نظری به آجندای تورکیه وجهان جمعه دهم میزان سال۱۳۹۹- علت تشدید رفتارتجاوزکارانه ارمنستان

ارمنستان پس ازتجاوز به منطقه تووزآذربایجان رفتارتجاوزگرانه خودرا باردیگردرقره باغ کوهستانی نشانداد. درتجاوزدوم، واکنش اردوی جمهوری آذربایجان به ارمنستان قاطعانه‌ تر وکوبنده‌ ترشد. به این ترتیب بسیاری از روستاها و مناطق اشغالی ازاد شده و تحت کنترل اردوی جمهوری آذربایجان قرارگرفتند. به نظر میرسد که رژیم ایروان باردیگردچاریک محاسبه سرتاپا غلط شده ومتوجه نشده است که دولت انقره پیامی مبنی بر اینکه "تورکیه با تمام توان در پهلوی آذربایجان قراردارد" داده است.

با این حال در روز 12 جولای، پس از حمله نیروهای مسلح ارمنستان به منطقه تووز که در 100 کیلومتری شمال منطقه قره باغ کوهستانی قرار دارد دولت باکو اقدام به آماده سازی کامل خود کرد. به این ترتیب که در مانورهای مشترک نظامی آذربایجان و تورکیه، دقت عمل اردوی تورک نیز در میدان جنگ مورد استفاده اردوی آذربایجان قرار گرفت. در حال حاضر بسیار دشواراست که بگوییم درگیری ارمنستان وآذربایجان به یک جنگ طولانی مدت تبدیل خواهد شد. علاوه برسازمان ملل وپیمان دفاعی ناتو، روسای مشترک گروه مینسک سازمان امنیت وهمکاری اروپا نیزازطرفین خواسته اند تا درگیریها را به سرعت متوقف کنند.

اکنون به تفسیری که دراین رابطه بقلم دکترمراد یئشیل تاش، پژوهشگر بخش امنیتی موسسه ستای تورکیه نوشته شده است توجه فرمایید:

در روزهای آینده، فشار برای بازگشت به مذاکرات هدایت شده توسط گروه مینسک بر هر دو طرف متمرکز خواهد شد. در واقع این نگرش تهاجمی ارمنستان است که گفتگوهای گروه مینسک را بی نتیجه گذاشته و درگیری مسلحانه را به تنها گزینه ممکن برای دستیابی به راه حل در بحران قره باغ تبدیل کرده است.

این رژیم ایروان است که از سال 1991 میلادی 20 فیصد از خاک آذربایجان را اشغال کرده و به چهار قطعنامه شورای امنیت برای تخلیه مناطق اشغالی وقعی ننهاده است. اگرچه بعدازپروتوکول بیشکک درقرقیزستان، درجریان روزهای 4 و 5 ماه می 1994 میلادی آتش بس میان دو کشور برقرار شد، اما غیرقابل قبول است که قره باغ و 7 ولایت دیگر آذربایجان همچنان تحت اشغال ارمنستان باشد. از این نظر روشن است که درگیریهای قره باغ در قفقاز جنوبی به منزله بمبی است که هر لحظه میتواند منفجرشود. دراینمیان باید خاطرنشان کرد که منازعه قره باغ همچنین میتواند به محلی برای رقابت کشورهایی مانند تورکیه، روسیه و فرانسه تبدیل شود.

در حالیکه طی هفته های اخیر شاهد کاهش میزان تنشها در شرق بحیره مدیترانه و آغاز مذاکرات اولیه بین تورکیه و یونان بودیم، از سرگیری درگیریها در قره باغ کوهستانی حادثه ای بسیار قابل توجه و تامل برانگیز است. اولین چیزی که به ذهن خطور می کند این است که روسیه کوشید تا رژیم ایروان که متمایل به آمریکا شده است را از طریق دامن زدن به درگیریهای ارمنستان و آذربایجان، به شکل جدی به خود وابسته نگهدارد. این واقعیت که ایروان بعد از رویاروی با مشت محکم اردوی آذربایجان در قره باغ بلافاصله برای دریافت کمک به مسکو مراجعه کرده، نشان میدهد که این خواست اصلی روسیه در قبال حکومت جدید ارمنستان تامین شده است.

اکنون این سوال مطرح است که به چه دلیلی مسكو نگرش خود در زمینه قفقاز، به عنوان یكی از حوزه های نفوذ خود، هرگز تغییر نداده و با استناد به چه رویکردی اقدام به تشویق ایروان به راه اندازی جنگ جدیدی کرده است؟ بعد از حوادث ایدلیب سوریه و لیبیا، آیا مسکو با شعله‌ ورترشدن درگیری‌های میان ارمنستان و آذربایجان در تلاش است تا رقابت جدید دیگری را علیه انقره ودرمنطقه ای دیگر باز کند؟ آیا این امکان وجود دارد که روسیه تلاش کند تا انقره را رودررو با مداخلات نظامی جدید قرار دهد و به این ترتیب سبب گسترش بیش از پیش مناطق تحت درگیری تورکیه در جهان شود؟ یا این که دولت مسکو در تلاش است تا برای انجام و پیشبرد مذاکرات جدید در زمینه‌های سوریه و لیبیا دست بالا را بگیرد؟ برای پاسخ این سوالات خیلی زود است. با این حال تصور می شود که چون ایالات متحده امریکا در دوره انتخابات ریاست جمهوری به سر می برد و اتحادیه اروپا نیز دچار پراکندگی قدرت شده، در بحران جدید قره باغ به اندازه کافی تاثیرگذار نخواهند بود.

مسکو بار دیگر نشان داد که می تواند با تحریک اختلافات و درگیریها اقدام به بازی با قدرت کند. آیا پایتخت های غربی که مواضعشان در قبال تحولات گرجستان، اوکراین و بلاروس بلااثر مانده، سیاست روسیه را در راستای پر کردن خلاءهای قدرت با خورد آب دهانشان به نظاره خواهند نشست؟ البته طی یک ماه اینده خواهیم دید که تأثیر لابی ارمنستان درایالات متحده آمریکا که به سوی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری میرود، چه خواهد بود. در حال حاضر فهرست مناطق تهی از موقعیتهای جیوپولیتیکی از لیبیا تا مدیترانه شرقی و از سوریه تا قفقاز گسترش یافته است.

دنیای ما بعد ازهمه‌گیری  کووید-19 به تدریج به سمت ابهام و وقوع جنگهای جدید قدرت می‌لغزد. نباید فراموش کرد که خروج نسبی ایالات متحده آمریکا و ناتوانی اتحادیه اروپا در زمینه سیاستهای خارجی، اقدامات فدراسیون روسیه را برای پر کردن خلاءهای جدید قدرت تسهیل کرده و می کند.

پایتخت های کشورهای غربی که ازنزدیک شدن دولت انقره به مسکو انتقاد می کنند حتما باید که اقدامات تورکیه در مهار روسیه در لیبیا، سوریه و قفقاز جنوبی را مشاهده کرده و آنرا درک کرده باشند. وقت آن رسیده است که نه با عینک ایدئولوژیک، بلکه با عقلانیت معطوف به تامین منافع استراتژیک به واقعیتهای جیوپولیتیک جهان آینده نگاه کنیم.

ارزیابی دکتر مراد یئشیل تاش پژوهشگر امنیتی موسسه ستای تورکیه در مورد «علت تشدید رفتارتجاوزکارانه ارمنستان» را شنیدید.