ترکیه و آذربایجان؛ همسانی ملتها، همکاری دولتها

روابط دیپلماتیک بین آذربایجان و ترکیه در سال بیست و ششم خود قرار داد.

روابط متقابل این دو کشور در هر زمینه ای دارد عمیق تر می شود. در برنامه این هفته ابعاد مختلف روابط ترکیه و جمهوری آذربایجان را مورد تجزیه و تحلیل قرار می دهیم. اکنون به نوشته دکتر جمیل دوغاچ که توسط فرزاد صمدلی ترجمه شده توجه فرمایید:

26 سال از توافقنامه تاسیس روابط دیپلماتیک میان جمهوری ترکیه با جمهوری آذربایجان که در تاریخ 14 ژانویه سال 1992 امضاء شد سپری می شود. جمهوری ترکیه، نخستین کشوری بود که پس از اعلام استقلال جمهوری آذربایجان در روز 30 آگوست سال 1991 استقلال این کشور را در روز 9 نوامبر، 1991 به رسمیت شناخت. همچنین در سال 2010، پیمان استراتژیک مشارکت و همکاری متقابل میان آنکارا و باکو امضا شد.

این توافق نامه روابط دوجانبه را به سطح اتحاد نظامی ارتقا داد. ماده دوم این توافقنامه ضمن عطف توجه به ماده 51 منشور سازمان ملل متحد می گوید که در صورت وقوع حمله از جانب کشور سوم به ترکیه و یا آذربایجان، این دو کشور در راستای حق دفاع مشروع از خود خواهند توانست تا رویکرد مشترک امنیتی و دفاعی اتخاذ کنند.

 در سال 2010، برای تقویت هر چه بیشتر روابط دوجانبه، مکانیسم شورای همکاریهای عالی استراتژیک در سطح روسای جمهور این دو کشور ایجاد شد. بنابراین، همکاریهای مشترک دو کشور در بخشهای نظامی، سیاسی، انرژی و دیگر زمینه های مورد توجه، در روابط دوجانبه به بالاترین سطح خود رسید.

ماده 7 توافقنامه مشارکت و همکاری متقابل استراتژیک نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. بر این اساس، کنترل فرماندهی و هماهنگی ساختار میان  نیروهای مسلح هر دو کشور تاسیس و برقرار می شود. در حال حاضر از چند سال قبل، تمرینات نظامی ترکیه و جمهوری آذربایجان به صورت مشترک در حال انجام است. در خلال این تمرینها ظرفیت عملیاتی مشترک دو کشور در سطوح تاکتیکی و عملیاتی توسعه می باید. همچنین از این روند، تصویری خوش بینانه نیز از رسیدن به یک سطح استراتژیک وجود دارد.

اتحاد نظامی ترکیه و جمهوری آذربایجان از سوی صنایع دفاعی ترکیه نیز به صورت قاطعانه ای حمایت می شود. یکی از ابعاد مهم این حمایت صادرات موشک انداز کاتیوشای ترکیه به آذربایجان است. سیستم های ساکاریا و کاسیرغا توانایی های بالای دفاعی برای نیروهای مسلح آذربایجان فراهم کرده است. ما این موفقیت را در درگیریهای بین آذربایجان و ارمنستان در ماه آوریل سال 2016 مشاهده کردیم.

نیروهای نظامی مستقر در نخجوان برای آذربایجان بسیار مهم هستند. لشکر سوم ارتش ترکیه أمور پشتیبانی و آموزشی و تامین تمامی نیازهای اساسی این نیروها را بر عهده دارد. رزمایشی که با مشارکت ترکیه و جمهوری آذربایجان به صورت مشترک با حضور 5 هزار سرباز در ماه ژوئن سال 2017 در نخجوان برگزار شد دلالت بر عمق و پهنه این همکاریها دارد.

تحقق پروژه های "خط لوله نفت خام باکو- تفلیس- جیهان" و "خط لوله گاز باکو- تفلیس- ارزروم" برای استخراج و انتقال نفت و گاز موجود در حوزه دریای خزر میان جمهوری آذربایجان و ترکیه، گامهای بسیار مهمی در راه تبدیل برادری میان دو کشور به شراکت استراتژیک محسوب می شود.

هم اینک حجم تجارت بین دو کشور حدود 5 میلیارد دلار است. اما هدف تجاری دو کشور، تحقق حجم تجارت 15 میلیارد دلاری در سال 2023 است. از سوی دیگر گامهای لازمه برای تحقق پروژه تاناپ  که اکنون در حال تبدیل شدن به یک پروژه جهانی است، به سرعت در حال انجام است. با افتتاح پروژه تاناپ، اهمیت استراتژیک ترکیه و جمهوری آذربایجان و نیز منطقه خیلی بیشتر افزایش خواهد یافت.   

در سایه اعتماد متقابل و همبستگی که اساس روابط آذربایجان و جمهوری ترکیه را تشکیل داده اند همکاریهای دو کشور در مجامع بین المللی نیز ادامه دارد. هر دو کشور با موفقیت در سازمان ملل متحد، سازمان امنیت و همکاری اروپا، شورای اروپا، سازمان همکاری های اقتصادی دریای سیاه، شورای ترک و سازمان همکاری اسلامی، همکاری مشترک و موفق خود را ادامه می دهند.

توضیح چرایی و چگونگی عمق روابط خوب بین ترکیه و آذربایجان در چارچوب نظریات موجود در روابط بین المللی کار سختی است. از آنجا که ترکیه و آذربایجان هردو از شاخه ترکان اوغوز هستند و همواره در طول صده های گذشته از جغرافیا، تاریخ و فرهنگ مشترک و در اصل یکسان و متحدی برخوردار بوده اند لذا ترکیه و آذربایجان تبدیل به دو جسم با یک روح واحد شده اند. همانند دو برادر دوقلو که همه چیز آنها عین هم است.  در میان رهبران دو کشور یک سنت ماندگار وجود دارد و ان اینکه سران کشورهای ترکیه و آذربایجان، در اولین سفر خارجی خود میهمان هم می شوند.

هدف روابط ترکیه و آذربایجان ایجاد ثبات و صلح در منطقه است. روابط دو کشور هیچ تهدیدی برای هیچ کشوری محسوب نمی شود. روابط ترکیه و آذربایجان  یک "همکاری استراتژیک" به مفهوم مطلق است.  در خلال دوره 26 ساله گذشته، روابط بین دو کشور به قدری در هم تنیده و بافته شده است که نشان دهنده یک برادری بسیار محکم و زوال ناپذیر است.

مصطفی کمال آتاتورک، در 14 اکتبر سال 1921، هنگامیکه ابراهیم آبیلوف سفیر آذربایجان در آنکارا استوار نامه خود را به ایشان تقدیم می کرد گفت:" شادی آذربایجان شادی ما است، غم و اندوه آذربایجان غم و اندوه ما است."  ده ها سال بعد حیدر علی اف، رهبر و رییس جمهوری فقید آذربایجان گفت:" ما یک ملت و دو دولت هستیم."

روابط بین ترکیه و آذربایجان در دوران ریاست جمهوری رجب طیب اردوغان و الهام علی اف با  پشتکاری برتر، اراده ای قوی تر و عزمی راسختر، همچنان در حال توسعه و گسترش است.