Jahon iqtisodiyoti 9-qism

2002 yilgi saylovlardan keyin o’rnatilgan siyosiy muvozanat jarayoni kuchayib Turkiya iqtisodiyotini tezkor  tiklagan. 2002 va undan keyin yalpi ichki mahsulot nispati ortar ekan avvalambor foizlar va inflatsiya bo’lib makroiqtisodiy ko’rsatgichlar ijobiy tomonga o’zgargan. Iqtisodiyotning tiklanishi bilanoq 1990 yillar chiqib ketgan sarmoyadorlar qayta Turkiyaga qiziqish ko’rsatishga boshlagandir.

Yosh, faol va sifatli ish qobiliyatiga ega aholisi va geopolitik imtiyozlari o’nga chiqishga boshlagan. Bu nuqtai-i nazardan 2002 yildan keyin hayotga tatbiq etilgan ulkan loyihalar, madaniy va tarixiy boyligi, o’sib borayotgan bozorlar, finans mahsulotlari, xizmatlar va hayotga tatbiq etish turlari bilan rivojlanishga davom etmoqda.

Bu doirada mo’ljallangan 2023 maqsadi va bunlar orasida Turkiyaning rivojlangan ilk 10 orasida joy olish tushunchasi so’ngi davrlardagi o’zgarishlarga qaramasdan zarar ko’rmagan. Turkiyada so’ngi 15 yil ichida salomatlik, ta’lim, infratuzilma, energiya, tekshiruv tadqiqot kabi turli sohalarda kuchga kirgan loyihalar bunga namuna tashkil etadi.

Turkiyaning dunyoda eng ulkan iqtisodiyotlar orasiga kirishi, sarmoyaga bo’lgan qiziqishni orttirish uchun qurilgan Yovuz Sulton Salim Ko’prigi, Energiya vazirligining rejalashtirish arafasida bo’lgan loyihalarga hisaa qo’shgan.

Davom etishi kutilgan ulkan loyihalarni moliyaviy jihatdan yengilashtirish maqsadida bunyod etilgan Turkiya Jamg’arma Fondi esa alohida ahamiyatga ega. Bahs mavzusi loyihalarni moliyalahtirish va miqdorini ko’tarish uchun katta ahamiyat kasb etmoqda.

Ushbu loyihalar hayotga tatbiq etilgandan keyin Turkiya geografik va geopolitik kuchini iqtisodiy kuchga aylantirish imkoni yaratib mintaqada jozibali markazga  aylanadi.

Boshqa tomondan, transport aloqasi, energiya, infratuzilma, tekshiruv- tadqiqot, finans, ta’lim, salomatlik sohalarida olib borilgan ulkan loyihalar bilan birga Turkiya endi uzoq muddatli loyihalar va ko’p daromad loyihalarni hayotga tatbiq etadi. Bu nuqta-i nazardan Turkiyaning rivojlangan iqtisodiyotlar oraida joy olishi uchun yangi sarmoya loyihalarining uzluksiz davom etishi kerak.

Shuningdek Turkiyaning maqsadiga eng qisqa orada yetishi uchun her tomonlama zamonaviy texnologiya bilan ta’minlash kerak. Kam eksport qilingan mahsulotlar ishlab chiqarilgan sohalarda zamonviy texnologilar o’rnatishning katta foydalari bo’ladi. Bunlar Turkiyani xalqaro bozorlarda raqobat bardosh qilib maqsadiga muvaffaq bo’lishiga yo’l ochadi.

2002 yilidan keyin Turkiyada hukum surgan va davom etgan siyosiy barqarorlik bilan kuchga kirgan ulkan sarmoyalar, Turkiyaning e’tiborini ko’tarib xorij sarmoyasini Turkiyaga chorlaydi. 15-Iyul davlatni to’ntarish tashabbusi bilan Turkiyaning rivojlanishiga to’sqinlik qilmoqchi bo’lganlar, amalga oshirgan va amalga oshirish bosqichida bo’lgan sarmoyalarni usluzsiz davom ettiradi.