بارزانی مسئول حوادث اخیر است

پس از برگزاری همه پرسی در اداره منطقه ای شمال عراق از سوی بارزانی، دولت عراق هشدارهای خود را نسبت به این منطقه تبدیل به یک مداخله واقعی کرد.  برنامه امروز به ارزیابی این مداخله و انعکاس آن در منطقه اختصاص دارد.

دکتر جمیل دوغاچ ایپک دانشیار دانشکده روابط بین الملل دانشگاه آتاتورک در این خصوص چنین نوشته است:  

در پی رفراندوم غیرقانونی در اداره منطقه ای شمال عراق، دولت بغداد مجبور به مداخله شد و به این ترتیب این منطقه شروع به عقب نشینی کرد و تا حدود مرزهای سال 2003 میلادی پس نشست.

چه روندی برای رسیدن به این وضعیت طی شد؟!

 با ظهور داعش دولت بغداد تضعیف شد. اداره منطقه ای شمال عراق به خیال خود کوشید تا از این فرصت استفاده کند، لذا مرزهای مقرر بر أساس قانون اساسی را نقض کرد و از حدود جغرافیایی خود خارج گردید. آنها کرکوک را تصرف کردند و به سراغ دیگر مناطق مورد مناقشه نیز رفتند.

بارزانی رییس اداره منطقه ای شمال عراق از ضعف دولت مرکزی عراق و خلاء قدرت بهره مند شد و به این ترتیب بسیاری از نقاط تحت تصرف داعش را از سینجار تا خانقین به لطف پشتیبانی هوایی و اسلحه بسیار مدرن نیروهای ائتلاف بین المللی به رهبری آمریکا به دست آورد.  حتی بارزانی بعدا اعلام کرد مکان هایی را که به قلمرو خود اضافه کرده است را ترک نخواهد کرد. نهایتا رفراندوم آخرین مرحله این روند بود.

علی رغم مخالفت جدی قدرتهای منطقه ای با رفراندوم، بارزانی از تصمیم خود منصرف نشد چراکه این اقدام را به عنوان روشی برای افزایش محبوبیت خود در میان مردم اداره منطقه ای شمال عراق می دانست. به ویژه، در حالی که حزب دموکرات عراق به دنبال استقلال بود برخی از کشورهای غربی که همواره مدافع بارزانی بودند در خصوص اعلان استقلال اداره منطقه ای شمال عراق دچار تردید شدند.

اما دولت بغداد به دنبال اصرار اداره منطقه ای شمال عراق بر رفراندوم اقدام به اجرای روند قانونی در کشور کرد و به بارزانی  هشدار داد و خواستار لغو رفراندوم گردید. در طول این دوره، مذاکرات سطح بالایی بین ترکیه و ایران برگزار شد. در نتیجه این مذاکرات، حمایت کامل هر دو کشور از دولت عراق اعلام شد. در این چارچوب، دولت عراق به دنبال بی اعتنایی اربیل به هشدارهای بغداد وارد عمل گردید و در خلال مدتی بسیار کوتاه یعنی کمتر از 24 ساعت، اداره منطقه ای شمال عراق را به مرزهای سال 2003 خود عقب راند.

یک روز قبل از مداخله ارتش عراق، پیشمرگه ها که اعلام کرده بودند برای ادامه کنترل بر کرکوک، تا "آخرین قطره خون" خواهند جنگید یونیفورمهای رسمی خود را در بین خیابان ها از تن بدر کردند و فرار را بر قرار ترجیح دادند. با این پیروزی سریع، پرچم دولت مرکزی عراق رسما افراشته شد و  پوسترهای بارزانی پاره گردید و نمادهای جعلی اداره منطقه ای شمال عراق از سوی مردم یکی پس از دیگری و به سرعت برق متلاشی شد. به این ترتیب رویای بارزانی برای پایتخت اعلام کردن شهر ترکمن نشین کرکوک نقش بر اب شد و خیال آنها برای استقلال برای همیشه دفن گردید.

کرکوک با توافق بین دولت عراق و اتحادیه میهنی تحت کنترل ارتش عراق و نیروهای حشدالشعبی قرار گرفت. بقیه مناطق مورد مناقشه چون طوزخورماتو و دیاله  نیز، به سرعت دچار تحول شدند و از اشغال اداره منطقه ای شمال عراق آزاد گردیدند و به این ترتیب نیروی دولت مرکزی از موصل تا کرکوک تثبیت شد.

در 20 اکتبر، ارتش عراق، بزرگراه مهم اربیل-کرکوک، شهر ترکمن نشین آلتین کوپرو، شهر زومار، میدان های نفتی نزدیک به سد موصل و درب گمرکی رابعه را متصرف شدند. در این مرحله ارتش عراق سه هدف داشت: کنترل میدان های نفتی بزرگ؛ کنترل مرز ترکیه-عراق و سوریه-عراق و محاصره اداره منطقه ای شمال عراق.

بی تردید بارزانی مسئول این فاجعه بزرگ است . وی به هشدارهای ترکیه و ایران در قبل از رفراندوم گوش فرا نداد. او نتوانست قدرت نظامی و سیاسی خود را به خوبی تحلیل کند. وی فکر کرد که پشت سر او حمایت قوی ای از دولتهای غربی وجود دارد و به این ترتیب به آنها بسیار اعتماد کرد. او نه با عقل بلکه با احساسات خود حرکت کرد.

در این فرآیند، ترکیه و ایران اقدام به انتقاد از دولت عراق نکردند بلکه پیوسته پیام های مبتنی بر همکاری منتشر کردند. نشانه ای وجود ندارد که آنکارا و تهران حمایت خود را از بغداد قطع کنند. حتی در آینده نزدیک ممکن است همکاری نظامی میان ترکیه و عراق افزایش یابد.

به راستی، نتایج این روند در عراق دقیقا همان چیزی بود که ترکیه  از قبل می خواست. رفراندوم به سطل آشغال تاریخ رفت و شهر ترکمن نشین کرکوک از اشغال اداره منطقه ای شمال عراق نجات یافت. به این ترتیب ترکمن ها با قرار گرفتن تحت حاکمیت دولت مرکزی عراق توانستند باردیگر نفسی تازه کنند. در حال حاضر، دولت عراق برتری واضح دارد، اما همه چیز تمام نشده است، اختلافات ممکن است ادامه یابد.

از سوی دیگر، ترکیه اعلام کرد که به طور مستقیم با دولت مرکزی در مرز عراق تماس برقرار خواهد کرد. براساس توافق دو کشور قرار شد تا یک دروازه مرزی جدید ساخته شود و کنترل درب قدیمی به بغداد تحویل داده شود. اما فراموش نکنیم که ترکیه صرفا نگران کرکوک و مناطق بحث برانگیز دیگر نیست. ترکیه نگران است که ضعف ایجاد شده در حزب دمکرات عراق و به دنبال ان در اداره منطقه ای شمال عراق توسط  سازمان تروریستی پ.ک.ک پر شود.

به نظر می رسد پ.ک.ک سعی دارد  از اختلالات داخلی در اداره منطقه ای شمال عراق به نفع خود بهره برداری کند. این روند ممکن است موجب تقویت پ.ک.ک در سوریه و همچنین گسترش نفوذ آن در عراق شود. تقویت نیروی پ.ک.ک می تواند برای عراق بی ثباتی به همراه اورد. بنابراین، تعجب آور نیست که اگر ترکیه ضمن همکاری با عراق مبارزه علیه تروریسم پ.ک.ک را گسترش دهد.