خاورمیانه از دیدگاه ترکیه - روند بعد از داعش در سوریه و عراق

عقب نشینی سازمان تروریستی داعش در سوریه و عراق ادامه دارد. در افکار عمومی جهان سرنوشت مناطق مذکور بعد از داعش مباحثه می شود.

عملیاتی که در 17 ام اکتبر سال 2016 از سوی ائتلاف بین المللی و نیروهای امنیتی عراق علیه داعش آغاز شده بود، در 9 ام ژوئیه سال 2017 به پایان رسید. در مرحله بعد از این احتمال ترتیب عملیاتهایی در راستای نجات نقاط تحت کنترل داعش و در راس تلعفر مورد بحث می باشد. در این میان تلاشهای تامین موقعیت و امتیاز بازیگرانی که می خواهند در روند بعد از داعش در عراق صاحب نفوذ بشوند، ادامه دارد. در این نقطه چگونگی موقعیت شیعیان، سنی ها، اکراد و ترکمنان به آینده عراق شکل خواهد داد. در سوریه نیز در مورد جایگیری بازیگران خارجی در نقاط مختلف تصیماتی اتخاذ می شود. ازاینرو آینده سوریه را عملکردهای نیروهای منطقه ای و جهانی تعیین می کند.

روند مبارزه با داعش، علی الخصوص در عراق دو بازیگر را مطرح ساخته و امتیاز تامین نمود. اقدامات و حملات داعش در مناطق اکثرا سنی نشین، در عراق زمینه ای برای اوج گیری هویت شیعه و کرد فراهم ساخت. در سوریه نیز نیروهای رژیم در دوره چند ماهه اخیر بشکل جدی پیشروی کردند. پیشروی رژیم بر علیه داعش صورت می گیرد. روند آستانه در این روند تاثیر بسزایی دارد. بعنوان ادامه روند آستانه که از سوی ترکیه، روسیه و ایران آغاز شده است، قرارداد مناطق عاری از درگیری به امضا رسید. در چهار منطقه جداگانه تحت کنترل مخالفین در سوریه آتش بس اعلام شد. کاهش سطح درگیریها موجب سوقیابی نیروهای رژیم با رهبری روسیه – ایران به مناطق درگیری متفاوت گردید.

تقویت شیعه ها و اکراد در عراق، سنی ها و ترکمنان را در جهت منفی تحت تاثیر قرار داد. بطوریکه سنی ها و ترکمنان بصورت یک هدف آسان درآمدند. وجود بخش اعظم مناطق درگیری در مبارزه با داعش در مناطق محل زندگی ترکمنان، آنها را در مرکز درگیریها جای داد. در روند بعد از داعش نیز مناطق ترکمن چنان تلعفر، توزخورماتو، کرکوک و جلوله صحنه مبارزه حاکمیت می شوند.

یکی دیگر از مناطق درگیری در سوریه که در دوره اخیر مطرح شده است، ادلب می باشد. بهمراه روند آستانه، در ادلب بین مخالفین تنش آغاز گردید. تنش فزاینده بین گروههای ارتش آزاد سوریه و گروههای وابسته به النصره به درگیری تبدیل شد. یکی از اهداف اصلی آستانه، حذف رادیکالها با تامین جدایی بین این گروه و میانه روها بود. روند آستانه بخودی خود، صفوف در ادلب را آشکارتر کرد.

گروههای وابسته به النصره بعد از اظهارات مقامات ترکیه مبنی بر احتمال استقرار سربازان ترک در ادلب، با ترتیب حملات برخی از مناطق استراتژیک ادلب را که اکثرشان تحت کنترل احرارالشام قرار داشت، اشغال کردند. این تابلو که واقعیت را منعکس نمی کند، بجز ترکیه به نفع هر بازیگر می باشد. اگر ترکیه وارد عمل نشود، مداخله قدرتهای خارجی در ادلب، از نظر ترکیه تهدیدات بسیار جدی به بار خواهد آورد. در صورت یک مداخله خارجی، خط طبیعی کوچ 2 و نیم میلیون نفر که در ادلب زندگی میکنند، ترکیه خواهد بود. علاوه براین ریسک وارد شدن جنگجویان رادیکال در جمع این انسانها نیز وجود دارد. مهمتر از همه اینکه، قدرتهای خارجی نیز می توانند در مرز ترکیه – ادلب مستقر بشوند.

ترکیه مدت مدیدیست در راستای تقویت مخالفین میانه رو در ادلب موضع گیری می کند. فقط مخالفین میانه رو در حال حاضر صاحب قدرت بیرون راندن کامل النصره از ادلب نمی باشند. ترکیه بایستی هر چه زودتر این ادعا را که ادلب امیرنشینی النصره می باشد، از میان بردارد. در غیراینصورت به بهانه مبارزه با النصره، ریسک استقرار قدرتهای خارجی در مرز وجود دارد.

مبارزه با داعش، به تجزیه، تنش و درگیریها در عراق و سوریه تسریع بخشیده و عمیقتر می کند. حتی، اگر هم داعش به تنهایی یک عنصر درگیری باشد، تا تامین توازنات جدید، دینامیزمهای درگیری مختلف در مناطق متفاوت، دستورکار در سوریه و عراق را تعیین خواهند کرد. در صورت عدم تامین تعادل بین گروههای قومی و مذهبی، دینامیزمهای درگیری سیاسی و نظامی یکدیگر را تحریک کرده و تشکیل یک جو غیرقابل کنترل، در دوره آتی بعنوان یک خطر پیش روی سوریه و عراق در مقابلمان ظاهر خواهد شد.