جنگهای نسل جدید

         تحولات سریع در سیستم های اطلاعاتی و ادغام این تحولات با تکنولوژی دفاعی با سرعت فزاینده ای درحال ایجاد تغییر در ماهیت جنگ ها است. ما نیز در برنامه این هفته در رابطه با این تحولات، تغییر ماهیت جنگ و روند حوادث خاورمیانه با شما گفتگو خواهیم کرد. این ارزیابی توسط دکتر جمیل دوغاچ ایپک محقق دانشگاه آتاتورک ترکیه نوشته شده است.

          فن آوری های و تکنیک های دفاعی همسو با جنگ ها، در طول تاریخ به طور همزمان با رشد تکنولوژی توسعه یافته است. استفاده از تکنیک ها، ابزارها و روش های جدید، به عنوان یک هدف و تلاش بی انتها برای شکست دادن دشمن است. اما از سوی دیگر، هر نوآوری با درسهای آموخته شده از جنگها یا درگیریهای قبلی، به بلوغ دست می یابد.

           توسعه سریع فن آوری های ارتباطی، تحولات ژئوپولیتیک و ظهور بازیگران غیر دولتی در کنار دولتها، اجازه می دهد تا جنگها با روش ها، تاکتیک ها و سیستم های جدید ادامه یابند. این رویکرد جدید که ما می توانیم از آن به عنوان جنگ نسل جدید یاد کنیم، دارای اندازه ای بسیار کوچک، قابلیت بالای تحرک و واحدهای متجزای شبکه محور است که هماهنگ با عملیات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به هم پیوسته ای عمل می کند.

          به عنوان نمونه های نخستین جنگهای نسل جدید، ما می توانیم مثال هایی چون عملیات لیبی، جنگ داخلی سوریه و افغانستان را ارائه دهیم. ما در این مثال ها می بینیم که دولتها از بازیگران غیر دولتی برای مقاصد سیاسی و نظامی خود استفاده می کنند و جنگها نه در میدان نبرد و یا به صورتی رسمی و اعلام شده، بلکه در قالب " جنگهای نیابتی" رخ می دهند. جنگهای چریکی، استراتژی های جنگی معطوف بر نبردهای نامنظم را مد نظر قرار می دهند. بنابراین، برای نتایج تاکتیکی و استراتژیکی مطلوب، جنگ های روانشناختی، جنگ الکترونیک و جنگ سایبری مورد استفاده قرار می گیرند.

       در تعریف فناوری های دفاعی و استراتژی های جنگی، محیط تهدید و شرایط احتمالی عملیاتی، عوامل اصلی هستند. در مناطق آبستن به درگیری، تجزیه و تحلیل شرایط محیطی، برای نیروهای مسلح لازم است تا عملیاتی که قرار است در این مناطق انجام شود ضمن درک شرایط و فهم توانایی های احتمالی دشمنان طراحی و اجرا شود. امروزه در جهان، مناطق تنش خیز بسیاری وجود دارد که بر پایه های سیاسی، تاریخی و اقتصادی شکل گرفته اند. تعداد قابل توجهی از این قبیل مناطق در داخل و پیرامون منطقه خاورمیانه واقع شده است.

         در سال 2011، حرکتهای اجتماعی موصوف به «بهار عربی» از تونس آغاز شد و به سرعت به شمال آفریقا و شرق میانه سرایت کرد و با خود تغییرات عمده ای در توازن ژئوپلیتیک منطقه به همراه آورد. این جنبش ها که موجب تغییر رژیم در تونس، لیبی و مصر و بروز جنگ داخلی در سوریه شد، سبب افزایش کارآیی گروه های مسلح مختلف و البته رادیکال در منطقه شد. جنگ داخلی که در سال 2011 در سوریه آغاز شد، به طور مستقیم تبدیل به تهدید امنیت ملی کشورهای منطقه شده است. این خطر وجود دارد که جنگ داخلی در سوریه، کشورهای منطقه را تحت الشعاع قرار دهد و یا تبدیل به یک بحران بسیار عمیقتری شود.

          در این میان اقدام ایران به عنوان یکی از  مهم ترین تولید کنندگان انرژی در شرق میانه، در پیگیری سیاست جنگ نیابتی، هم از سوی کشورهای منطقه و هم از جانب جامعه بین المللی، به عنوان یک تهدید جدی تلقی می شود. سرمایه گذاری ایران خصوصا در فناوری موشکی، موشکهای دوربرد و سیستمهای قابل ایجاد انسداد در ترافیک دریایی در تنگه هرمز و خلیج، این تلقی تهدید آمیز را بیش از پیش تقویت می کند. این در حالی است که تنش بین ایران و اسرائیل احتمالا به یک درگیری تبدیل خواهد شد.

        بدون شک تکنولوژی نقش تعیین کننده ای در تحول و توسعه جنگ ایفا کرده و همچنان بازی می کند. به این معنا که پیشرفت علم و فناوری می تواند تا اواسط قرن جاری، ، فن آوری، سیستم ها و راه حل های جدیدی را در زمینه دفاعی پیش روی جهان قرار دهد. این موارد شامل فناوری های ارتباطات اطلاعاتی و جنگ های سایبری، بیوتکنولوژی، انرژی قابل انتقال، سیستم های جنگی بدون انسان، مواد پیشرفته و فن آوری های تولید، فن آوری های شبیه سازی و تصویربرداری، سیستم های جایگزین قدرت و فن آوری های سوخت هستند.

        کارل فون کلاوزویتس، استراتژیست معتبر و شناخته شده جهان، جنگ را به عنوان ادامه سیاست با روش های دیگر توصیف می کند. با این تعریف، ظرفیت دفاعی در معنای وسیع تر، تحت عنوان عنصری از استراتژی امنیت ملی مورد توجه قرار میگیرد. اساسا در طول صده های گذشته، امپراتوری ها و دولتها، جنگ ها را در چارچوبهای سیاسی و اقتصادی به پیش برده اند. امروزه توسعه قابلیت های نظامی، تکنولوژی های دفاعی و استراتژی های جنگی به طور مستقیم با تکنولوژی ارتباط دارد. اگر قابلیت های پیش بینی استراتژیک، اقتصادی، سیاسی و تکنیکی را بتوان به گونه ای همزمان استفاده کرد، ممکن است بتوانیم یک ظرفیت دفاعی ویژه ای ایجاد کنیم که قادر به پاسخگویی به نیازهای مدرن جهان امروز و فردا باشد.

ترجمه: فرزاد صمدلی