رواندا قیرغینی
تحلیل و تیکشیروو
رواندا قیرغینی
رواندا قیرغینی
بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی نینگ 1948-ییلده‌گی، «نسل قیرغین جنایتی نینگ آلدینی آلیش و بونگه قول اورگن جنایتچیلرنی جزالش» توغریسیده‌گی کیلیشووگه کوره ملي، اتنیک، عرقي یاکه دیني گروهلر نینگ بیر بوله‌گینی یاکه تمامینی یوق قیلیش مقصدیده قول اوریلگن ایشلر نینگ هر بیری علیحده-علیحده جنایت حسابلنه‌دی. بو جنایت تورلریگه قوییده‌گیچه انیقلیک کیریتیشیمیز ممکن: ملي، اتنیک، عرقي یاکه دیني گروهلرگه عاید کیشیلر نینگ اولدیریلیشی، اولر نینگ تنه‌سیگه یاکه ذهنیگه زیان ییتکزیلیشی، اولرنی بوتونله‌ی یاکه اولر نینگ بیر بوله‌گینی یوق قیلیش مقصدیده قولده‌گی شرط-شرایطینی اته‌یلب اوزگرتیریش، اولر نینگ باله-چقه‌لیک بولیب اوزیدن کوپه‌ییشیگه توسیقلیک قیلیش اوچون چاره‌لر کوریش، اولرگه عاید باله‌لرنینگ مجبوري یوللر آرقه‌لی باشقه گروهلرگه بیریلیشی مسأله‌لری دیر.
انقره ییلدیریم بایزیدعالی بیلیم یورتی سیاست علملر فاکولته سی باشلیغی پروفیسور قدرت بلبل نینگ موضوع بیلن تیگیشلی یازووینی تقدیم ایته میز.
درحقیقت میلادی 1944- ییلی پولند‌لیک بیر یهودي Raphael Lemkin تامانیدن نازیست آلمان‌گه عاید و یهوديلرنی سیستماتیک روشده یوق قیلیش حقیده‌گی ریجه‌نی توشینتیریشگه حرکت قیلینیشیگچه ادبیات کتابلریده «نسل قیرغین» دیگن توشونچه هیچ قید ایتیلمه‌گندیر. لیمکین «عرق» دیگن معناده یونان تیلیده‌گی « geno » سوزینی، اولدیریش دیگن معناده‌گی لاتین تیلیده‌گی « cide» سوزینی بیرلشتیرگن حالده « genocide» یعنی «قتل عام» سوزینی بیرینچی مراتبه ایشله‌تدی. مذکور توشونچه اصلیده بعضی غرب دولتلری قول اورگن و آدمگرچیلیککه توغری کیلمه‌گن ایشلرنی توشینتیریش آرقه‌لی یره‌تیلیشیگه قره‌مه‌ی، بوگونگی کونده بو توشونچه نینگ یره‌تیلیشیگه سبب بولگن غرب دولتلری تامانیدن، غرب دولتلریدن باشقه دولتلر اوچون فایده‌لنیلماقده.
دستوریمیز نینگ بوگونگی سانیده فرانسه‌ده‌گی کمیسیون تشکیل ایتیلیشی سعی-حرکتلریدن یولگه چیققن حالده رواندا‌ده‌گی قتل عام مسأله‌سینی قولگه آلماقچیمن. رواندا قتل عامی بوزنیدن آلدینگی، بشریت تاریخی دوچ کیلگن اینگ آخرگی قتل عام ایدی.
بلجم دن هم انه شو کلاسیک سیاسي اصول: «بول، پرچه‌له و باشقه‌ر» سياسیتی
رواندا نینگ تاریخی اصلیده اشغال قیلیب قوشیلگن باشقه بیر نیچه دولت تاریخیدن فرقلی ایمسدیر. اینگ اوّلا جرمني تامانیدن اشغال قیلینه‌دی. آلمان بیرینچی جهان اوریشیده مغلوبیتگه اوچره‌گنیدن کیین رواندانی بلجم باسیب آله‌دی.
رواندانی اشغال قیلیش اصولی هم باشقه دولتلردن فرقلی ایمسدیر. بلجم تامانیدن رواندا‌ده یولگه قوییلگن سیاست، انگلستان نینگ «بول، پرچه‌له، باشقه‌ر» سیاستی نینگ باشقه شکلی دیر. بلجم هم، باشقه کوپلب مملکتلرده بولگنیدیک اوزی نینگ امپریا‌ل تیزیمی اوچون آزچیلیکلرنی قوللب-قوّتلش سیاستینی کوزه‌ته‌دی. شو مقصدده جرمني تامانیدن باشله‌تیلگن و هوتولرگه قرشی توتسیلرگه تیا‌نگن استراتیژيسی، توتسیلر نینگ ینه ده اوستون ایکنلیگینی ادعا ایتگن تیزینی دوام ایتتیردی. نتیجه‌ده اوّللری، حتا یوزلب ییل دوامیده تینچلیک ایچیده عمر سورگن توتسی و هوتو قبیله‌لری اورته‌سیده توقنه‌شوو پیدا بولدی.
