مورو: یاروغ کونلر سری بارماقده
تحلیل و تیکشیروو
مورو: یاروغ کونلر سری بارماقده
مورو: یاروغ کونلر سری بارماقده
فلپین نینگ جنوبیده جایلشگن میندنه آرالیده‌گی مورو مسلمانلری بلکه انسانیت تاریخیده اینگ اوزاق ییللر مابینیده عذاب-عقوبت چیکّن خلقلردن بیرته سیدیر. 1500-ییللرده باشلنگن قان، کوز یاشی، ظلم و اولیملر بیلن قاریلگن بیر جریان ایندیلیکده بیرآز بولسه هم امیدگه یوز توتگن وضعیتده.
مورولیک باله‌لر نینگ کوز یاشینی تیندیریش، قارانغو کونلرنی آرتده قالدیریب، آته-آنه‌سیز قالمسدن کیله‌جک تامان تینچ-تاتوو قدم باسیشی اوچون افقده بیر آیدین لیق کوریلماقده.
انقره ییلدیریم بایزیدعالی بیلیم یورتی سیاست علملر فاکولته سی باشلیغی پروفیسور قدرت بلبل نینگ موضوع بیلن تیگیشلی یازووینی تقدیم ایته میز.
مورو تورکچه گپیریلگن جغرافیه لرده فلسطین، ایریتره، کشمیر کبی ظلم آستیده حیاتینی دوام ایتتیره‌یاتگن جغرافیه لردن بیری بولیب حسابلنه‌دی. مورو عموماً صالح میزراب اوغلی تامانیدن یازیلگن "مورو داستانی" بیلن تنیگن ایدی. ایندی، مورولیک مسلمانلرنی پارلاق کیله‌جک کوتماقده. چونکه، شو ییل نینگ 21 جنوری کونی موروده کینگ کولملی رفراندوم بولیب اوتدی انه شو رفراندوم گه تماس قیلیش گه حرکت قیله من.
مورو نینگ قیسقه‌چه تاریخی…
اسلام دینی اوزاق شرقده‌گی مملکتلرگه ییتیب بارگنیدیک، فلیپین آراللریگه هم ییتیب باردی. مورولیکلر ایسلام دینینی مسلمان سوداگرلر آرقه‌لی تنیشگه موفق بولدیلر و اسلام دینی تیز آره‌ده مملکتده کینگ ترقه‌لدی. او ییرده‌گی مسلمانلر 1500-ییللرگه قدَر اوز دولتلری آستیده عصرلردن بیری یشب کیلماقده لر.
لیکن، 1521 ییلده مورو مسلمانلری بیلن اسپانیالیکلر اورته سیده توقنه شوو یوز بیره دی. اسپا‌نیا‌ده‌گی مسلمان حکمرانلیگی توگه‌شی نتیجه‌سیده توقنه‌شوولر فلپین آراللریگه قدَر ییتیب باردی و اوشه دوردن بیری تورلی شکللرده 500 ییلدن بویان توقنه‌شوولرنینگ دوام ایتیب تورگن لیگی ایتیلماقده.
1900 ییللرده فلپین منطقه‌سی نینگ جنوبي تامانیده کوپچیلیکنی تشکیل ایتگن مسلمانلر، اسیمیله و دیموگرافیک سیاست نتیجه‌سیده کوپلب منطقه‌ده اقلیت گه ایلندی. اولاً اسپانیالیکلر 20-عصر نینگ بیرینچی یرمیده منطقه‌ده حکمران بولگن امریکا قوشمه ایالتلری نینگ کیینراق فلپینلر تامانیدن عملی قیلینگن سیاست بیلن قتل عام و سورگونگه محکوم بولدیلر. مین اوزیم 2016 ییلده کوته باتو Cotaboto شهریگه بارگنیمده اوز یورتلریدن کوچیشگه مجبور بولگن انسانلرنینگ توپراقلریده یششگه رخصت بیریلمه‌گنلیگی سببلی دریالر اوستیده قوریلگن تونوکه‌دن یه‌سه‌لگن کلبه‌لرده یششگه محکوم ایتیلگن لیگی گه گواه بولدیم.
