سوزده ارمنی مسئله سی

میلادی 1915- ییلده ارمنی لرنینگ تحجیر ایتیلگن عثمانی دولتی نینگ اوز توپراق لری بولگن سوریه بیرینچی جهان اوروشی نینگ سونگّیده عثمانی دولتی دن اجره تیلیش گه حرکت قیلینماقده ایدی.  لیکن تحجیر و جایلشتیریش پلانی دایره سیده اولکه نینگ ایچیده جای لری اوزگرتیریلگن ارمنی اهالی نینگ بعضی لری و جرم لری انیقلنگن کمیته چی ترورچیلر یورت نینگ ایچیده قالیش لری نینگ ممکن بولمه گن لیگی نی درک ایتیب آلیشی آرتیدن غربی اولکه لر گه کیتدی.  شونده ی قیلیب تورکیه چیگره لری ایچیده ترورچیلیک فعالیت لری آلیب بارگن یاکه جرم گه مرتکب بولگن لر ییتکچیلیگیده بیر ارمنی دیاسپورا سی پیدا بولدی و خوددی شوو دیاسپورا ایچیده توپلنگن کمیته چی ساختار لر, اوشه ییل لرده ایلک نمونه لری کورینیب باشله گن "سوزده ارمنی قیرغینی" پروپاگندی فعالیت لری بوییچه ینگی بیر دور باشلتدی لر.  حقیقت گه ضد اوشبو کمپاین اینیقسه بعضی غربی اولکه لرده دیپلماتیک بیر امکانیت اوله راق بهالنتیریلیب, تورکیه گه قرشی خلق ارا مقیاسده کون ترتیبی گه کیتیریلیشی اوچون قوللب- قوتلندی. 

بیرینچی جهان اوروشی دن سونگ تورکیه نینگ سور کیلیشووی نی رد ایتیشی و ملی کوره ش نی باشله تیب غلبه قازانیشی, ائتلاف دولت لری نینگ تورکیه نی بولیب آلیش خیاللرینی پوچ گه چیقررایکن, شونده ی قیلیب تورکیه بیرینچی جهان اوروشی نینگ مغلوبی سنلگن اولکه لر آره سیده مستقل وطن چیگره لری نی اوزی انیقله گن بیرته گینه اولکه دن عبارت بولدی.  ایندی نظامی کوچدن فایده له نیب قولگه کیریتیله آلمه گن هدف گه نایل بولیش اوچون دیپلماتیک باسیم دن استفاده ایتیلیش گه حرکت قیلیندی.  اوشه دور ده ارمنی لرنینگ دوام ایتیاتگن کمیته چیلیک و ترورچیلیک فعالیت لری سببلی اوزاق ییللردن بیری مرتکب بولیاتگن جرم لری انیق ایدی.  اوشبو وضعیت دولت منبع لری و تاریخی حجت لرده کورینیب تورگن بیر حقیقت. 

دیاسپورا و متفق لری سور نی رد ایتگن و سور اورنیگه لوزان کیلیشووی بیلن خلق ارا مقیاسده اوزینی قبول قیلدیرگن تورکیه جمهوریتی نی دیپلماتیک اوله راق اوره ب آلیب, سور نینگ حکم لرینی اسره ب قالیش گه حرکت قیلدی.  مثال قیلیب آلگنده, لوزان دن 13 کون کیین تورکیه بیلن امریکا قوشمه ایالتلری اورته سیده امضالنگن تورکیه- امریکا لوزان کیلیشووی, امریکا سناسی تامانیدن قبول قیلینمه دی.  واهان قرداشیان دیب ناملنگن سابق عثمانی دولتی تبعه سی دیاسپورا ارمنی سی ییکچیلیگیده گی بیر لابی گروپی, اعتراض لر و مطبوعات کمپاین لری بیلن تورت ییل دوامیده خوددی شوو کیلیشوو نینگ قبول قیلینیشی نی توسیب قویدی.

مستقل لیگینی ایندی قازانگن و دیپلماتیک مناسبتلرینی مستحکم لشتیریش گه حرکت قیلیاتگن بیر جمهوریت اوچون بونده ی بیر باسیم, اینیقسه اوشه پیتلرده سور نینگ ینگی دن تطبیق ایتیلیشی بوییچه بیر واسطه اوله راق بهالنتیریلماقده ایدی.  ارمنستان نینگ ایندی بلشویک لر گه باغلیق بیر سویت جمهوریتی بولسه هم, دیاسپورا ارمنی لری "کتته ارمنستان" خیالی بیلن فاشستیک فعالیت لرینی دوام ایتدیریب, تورکیه و آذربایجان گه قرشی فعالیت یوریتماقده ایدی.  دیاسپورا و حمایه چیلری نینگ پروپاگند لری اوشبو دورده تورکیه جمهوریتی نینگ قرارلی سیاستی آرقه لی جوابی نی آلدی و اوز هدفی گه نایل بولمه دی.

