – محیط معما لری بیلن علاقه لی معلومات ایگه سی بولیش لری اوچون زمینه یره تیلیب بیریلیشی ضروری.
طبعی منبع لرنینگ اداغگه ییته دیگن لیگی نینگ درک ایتیلیشی, دوام ایتتریله آله دیگن رواجله نیش سیاست لری نینگ حمایه له نیشی و بسیط تدبیر لر بیلن محیط کیرلی لیگی گه مانع بولیش, کیله جک نسل لر گه یشش نینگ ممکن بولگن بیر محیط نینگ قویلیب کیتیلیشی اوچون کیره ک لیک قدم لرنی تشکیل ایتماقده. خلق ارا مقیاس ده گی ایسسیق لیق معما سی, منطقه لرنینگ چول گه ایله نیب قالیشی و قورغاق چیلیک سنگری قیین چیلیک لرنینگ ییچیلیشی موضوعی ایسه خلق ارا جامعه نینگ کون ترتیبی ده اورین آلیشی ضروری.
چول گه ایله نیب قالیش, آره سیده ترکیه نینگ هم موجود بولگن کوپلب اولکه لرنینگ مهم معما لری دن بیری نی تشکیل ایتماقده. حاضرگی کونده دنیا ده ۴ میلیارد هکتار لیک بیر ساحه نینگ چول گه ایله نیب قالیش معما سی گه دوچ کیلیب قالگن لیگی کورینماقده. بوندن تشقری ضرورت لری نینگ اکثریتی نینگ توپراق گه باغلیق بولگن ۱,۲ میلیارد دن آرتیغراق انسان و ۱۱۰ اولکه ده گی دنیا نینگ اینگ قششاق کیشی لری هم اوشبو وضعیت دن تاثیرلنماقده. عینی دمده UNEP خلق ارا مقیاس ده خودی منه شو معما دن تاثیرلنگن منطقه لرده عایدات میزانی نینگ ۴۲ میلیارد دالر مقیاسی ده توشیب کیتگن لیگی نی بلدررایکن, چول گه ایله نیب قالیش معماسی نینگ هر ییل ۲,۴ میلیارد دالر لیک بیر خساره گه سبب بولگن لیگی نی ایسلتماقده.
توپراق لری چول گه ایله نیب قالگن بیر اولکه نینگ اینگ اساسی معما لری نی آچگرچیلیک, سوسیزلیک, ایش سیزلیک و ایچکی کوچ تشکیل ایتماقده. قشلاق لر دن شهر لر گه انسان لرنینگ کوچ ایتیب کیلیش لری قشلاق لر ده ایکینچی لیک محصولاتی نینگ کمییب کیتیشی گه سبب بوله دیگن لیگی دیک, شهر لر ده ایش سیزلیک میزانی نینگ آرتیب کیتیشی گه هم سبب بولماقده. خودی منه شو وضعیت نینگ اوزی ایسه اولکه نینگ برچه قسم لری ده ایش سیزلیک و عدالت سیزلیک میزانی نینگ آرتیب کیتیشی گه سبب بولرایکن, اطراف – محیط کیرلی لیگی و طبعی منبع لردن چیک سیز بیر شکل ده استفاده ایتیش گه سبب بولماقده. توپراق نینگ قیته باشدن تولید ایتیشی میز و ساتیب آلیشی میز نینگ ممکن بولمه گن حیاتی بیر نرسه دن عبارت ایکن لیگی بیلینماقده. شوباعث توپراق دن یخشی استفاده ایتیش اوچون خودی منه شو توپراق نی یخشی بیر شکل ده محافظه ایتیش کیره ک.
اطراف – محیط معما لری دن بیری ایسه خلق ارا مقیاس ده گی ایسسیق لیق و اقلیم اوزگریشی دن عبارت. کاربن گازی نینگ کمیتریلیشی مسئله سی ایندی دنیا اولکه لری نینگ قبول ایتیتگن بیر معما نی تشکیل ایتماقده. اوشبو حقیقت گه تینگن حالده بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی دایره سیده خودی منه شو موضوع بیلن علاقه لی اقلیم اوزگریشی کیلیشوی, کیوتو و کوپنهاگن پروتوکول لری گه قول قویلدی.
عینی دمده UNEP دنیا اطراف محیط کونیده هر ییل معلوم بیر موضوع نی تعین ایته دی. جاری ییل نینگ شعاری ایسه, "اُویله, یی, اسراف ایتمه" شعاری دن عبارت.
اساسی مقصد نینگ ایسه, غذائی مواد نینگ اسراف ایتیلیشی و کیره ک سیز بیر شکل ده تولید ایتیلیشی نینگ مانع بولینیشی و کاربن مقداری نینگ کمیتریلیشی دن عبارت ایکن لیگی بلدریلماقده.
بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی غذا و ایکینچی لیک تشکیلاتی تمانیدن بیریلگن احصائیه لر گه کوره هر ییل دنیا ده ۱,۳ میلیارد تن غذائی مواد نینگ اسراف ایتیلیتگن لیگی کورینماقده. باشقه بیر تماندن ایسه دنیا ده گی هر ۷ کیشی دن بیری نینگ آچگرچیلیک معما سی گه دوچ کیلیب قالگن لیگی بیلینماقده. سویی, توپراغی و هوا سی کیرله تیلگن دنیا میز, ۷ میلیارد کیشی نینگ حیاتی اوچون امکانیت تامین ایتیب بیریش گه حرکت ایترایکن, خلق ارا مقیاس ده غذائی مواد تولیداتی نینگ اوچ دن بیر قسمی اسراف ایتیلماقده.
بیرلشگن ملت لر تشکیلاتی اطراف – محیط برنامه سی دایره سیده جاری ییل ده غذائی مواد نینگ اسراف ایتیلیشی گه مانع بولیش گه حرکت ایتماقده.
اوشبو تشکیلات تمانیدن بیریلگن احصائیه لر گه کوره, غذا نینگ تولید ایتیلیشی اوچون کوپلب منبع لر مصرف ایتیلماقده. مثال قلیب آلگنده بیر همبرگر نینگ تیار له نیشی اوچون ۱۶ مینگ و بیر لیتر سوت نینگ تولید ایتیلیشی اوچون ایسه بیر مینگ لیتر سو نینگ مصرف ایتیلیتگن لیگی بیلینماقده. شوندای قلیب آشقال لر گه تشله نیتگن غذائی مواد, موجود منبع لرنینگ اسراف ایتیلیشی معنی سی گه هم کیلماقده.
طبعی موازنه گه ضرر بیریب فقط گینه, انسان لر ایمس, بلکه دنیا ده گی باشقه جانلی لر نی هم خطر گه دوچ قلیب قویماقده میز. بوندای دوام ایتیشی تقدیرده, کیله جک نسل لری میز نینگ اساسی ضرورت لری نی هم قول لری دن تارتیب آلگن بوله میز. کیله جک نسل لری میز گه ضرر بیرمس لیگی میز اوچون طبعیت دن یخشی بیر شکل ده استفاده ایتیشی کیره ک.