مورولیک مسلمانلر 1960-ییللردن باشلب اوزلریگه نسبتاً آلیب باریله‌یاتگن سیاستگه قرشی کوره‌ش باشله‌دیلر. کیینگی دورلرده تورلی تشکیلاتلر آستیده بیرلشیب کوره‌شیشنی دوام ایتتیردیلر. اسلام ایرکینلیگی گروهی نینگ باشلیغی سلامت هاشم 2003 ییلده وفات ایتگندن سونگ، حاجی مراد ابراهیم اوشبو گروه نینگ باشلیغی صفتیده فلپین بیلن مذاکره‌لرینی و اوز کوره‌شلرینی دوام ایتتیرماقده‌لر. 40 ییل دوام ایتگن ایرکینلیک کوره‌شی نتیجه‌سیده 120 مینگ مسلمان قربان بولیشی بیلن بیر قطارده، 2 میلیون مسلمان باشقه دولتلرگه کوچیشگه مجبور بولدیلر. بو وضعیت نینگ دوام ایتمسلیگی اوچون 2012 ییلده مورو اسلامي ایرکینلیک گروهی بیلن فلپین حکومتی اورته‌سیده شرطنامه امضالندی. 2014 ییلده ایسه تینچلیک و برقرارلیک جریانینی نظارت قیلیش مقصدیده "مستقل نظارت هیئتی" تشکیل ایتیلدی. فلپین نینگ حاضرگی کونده‌گی دولت باشلیغی سن دوتیرت Sn Duterte ، 2014 ییلده‌گی سیلاو کمپاینیده مورو منطقه‌سیده خودمختار منطقه قوریب بیریلیشینی وعده قیلدی.
رفراندوم نتیجه‌لری…
2019 ییل نینگ 21 جنوری کونی بولیب اوتگن رفراندومده مورو مسلمانلری نینگ خودمختار منطقه‌ده یششی اوچون خلق نینگ 80% اوز راضیلیگینی بیردی. بوندن کیینگی جریانده 80 نفر اعضادن تشکیل تاپووچی "بنگسامورو موقتی باشقرووی" تیزیمی تشکیل ایتیله‌دی. عالي مجلس کبی ایش یوریته‌دیگن اوشبو باشقروو تیزیمی 2022 ییلگه قدَر بنگسامورو منطقه‌سینی باشقره‌دی. رفراندوم نینگ قبول ایتیلیشی نتیجه‌سیده اوشبو منطقه‌ده آلینگن مالیه لر نینگ 75 فایزی محلي اداره‌گه، 25 فایزی ایسه مرکزي اداره‌گه بیریله‌دیگن بولدی.
شونینگدیک، طبيعي کانلردن توشگن صاف فایده‌نینگ 75 فایزی محلي اداره‌گه، 25 فایزی ایسه مرکزي اداره‌گه بیریله‌دیگن بولدی. بنگسا‌موروده‌گی مسلمانلر، اوز مملکتلریده اسلام شریعتی حقوق تیزیمینی عملی ایته آلیش حقیگه ایگه‌دیرلر. مسلمانلر اوزلری نینگ آره‌سیده اسلام حقوقی بوییچه معامله قیله آله‌دیلر. مورولیک عیسوی لر ایسه فلپین دولت حقوقیگه تابع بوله‌دیلر. نتیجه‌ده، مورولیک مسلمانلر ایچکی ایشلریده مستقل، تشقی ایشلری و خوفسیزلیک بوییچه ایسه، فلپین حکومتیگه تابع بوله‌دیلر.
مورولیک مسلمانلر نینگ احتیاجلری…
تینچلیک جریانی نینگ قوللب-قوّتلنیشی: دنیا نینگ قَیسی بورچه‌گیده بولسنگیز هم تینچلیک جریانلرینی دوام ایتتیریش جوده قیین. تاریخده‌گی واقعه‌لر تامانلر اورته‌سیده دوام ایته‌یاتگن اوزارا تینچلیک مذاکره‌لرینی تکرار بوزیش خطرینی آلیب کیلیشی ممکن. شو سببلی، منطقه‌ده تینچلیک و برقرارلیکنی خواهله‌گن تامانلر، خلق‌ارا جمعیتدن فلپینده‌گی بو تینچلیک مذاکره‌لریگه اوز حصه‌لرینی قوشیشلری درکار. فلپین دولت باشلیغی رادریگا دوتیرت نینگ اوزی هم بنگسا‌موروگه یقین بیر منطقه‌دن کیلیب چیققنلیگی، یاشلیک دورینی شو منطقه‌ده اوتکزگنلیگی و مورو خلقی بیلن یقین مناسبتده کتّه بولگنلیگی تینچلیک مذاکره‌لری اوچون کتّه فرصت بولیب حسابلنه‌دی. تینچلیک مذاکره‌لری نینگ دوام ایتتیریلیشی اوچون دوتیرت نینگ قوللب قوّتلنیشی ضرور. اینیقسه، داعش ترور تشکیلاتی تامانیدن اوشبو جریان نینگ بوزیلمسلیگیگه کتّه اهمیت بیریلیشی کیره‌ک.