بلجم نینگ خوددی منه شو «بول، پرچه‌له، باشقه‌ر» سیاستی نینگ نتیجه‌سی، مستقللیگیگچه اهالی سانی جهتیدن آزچیلیکنی تشکیل ایتگن توتسیلر تامانیدن باسیم آستیده باشقه‌ریله‌دی. رواندا 1961-ییلی اوز مستقللیگیگه ایریشگنیده ایسه ییتکچیلیک هوتو قبیله‌سی نینگ قولیده ایدی. 1950-ییللردن کیین ایسه بلجم هوتو قبیله‌سینی قوللب-قوّتله‌ی باشله‌دی. بو گل اوزاق ییللر مابینیده فشار آستیده یشه گن هوتولر خوددی شو اصولنی توتسیلرگه نسبتاً یولگه قویه باشله‌یدی.
1994-ییل: 1 میلیون قتل عام:
اهالی سانی جهتیدن آزچیلیکنی تشکیل ایتگن توتسیلر و اهالی سانی جهتیدن کوپچیلیکنی تشکیل ایتگن هوتولر اورته‌سیده‌گی توقنه‌شوو 1994-ییلگچه دوام ایته‌دی. 1994-ییلی هوتو قبیله‌سیگه منسوب بولگن دولت رهبری حبیاریمنه Habyarimana ، توتسیلر بیلن باریشیش اوچون مذاکره اوتکزه باشله‌یدی و نتیجه‌ده کیلیشیب آلینه‌دی. مذکور کیلیشووگه کوره توتسیلر هم مملکت باشقرووی ارگانیده ا‌ورین آله‌دی لیکن حبیاریمنه نینگ اوچاغی اوققه توتیلیب اولدیریله‌دی.
دولت رهبری نینگ اولدیریلیشیده توتسیلرنی عیبله‌گن هوتولر دهشتلی قتل عامگه کیریشه‌دی. اونده 100 کونده قریب 1 میلیون کیشی توتسی و معتدل هوتو اولدیریله‌دی. بو کونده 10 مینگ انسان نینگ قتل عامی دیگن بوله دی. قتل عامدن تشقری عیاللرگه تجاوز هم قیلینه‌دی. بلجم تامانیدن اته‌یلب توتسی و هوتو دیب بیریلگن توغیلگنلیک حقیده‌گی گواهنامسی، توتسیلر نینگ ینه-ده قوله‌ی انیقلنیب اولدیریلیشیگه یول آچه‌دی. نسل قیرغین، قتل عام، یوز کوندن کیین توتسی قبیله‌لری تامانیدن تشکیل ایتیلگن رواندا وطنپرورلر جبهه سی نینگ پایتختگه کیریشی بیلن توخته‌یدی.
گناهسیز انسانلرنی حمایه قیلیش اورنیگه، اوز عسکرلرینی آلیب کیتگن بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی
قیرغین باشله‌گنیده مملکتده 2500 نفر بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی گه عاید تینچلیک کوچی عسکری بار ایدی. قتل عام آلدیده توتسیلر خوددی منه شو عسکرلر حمایه سیده جان سه‌قلشی ممکن ایدی. لیکن بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی نینگ تینچلیک کوچی نینگ مذکور واقعه‌گه بولگن مناسبتی 1995-ییلده‌گی بوزنیدن، سریبرینیتسه Srebrenitsa دن فرقلی بولمه‌دی. یعنی اولر بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی نینگ خوفسیزلیک کینگشی قراری بیلن 2500 نفرلیک عسکر سانینی 250 نفرگه توشیردی. بو وضعیت سریبرینیتسه‌ده شهرنی حمایه قیلیشلیکدن مسوول و اصلی هالند‌لیک بولگن بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی نینگ تینچلیک کوچی قوماندانی تهام کرریمنس نینگ، اونگه مراجعت قیلگن 25 مینگ کیشینی، شهر بیلن بیرگه‌لیکده سیربلرگه تاپشیریشی بیلن برابر.
قیرغین حادثه سیده‌گی فرانسه نینگ حصه سی
رواندا دولت رهبری بولگن کا‌گا‌می نینگ قید ایتیشیچه قتل عام سیاسي جهتدن توغریدن-توغری فرانسه و بلجم تامانیدن تیارلنگن. شو نینگ اوچون هم قتل عام قربانلری فرانسه و بلجم‌ده، ییتکچیلرنی سودگه بیرگن.
