چشم انداز تمدن جهانی-42

بیانات ضیاء سلجوق وزیر آموزش ملی ترکیه، در مورد لزوم وجود یک استراتژی جدید در آموزش و اینکه در کوتاه مدت اماده خواهد شد، هیجان آور بود. می دانیم که بخشی از مشکلات مرتبط با آکادمی، بروکراسی و سیاست ناشی از نبود استراتژی است. از اینرو آغاز به کار در سازمان های دولتی و  یا بخش خصوصی با آگاهی از استراتژی، اقدامی بجا خواهد بود. پرواضح است که سیستم آموزش ملی مان که به  نیازهای تکنیکی و مسائل اضطراری متمرکز شده، نیاز به استراتژی جدید دارد. از سوی دیگر نیز بخش مهمی از مشکلاتمان نیز از استراتژی های اشتباه نشات می گیرد. همانطور که جستجوی استراتژی جدید آموزشی بینهایت بجا و ضروری است، عدم تشابه آن به یکی از استراتژی های نادرست و یا ناقصی که در طول 200 سال در پیش گرفته شده بود نیز حائز اهمیت می باشد.

عزیزان ارزیابی های پروفسور قدرت بلبل رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه ییلدیریم بایزید آنکارا را تقدیم حضورتان می کنیم.

1/ استراتژی واقف بر پروفایل انسانی مورد هدف:

یک استراتژی آموزشی در گام نخست باید پاسخگوی چگونگی صاحب شدن به مشخصات انسانی مورد نیاز برای سوق دادن مردم و ملتمان به آینده ای بهتر باشد. مشخصات انسانی که امروز بدان نیاز داریم، یک نمایه انسانی مجهز به ارزشهای جهانی است که مزین به ارزشهای ملی و معنوی و کثرت گرا باشد.

2/استراتژی مبتنی بر اصول اساسی:

یک استراتژی آموزشی، پس از مشخصات انسانی، باید یک  فلسفه معین و یا اصولی اساسی را برای این مشخصات در نظر بگیرد. اصول جهانی آموزش را می توان در هفت سرفصل خلاصه کرد: آموزشی مبتنی بر عدل، آموزشی که انسان را به نگرش انسانی مثبت سوق می دهد، آموزشی که انسانهایی پایبند به اصول اخلاقی تربیت می کند، سیستمی که همسان نبودن دو روز را آموزش می دهد. سیستمی که با توجه به استعداد و پتانسیل افراد آموزش می دهد. آموزشی همراه و عجین با زندگی. آموزشی که به تفکر و اکتشاف سوق می دهد.

3/ ارزیابی نیازها و تجهیزات مرتبط:

