Jahon iqtisodiyoti 35-qism

Dunyo va Turkiyada ortib borgan aholi soni, ma’lum ish kuchini maydonga kelishiga hissa qo’shar ekan, davlatlarning iqtisodiy va siyosiy vaziyatiga ko’ra ishsizlikni ham o’zi bilan olib kelmoqda. Hozirgi kunda asosiy masalalardan biri bo’lgan ishsizlik, Turkiyada ham mavjud.

So’ngi ma’lumotlarga ko’ra Turkiyada ishsizlik 10,2 % atrofida. Yanvar oyi 13 % bo’lgan bu nispat May oyi 3 milion 225 mingga tushdi. Turkiyada  2017 yilning boshidan beri ishsiz soni 760 ming kamaygan bo’ldi. Bu nispatni ko’rmasdan kelib bo’lmaydi. Ishsizlikning kamayishi bilan bir qatorda ish kuchining ortgani kuzatildi. 2016-yil May oyi 30 million 763 ming bo’lgan ish kuchi, 2017 yili 31 million 713 ming kishiga ko’tarilgan edi. Mana o’tgan yil Turkiyada yana 1 million kishi ishga  kirgan.

Ish kuchi ortar ekan o’rtacha  baholaydigan bo’lsak uchinchi masala ish bilan ta’minlashdir. Chunki mavjud ish kuchini muhim bo’limini imkoni yaratish tashkil etadi. May oyi statistika ma’lumotlariga ko’ra ishga kirganlar soni o’tgan yil ayni davrlarga ko’ra  621 ming kishi ko’payib 28 million 488 migga borib yetdi. Bu kishilarning 19,6 % chorvachilik, 18,9 % sanoat, 7,5 % qurilish, 54 % esa xizmat sektorida ishga kirgan.

Bu ma'lomotlarga ko’ra eng ko’p ishga kirganlar xizmat sektorida kuzatilmoqda. Shuningdek o’tgan yil xizmat sektorida ishga kirgalar 0,9 % tashkil etadi. Buning asosiy sababi hukumatning qag’batlantirish dasturlari desak mubolag’a bo’lmaydi. Bu dasturlar doirasida tashlangan muhim qadamlardan biri sifatida korsatilmoqda. Ish imkoni yaratish safarbarligi bilan 2017 yilining ilk to’rt yilida, ishga kirganlar soni 1 million 816 minga borib yetdi.

Bir boshqa sektor bo’lgan qishloq-xo’jalik sohasi ham tezda rivojlanib bormoqda. Bu sohada mehnat qilganlar soni yangi yildan beri 37 mingni oshdi. Buning asosan yoz mavsumi avjiga ko’tarilganini aytish mumkin. Mana bu sohada mehnat qilganlar kelajakda ham ortib borishi kutilmoqda.

Ishsizlikning ortishiga ta’sirli bo’lgan ayollarni ish bilan ta’minlashda esa o’tgan yilga qaraganda ijobiy o’zgarish kuzatilmoqda. 2016-yil May oyi 32,5 % ayol ishlaganlar 2017-yil 32,9 % ga ko’tarild. Ayollarning ishga kirishi ishsizlik raqamlarining o’zgarishiga to’g’ridan ta’sir ko’rsatar ekan iqtisodiy rivojlanishga ham fursat yaratgandir.

Ishsizlikni kamaytirishning yo’li, unumnli va davomli ish bilan ta’minlashdan kelib chiqadi. 2017-yili kerak bo’lsa ish bilan ta’minlash kerak bo’lsa hukumat rag’batlantirish dasturi bilan muhim qadamlar tashlandi. Shuning uchun iqtisodiyot rivojlangan taqdirda ayol va yoshlarning mehnat kuchi ortadi, ishsizlik qaramlari esa tushadi.