رواندا‌ده‌گی کاتولیک کلیساسی، قتل عامده‌گی رولی طفیلی رواندا‌لیکلردن کیچیریم سوره‌گن.
رواندا‌ده‌گی نسل قیرغینگه قرشی کوره‌ش ملي کمیسیونی 2016-ییلی، مذکور قتل عام جنایتی نینگ عیبداری و عیبدارلر بیلن همکارلیک قیلگنلرنینگ اسمینی معلوم قیله‌دی. اولر رویخطیده قوراللی کوچلری باش باشقه‌رمسی Jacques Lanxade بیلن بیرگه 22 نفر فرانسیز افسر نینگ نامی هم کیریتیلگن. فرانسسز افسرلر قتل عامگه قول اورگنلر نی تربیه لب، قورال بیلن تأمینلشده عیبلنماقده‌لر.
فرانسه 1994- ییل نینگ 23-جونی کونی مملکت نینگ جنوبي-غربیده مهاجرلر اوچون خوفسیز حدود تشکیل ایتیش مقصدیده عملیات باشله‌تدی لیکن فرانسه قتل عام نینگ آلدینی آلیش اورنیگه قتل عامچیلرنی قورال-مهمات بیلن تأمینلش یولی آرقه‌لی رواندا وطنپرورلر جبهه سی نینگ ایلگریلشیگه توسیقلیک قیله‌دی. فرانسیز ژورنالیست ساینت-ایخوپیری نینگ آیدیولوژیسیگه کوره هوتولرنی قورال بیلن تأمینلش بویروغی، اوشه دور نینگ دولت باشلیغی فرهانسوا میتتیرره‌ند نینگ باش منشیسی هوبیرت ویدرینی تامانیدن، یازمه روشده بیریلگن.
فرانسه نینگ سابق جمهور باشلیغی فرانسوا میتتیرره‌ند نینگ، 1998-ییلی لی فیگرا روزنامه‌سیگه بیرگن بیاناتی، ملاقا‌تده‌گی افاده‌سی جوده هم قورقیتووچی ایدی. چونکه اونده سابق جمهور باشلیغی، «او مملکتلرده قیرغین نینگ یوز بیریشی اونچه‌لیک هم مهم ایمسدیر» دیگن ایدی.
خلق‌ارا جمعیت نینگ بونگه بولگن اعتراضلری طفیلی 25 ییل آرتیدن و نهایت مکرون 2019-ییل نینگ اپریل آییده، مذکور قیرغین اوستیدن کمیسیون تشکیل ایتیش حقیده قرار قبول قیلدی. لیکن کمیسیون رویخطیده بی‌طرف کوزه‌تووچی و متخصصلردن عبارت ایمس فرانسه تامانیدن «قبول» دیب قولگه آلینگن اسملر نینگ ا‌ورین آلیشی خلق‌ارا جمعیتده کتّه تنقیدگه یول آچدی.
بلجم و فرانسه عیبلنگن رواندا قتل عامیگه بوندن 25 ییل مقّدم قول اوریلدی. برینتون ترّا‌نت ایسه جمعه نمازی چاغیده 50 نفر مسلماننی یقینده‌‌گینه، اوتگن آیده قتل قیلدی. بوندن بویان امپریالیزم تاریخ صحیفه‌لریده قالدی، شخصیم تامانیدن «ترّانتیزم» دیب قولگه آلینگن آق تنلیلر تروری یعنی نازیزم نینگ بیر توری بوندن بویان یوق دیگن فکرده‌میز. شونده‌ی فکرلش، شونده‌ی فکر یوریتیشلیک بلکه بشریت اوچون شرطدیر. بونده‌ی دهشتلی واقعه‌لر تاریخده قالدی دیگن امیدده‌میز. لیکن شونگه قره‌مه‌ی امپریا‌لیست نیتلر بیلن انسانلرنی اولدیریشنی کوزده توتگن مفکوره‌لرنینگ نیتی حلی حلیگچه ینگی دیر. اولر هر فرصتده بیزگه بونی ایسله‌تماقده. اینگ یامانی بوگونگی کونده ینه-ده کوپ قان توکه آله‌دیگن تخنیکي جهازلرگه ایگه‌لر. و بیز، انسانلر صفتیده، دهشتلی واقعه‌لر نینگ منبعه‌سی غرب مملکتلریگه باریب ته‌یه‌نگنیده، بیرگه‌لیکده، کیچه‌گیدن هم کم قرشیلیک کورسه‌تماقده‌میز. کیچه‌گیدن هم کم کوریب، کیچه‌گیدن هم کم اعتراض بیلدیرماقده‌میز.
انقره ییلدیریم بایزید عالی بیلیم یورتی سیاست علملر فآقولته سی باشلیغی پروفیسور قدرت بلبل نینگ موضوع بیلن تیگیشلی یازووینی تقدیم ایتدیک.