پس از مشخصات انسانی و اصول اساسی، باید نیازها با توجه به شرایط روز مورد ارزیابی قرار گیرد. آنالیز نیازها بایستی با در نظر گرفتن آینده ترکیه و منطقه از سوی سازمان های مختلف خصوصی و دولتی، آکادمی و نهادهای مدنی انجام شود. بر اساس آنالیز نیازی که انجام شده، شاخه های مختلف آموزشی و کیفیت آنها معین می شود. از همین الان می توان گفت که ترکیه به پرسنل فنی و تکنسین و در نتیجه تجدید نظر در کیفیت و کمیت دبیرستان ها و هنرستان های فنی نیاز مبرم دارد. آنالیز نیاز نباید تنها در یک مرحله انجام گیرد بلکه باید مرتبا بروز رسانی شده و نسبت به نیازهای جامعه و زمان مورد تجدید نظر قرار گیرد. 4/ دولتی که نه مجری بلکه هماهنگ کننده و ناظر باشد: پس از تعیین سه مرحله اولیه شخصیت انسانی، اصول اساسی و نیازها و تجهیزات، مهمترین نکته این است که آیا بخش آموزش باید کاملا از سوی دولت به مورد اجرا گذاشته شود و یا دولت نقش ناظر و هماهنگ کننده را بر عهده داشته باشد. امروزه انسانها می خواهند که فرزندانشان برای آینده خود صاحب حق سخن بیشتری باشند. دیگر دورانی که دولت مانند دوران جنگ سرد بدون توجه به ترجیح ها و نیازهای شهروندانش، قوانین را وضع و اجرا می کرد، به تاریخ پیوست. خانواده ها خواهان یک سیستم آموزشی حساس به دین و زبان و فرهنگ کودکانشان هستند. با روند جهانی شدن، سیستم های آموزشی تک بعدی تبدیل به سیستم های چندبعدی که انسانهایی مجرب پرورش می دهد شده است. سیستم آموزشی باید به گونه ای باشد که هم پاسخگوی ترجیح ها و انتخاب های چندبعدی خانواده ها بوده و هم پاسخگوی نیازهای متفاوت بازار باشد. از اینرو آماده سازی استراتژی آموزشی در عین حال مسئله آزادی، حقوق بشر و نیازهای بازار است. به زبانی دیگر سیستمهای آموزشی باید به نیازهای تمامی خانواده ها اعم از مسلمان، مسیحی، یهودی، سکولار، لیبرال، سوسیالیست و محافظه کار پاسخ دهد. از سوی دیگر نیز باید در جهانی که رقابت ها روز به روز تنگاتنگ می شود، به نیازهای جامعه ای با طلب های متغیر، حساسیت بیشتری داشته باشد. آموزشی که تنها از سوی دولت به پیش برده می شود نمیتواند به تنهایی نیازهای در حال تغییر بازار و انتخاب های متنوع خانواده ها را تامین کند. به همین دلیل نیز استراتژی مان نباید از سوی دولت به مورد اجرا گذاشته شود بلکه باید تحت نظارت و هماهنگی دولت به پیش برده شود. در حال حاضر نقش نهادهای مدنی و بخش خصوصی در سیستم آموزشی روز به روز پر رنگ تر می شود. می توان از بخش خصوصی و نهادهای مدنی انتقاد نیز کرد. این کار بسیار بجاست. ولی تمدن ما تمدنی متفاوت است. دانشمندان و متفکرین بسیاری چون ابن سینا، غزالی، مولانا، خوارزمی، مولا فناری و قوشچو علی در نهادهایی که بخشی از فرهنگ بنیاد بوده اند، پرورش یافته اند. باید این اجاق را که رو به خاموش شدن است، دوباره شعله ور کرد. از سوی دیگر در کشورهایی با جمعیت جوان مانند ترکیه که سرعت رشد جمعیت رو به کاهش است، تامین تمامی هزینه های سیستم آموزشی چون مدرسه و معلم، امکان پذیر نیست. با کاهش رشد جمعیت، به مرور زمان نیازی به کتاب درسی جدید و مدارس جدید باقی نخواهد ماند و معلمان دانش آموزی برای تدریس نخواهند داشت. بنابراین سهیم شدن این هزینه ها با بخش خصوصی، راهی است که عقل سالم پیش رویمان قرار می دهد. 5/ استراتژی که دانش آموزان را با توجه به استعدادهایشان راهنمایی کند: یکی از مشکلات اساسی سیستم آموزشی کنونی در ترکیه، عدم وجود راهنمایی دانش اموزان از سنین پایین است. از اینرو دانش آموزان به اجبار به دانشگاه ها و آزمونهای فنی پس از آن سوق داده می شوند. این مسئله هم برای جوانان و هم کشورمان زیان و اتلاف وقت بزرگی به شمار می رود. در نتیجه سیستم آموزشی باید از مقطع ابتدایی آغاز به راهنمایی دانش آموزان به سمت استعدادهایشان کند. همچنین نباید همه دانش آموزان را تابع یک سیستم واحد کرد. 6/ استراتژی مناسب برای رقابت جهانی: ترکیه رفته رفته تبدیل به یک مرکز دانشجویی بین المللی می شود. رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه در آغاز سال تحصیلی به تحصیل 143 هزار دانشجوی خارجی در دانشگاه های ترکیه اشاره کرد. هدفمان در رقابت جهانی، افزایش این رقم می باشد. برای جذب بیشتر دانشجویان خارجی باید در چارچوب استراتژی جدید، کارکنان دولتی مجرب تر و دانشگاه ها تخصصی تر شده، سرمایه گذاری بخش خصوصی افزایش یافته و آیین نامه های آموزشی تحت بازنگری قرار گیرد. 7/ استراتژی که مرکزگرا نبوده و نیازهای محلی را مد نظر قرار دهد: استراتژی آموزشی باید نیازهای مدارس مختلف در استان های مختلف را مد نظر قرار داده و امکان هماهنگی در زمینه باز و تعطیل شدن مدارس با توجه به نیازهای استان را فراهم کند. مقاله را با سخنی از "جک ما" به پایان می رسانیم. این مدیر برجسته می گوید: "آموزش مسئله ای مهم است. در صورتی که شکل آموزش را تغییر ندهیم با مشکلات جدی روبرو خواهیم شد. زیرا شکل آموزش و محتوای آموزشی موجود متعلق به 200 سال قبل است. نمی توانیم به کودکانمان رقابت با ماشین ها و دستگاه ها را بیاموزیم. آنها هوشمندتر هستند. باورها، اندیشه مستقل، ارزشهای انسانی و فعالیت گروهی، استعداد به شمار می رود. علم نمی تواند چنین ارزشهایی را آموزش دهد. برای درک بهتر تفاوت بین انسانها باید هنر را به آنها آموخت. باید آنچه که یاد می دهیم، متفاوت از دستگاه ها و ماشین ها باشد."