بشری یاردملر بیلن چیکلنمسلیک کیره‌ک: 500 ییلدن بویان مستقللیک اوچون کوره‌شه‌یاتگن، بو یولده جوده آغیر تاوانلر تووله گن بیر جمعیت نینگ بشری یاردمگه مهتاج ایکنلیگی برچه‌گه عیان. اوشه منطقه‌ده 26 خلق‌ارا تشکیلات موجود ایکنلیگینی، مسلمانلردن ایسه فقط‌گینه تورکيه‌دن بشری یاردم بنیادی ایها ناملی تشکیلات نینگ موجودلیگینی خبر بولدیم. شو سببلی، منطقه‌گه بشری یاردملرنی کوپه‌یتیریش ضرور.
https://www.yenisafak.com/hayat/filipinlermoro-muslumanlari-ve-otesi-2556104))
مورولیک مسلمانلر اصلیده مستقللیک جریانیده بشری یاردملردن کوپراق یاردملرگه ضرورتی بار. اوزاق ییللر دوامیده حیاتی اوریش بیلن اوتگن جمعیت، باشقه جمعیتلر نینگ اداره تجربه سیگه احتیاجی بار. سیاسي تیزیم، دولت مالیه سی، محلي باشقروو اورگانلری، مرکزي حکومت، عالی تحصیل، سود تیزیمی کبی ساحه‌لرده تجربه‌گه کتّه احتیاج حس قیلماقده‌لر. مورولیک مسلمانلر ناتوغری سیاست و صفتسیز تجربه نینگ قربانی بولمسلیگی و اینیقسه 500 ییللیک کوره‌شی نینگ پوجگه چیقمسلیگی اوچون، موروگه یاردم بیرماقچی بولگنلرنی او ییرده کتّه خدمت کوتیب توریبدی. اینیقسه، عالی بیلیم یورتی، ساغلیک ساحه‌سیده و باشقروو تیزیمی اوچون کیله‌جکده ایشله‌یدیگن کادرلرنی ییتیشیب چیقیشی اوچون کیره‌کلی فاکولته‌لر بولمسه هم مسلکی مکتبلرنی آچیشلری ضرور.
تورکيه نینگ گلوبال تینچلیک جریانیگه قوشگن حصه‌سی: موروده‌گی تینچلیک مذاکره‌لرینی آلیب باره‌یاتگن خلق‌ارا کمیسیون نینگ آره‌سیده تورکيه هم بار. بو کمیسیوندن تشقری بیر نظارت هیئتی هم تشکیل ایتیلگن. بیش کیشیدن عبارت بولگن اوشبو نظارت هیئتیده تورکيه‌دن بیر ملکی اویوشمه تشکیلات هم اوز فعالیتینی آلیب بارماقده. بو تشکیلات نینگ رهبری حسین اوروچ بو نظارت هیئتیده قتّيق ایشله‌ماقده.
تبعه لری بیلمسه هم تاریخی، تجربه‌سی و گلوبال دنیاده ایگه بولگن حرمت-اعتباری جهتیدن کتّه ا‌ورینگه ایگه بولگن تورکيه گلوبال تینچلیک و برقرارلیککه اینگ کوپ حصه‌سینی قوشه آله‌دیگن دولتلردن بیریدیر. بو حصه نه‌فقط دولت باشقرووی واسطه‌سی بیلن، بلکه فیلیپینده بولگنیدیک نادولت تشکیلاتلر و عالی بیلیم یورتلری آرقه لی هم یوریتیلیشی ممکن.
موروده 500 ییللیک کوره‌ش نتیجه‌سیده قولگه کیریتیلگن بوگونگی یوتوقلر جوده کتّه اهمیتگه ایگه. توقنه‌شوولر نینگ آرتده قالیشی، رفراندوم نینگ مورو مسلمانلری همده فلپین اوچون تینچلیک آلیب کیلیشی، مورولیک باله‌لر نینگ کیله‌جککه ایشانچ بیلن قره‌ی آلیشلری اوچون هر بیریمیز بو جریانگه اوز حصه‌میزنی قوشیشیمیز انساني بورچیمیزدیر.
انقره ییلدیریم بایزید عالی بیلیم یورتی سیاست علملر فاکولته سی باشلیغی پروفیسور قدرت بلبل نینگ موضوع بیلن تیگیشلی یازووینی تقدیم ایتدیک.
