Turkiya nazaridan yaqin sharq 50-qism

Liviyada bir siyosiy yechim uchun, Milliy Kelishuv Hukumatining 2016 yili Aprel oyidan e’tiboran DAISHdan tozalash faoliyati boshlatilgandir Milliy Kelishuv Hukumatini tan olgan militsiyachilar DAISHni, Sitra shahri va Livandan chiqarish uchun operatsiya boshlatganiga qaramay Milliy Kelishuv Hukumatining o’z avtoritetini o’rnatish mavzusida hamon katta muammolar bo’lganini bildirdik. Vazifa muddati nihoyasiga yetganiga qaramay hukum surayotgan Tobrukdagi Vakillar Majlisi bor. Vakillar Majlisiga bog’li bir hukumat va uning harbiy kuchining boshida General Halig Haftar, Milliy Kelishuv Hukumatining va tinchlik yo’li topish oldidagi katta to’siq. Hattoki o’lkaning sharqida kuchlanib borayotgan Hafter hududda harbiy boshqaruv vujudga keltirish atafasida.

Liviyada birlikka to'sqinlik qilgan boshqa omillar esa Liviyali siyosiy guruhlarni yechimga chorlayotgan tashqi kuchlarning Liviya mavzsida bir biriga nomunosib siyosatlaridir. Hozirgi kunda Liviyadagi o’zgarishlar mavzusida o’z kuchini ko’rsatishni istagan AQSH, Britaniya, Fransiya, Italiya, Misr, Birlashgan Arab Amirliklari, Saudiya Arabiston va hattoki Turkiyaning bir-biriga mos siyosati yo’q. Bu, ayni hukumatni rasmiy avtoritet sifatida qabul qilganiga qaramay, Liviyada farqli guruhlarni qo’llab-quvvatlamoqda deganidir. Mana bu milliy birlik uchun yechim topishga to’sqinlik qilmoqda. Liviyaning sharqida kuchlanib borayotganiga qaramay Hafter mavjud vaziyatidan mamnun emas. Misr va Birlashgan Arab Amirliklari tomonidan berilayotgan ochiq, Fransiya va Saudiya Arabiston tomonidan yopiq dastak Hafterni shoshilinch o’zi istagan yechim yo’liga chorlamoqda.

Hafter Rossiyaning Liviya masalasiga faol bo'lgan taqdirda, xuddi Suriyada bo’lgani kabi, o’yinning o’zgarishiga ishonadi. Mana shuning uchun Rossiyani dastagini olish doirasida ikkinchi Rossiya ziyoratini amalga oshirdi. So’ngi ziyoratning sababi esa, Amerikada Prezidentlik saylovlarida Doland Trumpning yutuqli bo’lishidir. Trumpning Yaqin sharq bilan aloqali ilgari surgan siyosati, barcha musulmonlarni terrorist sifatida ko’rishi va Sisi bilan Putinni tasdiqlagan mavzular Hafterga jasorat bergan omillardan. Hafter, Trump davrida AQSH, Misr va Rossiya o’rtasida Yaqin sharqda hamkorlik bo’lishiga ishonadi. Bu vaziyatda Hafter Liviyada Tobruk hukumati bo’lishini tushunmoqda. Mana shuning uchun General, Rossiyada harbiy yordam olish uchun Moskvani ziyorat qildi. Agar, Moskva tomonlardan birini dastaklaganini ko’rsatsa vaziyat o’zgaradi. Muskva bunday qaror berishi mumkinmi?

Rossiya Tashqi Ishlar Vaziri Sergey Lavrov bilan bo’lib o’tgan uchrashuvda Hafter mushtarak dushman terrorni kun tartibiga keltirdi. Lekin Kremlning rasmiy voizi Rossiyaning bu mulohaza bildirmadi. Voiz Rossiyaning Liviyada farqli siyosiy guruhlar bilan aloqada ekanligini va Hafter bilan bo’lib o’tgan uchrashuvning ham bu jarayonning parchasi bo’lganini bildirdi. Shuningdek Rossiya Rasmiy Xabar Agentligi, Lavrov-Hafter bilan aloqali xabarlarga o’rin bermadi. Lavrov, Hafterga Rossiyaning BMT Xavfsizlik Kengashi qarorlariga ko’ra Liviyada milliy kelishuv yo’li topishning dastakchisi bo’lganini bildirgan edi.

Trump saylov kampaniyasi chog’ida Obama boshqaruvi va Hillary Clintonni Liviya siyosati tufayli tanqid qilgan edi. Qolaversa Putin haqida davomli yaxshi so’zlagan Trump, saylanganda Yaqin sharqda Rossiya bilan hamkorlik olib borishni eytgan edi. Mana shuning uchun Hafter tarafdorlari, Trumpning zafarini o’zlari uchun ijobiy bo’lishini ko’rdilar va nishonladilar. Ularga ko’ra, Trump, Liviya mavzusida es-Sisi bilan kelishadi, hududda Rossiya bilan hamkorlik qiladi va Liviyadagi to’qnashuvlarda Rossiyaning faol bo’lishiga aralashmaydi. Bu Tobruk hukumatiga va Hafterga harbiy va siyosiy dastak shaklida bo’lishi kutilayotgan edi.

Rossiya tomonidan berilgan bayonotlar, Rossiyaning Liviyada milliy kelishuv ta’minlashni istagani va BMT boshchiligida xalqaro g’ayratlarni qo’llab-quvvatlamoqda. Lekin, Suriyadagi vaziyatdan ham bilingani kabi, Rossiyaning xalqaro jamoatchilikda konsensus ichida bo’lish qayg’usi yo’q. Kerak bo’lsa, o’zi yechim yo’lini boshqalarining odliga qo’yishgan tortmasligini Ukraina va Suriyagi vaziyat ochiqcha namoyon etmoqda. Hozirgi kunda Shimoliy Afrkaning vaziyati va G’arb davlatlarining bir biri bilan izlagan zid siyosati buois Liviyada Rossiyaga qulay zamin yaratmoqda. Biroq Rossiya kuchi va imkoniyatlaridan nariga o’tmoqchi.