تحلیل سیاسی سفر اردوغان به فرانسه

در دوران گذری هستیم که طی آن سیستم جهان مبتنی بر غرب گام به گام در حال سقوط است، اما هنوز به جای آن سیستم جدیدی جایگزین نشده است. دوره جاری که منعکس کننده آشوب در نظم و روابط بین المللی است، حاوی چالش ها و نیز فرصت های بزرگی برای ترکیه است. سیاست خارجی ترکیه با انجام مانورهایی خاص سعی در تطبیق خود بااین دوره گذر دارد. در سال های اخیر ترکیه در حالی که از یک سو سعی دارد تا با قدرت هایی نظیر روسیه که در حال رشد و توسعه هستند ارتباط برقرار کند از سوی دیگر نیز سعی می کند تا از اختلافات و جدایی های موجود در جهان غرب بیشترین بهره برداری را بعمل آورد. به ویژه در دوره ای که روابط ترکیه با ایالات متحده آمریکا دچار تنش شده است، شاهد هستیم که ترکیه سعی دارد تا در تعاملات خود با کشورهایی مانند فرانسه و انگلستان شرایط و روابط ویژه خود را تعریف و تعیین نماید.

در این چارچوب، سفر اخیر رجب طیب اردوغان رییس جمهور ترکیه به فرانسه از اهمیت خاصی برخوردار است. در جریان این سفر در روابط ترکیه با اتحادیه اروپا و نیز همکاری ترکیه با این اتحادیه در صنایع دفاعی شاهد تحولات بسیار مهمی بودیم.

در سال های اخیر روند عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، به ویژه به دلیل موضع طرف گیرانه آلمان در جریان برگزاری رفراندوم در ترکیه، متوقف شده بود. هر چند درخواست پارلمان اتحادیه اروپا مبنی بر متوقف کردن روند عضویت ترکیه از سوی شورای این اتحادیه مورد قبول قرار نگرفت، اما به عنوان یک شاخص مهم مطرح گردید. ماکرون اظهار داشت که در روند عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا باید به دورویی ها پایان داده شود و به جای عضویت کامل، گزینه شراکت در اتحادیه اروپا مورد بررسی قرار گیرد. به طور خلاصه، اتحادیه اروپا که پس از کودتای 15 جولای فتو با بهانه قرار دادن دستگیری چند کودتاگر به روابط خود با ترکیه آسیب رساند، اکنون سعی دارد از طریق فرانسه که در مقایسه با آلمان ابراز علاقه بیشتری به ترکیه می کند، فرمول همکاری جدید را مطرح کند. اتحادیه اروپا که بدلیل جریان های راست افراطی، بحران های اقتصادی و خروج انگلستان از اتحادیه اروپا با مشکلات بسیاری رودرروست، اکنون سعی دارد از طریق ترکیه و انگلستان فرمول های جدید همکاری را گسترش دهد. زیگمار گابریل وزیر خارجه آلمان اظهار داشته است که مدل انگلستان می تواند گزینه ای در مورد ترکیه تشکیل دهد.

از سوی دیگر از نظر ترکیه دو عامل اصلی نیز وجود دارد که سبب اهمیت سفر فرانسه می شود. مورد اول، تنوع بخشیدن به اتحادهای سیاسی و دومی افزایش همکاریها در صنایع دفاعی.

روابط بین دو کشور ترکیه و ایالات متحده آمریکا که به دلیل عناصر پ ک ک / ی پ گ دچار تنش شده است، پس از اعلام قدس بعنوان پایتخت اسرائیل به طور کامل متشنج شد. به خصوص اتخاذ یک تصمیم تاریخی در سازمان ملل متحد و علیه ایالات متحده آمریکا به رهبری ترکیه به افزایش بیشتر تنش بین طرفین منجر گردید. درست زمانی که روابط ترکیه با آمریکا دچار تنش شده بود، ترکیه در سیاست خارجی خود گامهایی را در جهت تنوع بخشیدن به ارتباطاتش در جهان غرب برداشت. در دوره ای که روابط با هلند و آلمان دچار تیرگی شده است، ترکیه سعی دارد با تاسیس روابط جدید و بهتر با انگلستان و فرانسه بین بازیگران بین المللی موازنه ای را ایجاد کرده و منافع ملی خود را به حداکثر برساند. با تصمیم انگلستان برای خروج از اتحادیه اروپا، فرانسه و آلمان از جایگاهی بهتر و قویتر نزد اتحادیه اروپا برخوردار شدند، بنابراین ترکیه با تاسیس روابط محکم تر با فرانسه که در مقایسه با آلمان از موضع عقلانی تر پیروی می کند، سعی در تحکیم روابط خود با اتحادیه اروپا دارد. از نظر ترکیه، ارتباط با فرانسه می تواند جایگزینی برای آلمان باشد که در دوره های اخیر از موضعی منفی علیه ترکیه پیروی می کند.

یکی دیگر از ابعاد مهم سفر به فرانسه افزایش همکاریها در صنایع دفاعی است. در جریان این سفر توافق‌نامه پروژه ساخت سامانه دفاع موشکی و هوایی دوربرد میان شرکت یوروسام و معاونت صنایع دفاعی ترکیه با حضور رجب طیب اردوغان و امانوئل ماکرون، روسای جمهور ترکیه و فرانسه در پاریس امضا شد که از اهمیت زیادی نزد ترکیه برخوردار است. ترکیه که خرید پدافند  هوایی و موشکیS-400  از روسیه را به اتمام رسانده است، در عین حال در تلاش است تا سیستم هوایی و موشکی جداگانه ای را با متحدان خود در ناتو توسعه دهد. بدین ترتیب ترکیه با هدف حفاظت از حریم هوایی خود از طریق سیستم های مختلف و متعدد، اقدامات احتیاطی را در برابر خطرات احتمالی آتی اتخاذ می کند.

در سال های اخیر ترکیه با اجرایی کردن پروژه های مهم در صنایع دفاع، سعی دارد با ایجاد تنوع در سیاست خارجی این امر را به صنایع دفاعی نیز منتقل نماید. همکاری طولانی مدت با آلمان و ایالات متحده آمریکا در صنایع دفاعی سبب شد تا این امر به ابزاری در جهت اعمال فشار سیاسی علیه ترکیه تبدیل شود، بنابراین توسعه همکاریها با کشورهایی نظیر انگلستان، فرانسه، روسیه، اوکراین و پاکستان هم باعث تنوع همکاریها در صنایع دفاعی می گردد و هم در بلند مدت با تقویت صنایع دفاع ملی از وابستگی کشور به خارج در این زمینه می کاهد.

علاوه بر مواری که در فوق شمرده شد، در جریان دیدار رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از فرانسه، موافقتنامه های مهم دیگری نیز به امضا رسید که از مهمترین اینها می توان به توافق حاصله بین شرکت اگزیم بانک ترکیه و بی‌پی‌آی فرانس آسورانس اکسپورت  ‌و نیز  یادداشت تفاهم امضا شده بین شرکت هوایی ترکیش ایرلاینز و شرکت ایرباس اس آ اس اشاره کرد.

در نهایت می توان گفت که ترکیه با بهره گیری از اختلافات موجود در جهان غرب در جستجوی تاسیس شبکه های جدید می باشد و با اولویت دادن به منافع خود گامهای مهمی را برمی دارد که باعث قدرتمند تر شدن ترکیه در مقابل کشورهایی نظیر ایالات متحده و آلمان می شود.