Jahon iqtisodiyoti 6-qism

Globalizatsiya bilan birga davlatlar aro tijorat oldida turgan to’siqlar bartaraf qilindi va bu tijoratni ham globallashtirdi. Finans tashkilotlari birlashib yana ham faol bo’lish uchun vujudga keltirilgan markazlar hozirgi kunda tijoriy faliyatlarni jonlantirish va xalqaro sarmoyadorlarni o’z o’lkalariga jalb qilish chun katta ahamiyatga ega. Global tijoratning o'sishi va sarmoya faoliyatining tarqalishi bilan o’lkalardagi makro iqtisodiyotga ijobiy hissa qo’shmoqda. Iqtisodiy jihatdan keltirgan bu imtiyozlar bilan bir qatorda bozorlarda asosiy o’ringa ega bo’lgan shaharlarning rivojlanishiga ish imkoni yaratish va mezbonlik qilish, geografik vaziyatiga ko'ra o’lkalarning ijobiy o'sishini ta'minlashdir.

Bu nuqta-i nazardan, rivojlangan o'lka iqtisodiyotiga katta hissa qo’shgan London, Nyu York va Frankfurt asosiy finans markazlari orasida joy olmoqda. Ko’rfaz samroyasini jalb qilish uchun Islomiy finasn sohasida eng rivojlangan London Finans Markazi esa, 2007 yili ilk qadam tashlab Ko’rfaz sarmoyasi uchun Londonni o’nga chiqargandir. Bu bilan birga iqtisodiy kuch muvozanatining G’arbdan Sharqga siljitishi bilan Osiyoda muhim finans markazlari maydonga chiqgandir. Osiyoda Gon Kong, Dubay va Singapur eng muhim finans markazlari orasida joy olmoqda. 2000 yilining oxirlarida esa Xitoyning dunyoda industiriya markaziga aylanishi, o'lkaning global iqtisodiyotni kuchaytirgandir.

Finans Markazi Bo'ladigan Shahar: Istanbul

Sarmoya aylanishidagi o’zgarishlar doirasida Turkiya kelajagiga mos va ortib borayotgan ehtiyojga ko’ra Istanbul Finans Markazi (IFM) loyihasini tuzgandir. Turkiyadagi finansal xizmat sektorining markazini va xalqaro sarmoyani o'lkaga chorlaydigan ushbu loyiha, Turkiyani muhim finans markazlaridan London, Nyu York, Gon Kong, Frankfurt kabi tashkilotlar bilan raqobatga o’tishi uchun yo'l ochilgan. Istanbulning boshqa xalqaro va mintaqaviy finans markazlari bilan raqobatga o’tishi uchun asosan Islomiy Finans sohasidagi imtiyozlari esa alohida ahamiyatga ega.

Istanbul Finans keyingi yillar jadal rivojlanib bormoqda, 2015 yildan e’tiboran mavjud 1,2 trillion bozor uluji bilan kurraviy xalqaro bozorlarda o’nga chiqgandir. Eng ulkan bozor Londondagi Islomiy Finans sarmoyani, aholisining 99 % Musulmon bo’lgan Turkiyaga chorlashni mo’ljallamoqda. Anglyaning Yevropa Ittifoqidan chiqish qaroridan keyin London Finans markazlarining roli kamayishi kutilgani uchun, Ko’rfaz sarmoyasini jalb qilish uchun IFMning ahamiyati ortib bormoqda. Bu jihatdan Turkiyadagi masalardan biri qisqa muddat o’rniga uzoq muddatli sarmoya harakatining ortishi IFM bilan amalga oshiriladi. Islomiy rivojlanish bankiga a’zo bo’lgan davlatlardan biri Turkiyaning IMF bilan birga Islom dunyosida e'tibori ortib bormoqda.

Qolaversa, bank sektorida kuzatilgan o’sish nispati, sug’urtachilik kabi quyu sektorlarning rivojlanishi va pul jamg’armasining, Istanbulni finans markaziga aylantirishiga ijobiy qaraladi. Finans sohasidagi muamolarni kamaytirish, ulkan sarmoyalarga chorlash, iqtisodiyotda to'lqinlanishni oldini olish va kredit  darajalnatiruv tashkilotlarining bal tahditlaridan qurtulish uchun Istanbul Finasn Markazi faol rol o’ynaydi.

IFM loyihasi bilan birga 2009 yilidan e’tiboran Kurraviy Finans markazlari indeksida joy olgan Istanbul, mavjud iqtisodiy kuch bilan ham finans mavzusida muhim markazlardan biri bo'lish yo'lida ildamlamoqda.