تحلیلی در مورد وضعیت در مدیترانه شرقی

تحولاتی که طی هفته‌های اخیر در حوزه دریای مدیترانه شرقی رخ داده است، سبب شده تا تصویر کلانی از مبارزه ژئوپلیتیکی درحال وقوع در منطقه‌ای متشکل از خاورمیانه و شمال آفریقا (MENA) به وضوح نمایان شود. شکی نیست که این منطقه که می‌تواند به عنوان یک کارزار ژئوپلیتیکی فوق‌العاده مورد بررسی قرار گیرد، در آینده یکی از مناطقی خواهد بود که شاهد رقابت بسیار گسترده و تنگاتنگ چندین بازیگر به صورت همزمان خواهد گردید.

پیش‌بینی می‌شود که تحولات در حال وقوع در حوزه دریای مدیترانه شرقی به عنوان تابعی از گسترش رقابتهای ژئوپلیتیک در منطقه خاورمیانه، در اینده نیز همچنان ادامه خواهد یافت. عربستان سعودی و امارات متحده عربی به عنوان متحدان طبیعی کشورهای مصر و اسرائیل در منطقه ای موسوم به شام و یا شامات​​(Levant) در سواحل شرقی و جنوبی حوزه دریای مدیترانه شرقی، وارد و درگیر این رقابتها شده اند.

 هدف اصلی این گروه، مهار توان و محدود کردن قدرت مانور ترکیه در این میدان ژئوپلیتیکی بسیار مهم است. در طی این روند، کشورهای مذکور، اتحاد جدیدی با یونان و بخش یونانی نشین قبرس ایجاد کرده اند. رزمایش اخیر امارات متحده عربی و یونان در دریای مدیترانه نمونه ای بارز از این روند است.

 هدف این بلاک سیاسی، ایجاد محدودیت و اعمال محاصره علیه ترکیه است. انها در تلاش هستند تا با محاصره ترکیه در حوزه دریای مدیترانه شرقی، سیاستهای خود را به مورد اجرا بگذارند و به این امید بنشینند که اجرای این سیاستها بتواند در این کارزار نفس‌گیر ژئوپلیتیکی، قدرت و قوت عملیاتی ترکیه را محدود سازد. این بلاک سیاسی جدیدالتاسیس، همچنین قصد کم کردن توان نیروهای مسلح ترکیه و محدود کردن قدرت تأثیرگذاری انقره در معادلات و تحولات احتمالی در این ناحیه را در سر دارد.

ستون نخست این سیاست، اعمال محاصره به مثابه نخستین عنصر مد نظر ائتلاف موجود با هدف مهار قدرت ترکیه در نظر گرفته شده است. از این منظر است که رسانه های یونانی اخیرا در نوشته‌ها و تبلیغات خود ترکیه را به اتحاد جماهیر شوروی سابق در طول جنگ سرد تشبیه می‌کنند. ستون دوم در راستای سیاست مهار ترکیه، حملات همزمان ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک در مقیاس دریای مدیترانه خواهد بود.‌ در این مرحله اقدامات ترکیه در لیبیا و سیاستهای به مورد اجرا گذاشته شده‌اش در حوزه دریای مدیترانه شرقی، عامل اصلی ناراحتی و سردرگمی این بلاک سیاسی شده است.

در اتحادیه سیاسی تشکیل شده علیه ترکیه در شرق دریای مدیترانه، کشور یونان به عنوان سر کرده این اتحادیه ناهمگون و متناقض جای گرفته است. در این میان فرانسه نیز به عنوان کشوری که در تلاش برای یافتن جایگاهی مجدد در دریای مدیترانه است با اقدامات عصبی و تندخویانه خود ظاهر شده است. تلاش اصلی امانوئل ماکرون رییس جمهوری فرانسه، دست‌وپا کردن جایگاهی جدید برای این کشور در منطقه تاریخی لوانت است. فرانسه قصد دارد با تقویت قدرت قدیمی و فرسوده‌اش، خلاء قدرت در اروپا را پر کند و از این نقطه نظر به موقعیت جدید و بهتری در برابر آلمان فدرال دست یابد.

