مروری بر تصمیمات سران اتحادیه اروپا درباره ترکیه

رهبران کشورهای عضو اتحادیه اروپا در اواخر ماه ژوئن اجلاس عالی دیگری برگزار کردند. این اجلاس در پی یک برنامه دیپلماتیک فشرده یک ماهه برگزار شد.

بهمراه اجلاس‌های عالی کشورهای گروه7 ، ناتو و آمریکا – اتحادیه اروپا در ژوئن 2021 ، روابط ترانس- آتلانتیک در دوره اقتدار جو بایدن رئیس جمهور آمریکا شتاب جدیدی بخود گرفت. تاثیرات مخرب میراث دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا هنوز از بین نرفته، فقط واشنگتن برای همکاری با متفقین خود در قاره اروپا پنجره جدیدی باز کرده است.

در اروپا، در مورد موضوع تقویت همکاری با آمریکا علی‌الخصوص در زمینه‌های امنیت و سیاست خارجی اندیشه و افکار متفاوتی وجود دارد. در مقابل، شواهد امر نیز نشان می‌دهد که تاکنون تلاش‌های جو بایدن، در تاسیس مجدد اعتماد و همیاری بین آمریکا و اتحادیه اروپا در پی میراث مخرب دوره ترامپ و همه‌گیری کووید-19 ناکافی مانده است. در این چهارچوب برخی از موضوعات مباحثه‌آفرین از جمله ساختار روابط با چین، پیروی از کدامین موضع در مورد موضوع روسیه و هماهنگی و همکاری اقتصادی در دوره بعد از همه‌گیری کرونا، برای حفاظت از فضای مثبت در روابط ورای آتلانتیک به تعویق افتاده است.

اجلاس عالی اخیر سران اتحادیه اروپا از نظر ترکیه نتایج سازنده‌ای ارائه نکرد. حقیقتا نیز اجلاس عالی موجب ناامیدی آنکارا که می‌خواست مجددا به روابط با بروکسل تحرک ببخشد، گردید. گفتمان دستورکار مثبت با ترکیه، با نتایج مثبت به نتیجه نرسید. گفتمان به اصطلاح "دستورکار مثبت" در اصل صادقانه نبوده و بسیاری از محافل در ترکیه نیز می‌دانند که تنها بمنظور بررسی تلاش‌های فردی آنکارا به‌کار گرفته شده است.  

در بیانیه پایانی، در رابطه با ترکیه به 9 ماده جای داده شد، فقط در هیچ‌کدام از این ماده‌ها از ترکیه بعنوان کشور نامزد یاد نشده است. برای ارتقاء روابط با ترکیه به سطح عالی گام‌های ملموسی برداشته نشده و حتی گفت‌وگو با ترکیه نیز به شرایط معینی ربط داده شد.

در این بیانیه به کمک‌های بشردوستانه به مهاجران سوری اشاره شده، فقط همکاری در زمینه مهاجرت گام مختص به ترکیه  نمی‌باشد. برغم گذشت 9 ماه از انتشار گفتمان "دستورکار مثبت" هنوز در مورد عادی‌سازی روابط با ترکیه گام ملموسی برداشته نشده است. آزادی ویزا، بروزرسانی قرارداد اتحادیه گمرکی، تحرک بخشیدن مجدد به روند عضویت و هماهنگی هر چه بهتر سیاست‌های دفاعی و خارجی، از جمله وعده‌های اروپا هستند.

بحث و گفت‌وگو در باره دستورکار مثبت، به‌همراه بازیگران رسمی، حامیان دستورکار اتحادیه اروپا در جوامع مدنی را نیز هیجان‌زده کرد. این دوره خوش‌بینی کوتاه مدت، بدلیل به تعویق افتادن مکرر از سوی اتحادیه اروپا ، با ‌سرعت به ناامیدی تبدیل می‌شود. گرچه خدشه‌دار شدن روابط ترکیه و اتحادیه اروپا می‌تواند موجب خرسندی برخی از کشورهای عضو اتحادیه شود، فقط تداوم بن‌بست منفی، استراتژی دراز مدت اتحادیه اروپا را تضعیف خواهد کرد. شایان ذکر است که تصمیمات ناحق رهبران اروپا در باره آنکارا، راهگشای افزایش انتقادات از اروپا، در ترکیه خواهد شد.  

ترکیه براین عقیده است که دستورکار مثبت اتحادیه اروپا در مورد ترکیه صادقانه نیست. این موضوع، برداشت همکاری در روابط ترکیه – اتحادیه اروپا را با مشکل رودررو خواهد کرد.

آنهایی که از این رویکرد بدور از صداقت استفاده می‌کنند، محافل دشمن ترک‌ها در اروپا و جریان بدبینی نسبت به اروپا می‌باشد. رهبران اتحادیه اروپا باید از پنهان شدن در پشت  ادعاهای بخش روم‌نشین قبرس و یونان بعنوان بهانه‌ای برای به تاخیر انداختن بهبودی روابط با ترکیه اجتناب ورزند. از اینرو نمی‌توان به دستورکار مثبت اطمینان کرد. اگر این رویکرد بدور از صداقت ادامه یابد، آنکارا و در کل افکارعمومی ترک می تواند توجه و علاقه به توسعه گفت‌وگو و همکاری با اتحادیه اروپا را دست بدهد.

نویسنده: پروفسور دکتر مراد یئشیل‌تاش مدیر بنیاد تحقیقات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ترکیه