جمهوریت نینگ کیینگی ییللریده ارمنی دیاسپورا سی نینگ پروپاگندی باشقه بُعد کسب ایتدی: "آنلاین و دیجیتال پلاتفرم لر بیلن مدنیتده, صنعتده, بیلیم ده و دیپلماسیده پروپاگند موضوعی نی بیزه ب یایگن سوزده قیرغین صنعتی". 

تورک دیپلماسی سی نینگ موثر فعالیتلری و تورکیه جمهوریتی نینگ منطقه ده گی قدیم موجودیتی نی سونگّی گه قدر دوام ایتدیره دیگن بیر دولت ایکن لیگینی انیقلب بیرگن لیگی, ارمنی دیاسپوراسی نینگ ادعا و پروپاگندی نی ضعیف قیلیب قویدی.  میلادی 1960- ییلده تورکیه ساووق اوروش دن تشقری, قبرس مسئله سی بیلن هم اورنشماقده ایدی.  قرارلی بیر شکلده آلیب باریلگن میلادی 1974- ییلده گی قبرس تینچلیک عملیاتی ایریم غربی اولکه لرنینگ عکس العملی گه سبب بولگن ایدی.  خوددی شوو دور نینگ اوزیده پیدا بولگن ارمنی ترور تشکیلاتی آسالا (ASALA), تورک دیپلمات لری و عادی اهالی نی هدف قیلیب آلگن هجوملری بیلن ارمنی تروریزمی نینگ ینگی دورده گی بیر اکتوری دن عبارت بولدی. 

دیاسپورا و سوزده ارمنی قیرغینی صنعتی تورکیه گه مخالف و فرقلی ساختار لر و لابی لر بیلن همکارلیک قیلیب, بیر تاماندن ترورچیلیک فعالیت لرینی دوام ایتدیررایکن, اساسسیز ادعا لرینی کورینه دیگن بیر شکلده موثر کمپاین لر بیلن اورتاقله شدی.  تورکیه نینگ غازی مصطفی کمال اتاتورک دن بیری دوام ایتیاتگن "سوزده مسئله" اوله راق ادعا ایتیلگن بو منفی پروپاگند گه بیرگن جواب لری گه اهمیت بیریلمسدن, تورک دیپلماسی سی نینگ ییچیم گه طرفدار سیاستی گه قره می دیاسپورا کمیته چیلری مسئله نینگ دوام ایتیشی گه طرفدارلیک کورسه تیب, ارمنی مسئله سی دن دواملی روشده تورکیه گه قرشی فایده له نیش گه حرکت قیلیب کیلماقده. 

غازی مصطفی کمال اتاتورک نینگ بوندن تقریباً یوز ییل آلدین اوشبو توغریده ایتگن قوییده گی گپ لری قولاق لرده جرنگلب تورماقده: "ارمنی قیرغینی بیلن علاقه لی سوزلرنینگ توغری ایمس لیگی حقیده هیچ قنده ی بیر تردید یوق.  عکسینچه, جنوب منطقه لریده, چیت ایللیک لر تامانیدن قوراللنتیریلگن ارمنی لر, منه شوو وضعیتدن فایده له نیب اورین آلگن جای لریده مسلمان لر گه حمله قیلدی لر.  انتقام آلیش تویغوسی بیلن انسان لر نی اولدیریب یوق ایتیش سیاستی آلیب بارماقده ایدی.  ماراش ده گی فجیع حادثه شوباعث یوز بیرگن ایدی.  چیت ایللیک کوچلر بیلن بیرلشگن ارمنی لر, توپ و ماشیندار لر بیلن کیلیب قدیم مسلمان شهردن عبارت ماراش نی یوق قیلگن ایدی.  مینگلب چاره سیز و معصوم آنه و باله لر قییناق قیلیب اولدیریلگن ایدی.  تاریخده هیچ مثالی کورینمه گن بو وحشت نی قیلگن لر ارمنی لردن عبارت ایدی.  مسلمان لر فقط گینه ناموس لری و اوز لریدن دفاع قیلگن لر خلاص.  ییگیرمه کون دوام ایتگن ماراش قیرغینیده, مسلمان لر بیلن بیرگه شهرده قالگن امریکا لیک لرنینگ, اوشبو حادثه بیلن علاقه لی استانبول ده گی نماینده لیک لری گه یوبارگن تلگراف, خوددی شوو فاجعه گه سبب بولگن لرنی, تکذیب ایتیله آلمه یدیگن بیر شکلده انیقلب بیرماقده ایدی". 

مصطفی کمال اتاتورک اوشبو حقده ینه, "تورک لرنینگ ارمنی لرنی قیرغین قیلگن لیگی جعلی روایت لر و آلدین ترقه تیلگن بعضی یلغان و افترا لردن عبارت.  بولر هیچ بیر شکلده توغری ایمس.  اوشبو حقیقت نینگ حجت گه ایلنتیریلیشی اوچون طرفسیز هیئت لرنینگ یورتی میزده ایرکین بیر شکلده تدقیقاتی نی عملگه آشیریشی نی خرسندچیلیک بیلن کوتیب آله میز" دییه قید ایتگن.