 از سوی دیگر یونان با دست‌آویز قراردادن استدلالها و در اصل پندارهای بسیار ساده ای عمل می‌کند. صرف نظر از استراتژیهای "ایدئولوژیک" و مبتنی بر گرایشهای "هلنستیک" یونان در قبال ترکیه، حکومت آتن مجدانه در تلاش است تا با ایجاد یک بلاک سیاسی از رویارویی یک جانبه و تک طرفه در برابر ترکیه بسیار قدرتمند اجتناب کند تا شاید به این ترتیب قادر به تحصیل امکان چانه‌زنی در برابر انقره شود. به همین دلیل است که آتن همیشه در حال چشمک زدن به کشورهایی چون ایالات متحده آمریکا، اسرائیل، امارات متحده عربی، مصر، فرانسه و عربستان سعودی است. زیرا بی تردید بدترین سناریوی ممکن برای یونان، کابوس رویارویی تک‌ طرفه با ترکیه خواهد بود.

استراتژی مهار ترکیه، شامل عناصر نظامی نیز هست است. از این لحاظ، همکاری دفاعی ارتش یونان و ارتش ایالات متحده آمریکا به وضوح با هدف مهار قدرت نظامی علیه ترکیه شکل گرفته است. در این زمینه یادآوری فهرست گامهایی که در این راستا توسط ایالات متحده آمریکا و البته طی دوره اخیر برداشته است، کاری مفید خواهد بود. تحولات و اقداماتی مانند توسعه و نوسازی پایگاه نظامی سوودا در جزیره کِرِت، نوسازی فرودگاه لاریسا، افزایش ظرفیت پایگاه هوای استفانوویکییو و نوسازی بندر الکساندروپولیس در یونان از مهمترین این اقدامات سریالی میباشد.

از سوی دیگر ارسال سیگنالهای مثبت از آمریکا به یونان در رابطه با احتمال واگذاری هواپیماهای بسیار مدرن F-35 به این کشور و یا دریافت 18 فروند هواپیمای جنگی رافال از فرانسه که هشت فروند آنها به صورت بلاعوض به یونان واگذار خواهد شد، مبین بخش دیگری از تلاشهای در حال انجام برای مهار قدرت نظامی ترکیه در حوزه دریای مدیترانه شرقی میباشد.

 در این میان اعلامیه واشنگتن مبنی بر لغو تحریم تسلیحاتی در قبال طرف یونانی نیز باید به این لیست اضافه شود. با این حال در این مرحله، انتظار نمی‌رود که ایالات متحده آمریکا سلاح‌های سنگین خود را به بخش یونانی‌نشین قبرس ارسال کند. زیر اگر چنین اقدامی روی دهد آمریکا ترکیه را از دست خواهد داد و از این پس این احتمال وجود خواهد داشت که آلترناتیف های مورد نظر ترکیه در جزیره قبرس پیاده شود. در این بخش بی تردید یادآوری بحران سال 1997 میلادی میان ترکیه و بخش یونانی نشین‌قبرس امری مفید خواهد بود. نباید فراموش کرد هنگامی که بخش یونانی نشین قبرس اقدام به خرید موشکهای S-300 از فدراسیون روسیه کرد از ترس عملیات همزمان ترکیه، هم در مورد محاصره جزیره و هم در زمینه اقدام نظامی، مجبور به ارسال موشکهای مذکور به یونان گردید.

سیاست مهار و محدودیت ترکیه هم اکنون صرفا در حد یک پروژه سیاسی است. اجرای این پروژه سیاسی بیشترین آسیب را به پیمان اتلانتیک شمالی ناتو که هم ترکیه وهم یونان عضو آن هستند وارد خواهد کرد. در حال حاضر حوزه دریای مدیترانه شرقی از این لحاظ به یکی از مهمترین بسترها برای آزمون و خطا تبدیل شده است. به نظر می‌رسد که از این پس این حوزه، صحنه تنش های ژئوپلیتیک، ژئواکونومیک و نظامی متعددی خواهد بود. اما در گیرودار این تنشها آن کشوری که بیشتر از دیگر کشورها مصمم و صبور باشد یقینا پیروز کارزار تنشهای بالفعل و بالقوه موجود در حوزه دریای مدیترانه شرقی خواهد گردید.