دین و توپلوم (41)
ایسلام دینی‌نین ایستدیگی اینسان تیپی
دگر‌لی اوخورلار!
بوگونکو پروگرامیمیزدا ایسلام دینی‌نین ایستدیگی اینسان تیپی‌نین بعضی خصوصیت‌لری اوزرینده دورماغا چالیشاجاغیق.
ایسلامی دونیا گؤروشونه گؤره اینسانین، چئوره‌سی و همجینسلریله اویوم حالیندا یاشایابیلمه خصوصیتینه صاحب اولماقلا بیرلیکده اللها وئردیگی سؤزونو اونوتما پتانسیلینه صاحب بیر وارلیق اولدوغو اوزرینده دورولور. بورادا دین، اینسانا اونوتدوغو حقیقتی خاطیرلا‌دان بیر نؤوع ایلاهی چاغرینی ایفاده ائدیر. اینسانین هم وارلیق، هم بیلگی، هم ده اخلاقی دیرلر باخیمین‌دان اللها بورج‌لو اولدوغونو و بو وضعیتین فرقینده اولما‌لارینی خاطیرلا‌دیر. تؤوحید اینانجی یانیندا اجتماعی امین-آمانلیغین قورونماسینی هدف‌لر. اهمیتین‌دن اؤتری گؤندریلن پیغمبرلرین وظیفه‌سی، اینسان‌لیغی اونوتدوغو حقیقتله یئنی‌دن تانیش و اینسانجا یاشاماغین یول‌لارینی اؤیرتمک اولموش‌دور.
حضرت پیغمبر، اؤزونون گؤزل اخلاقی تاماملاماق اوچون گؤندریلدیگینی بیان ائدرکن، اجتماعی دیرلرین تملین‌دکی یوکسک بیر هدفه ایشاره ائتمکده‌دیر. بو ایفاده پیغمبریمیزین اینسان یئتیشدیرمه ایشی‌نین، یالنیز اینانجلا محدود قالمادیغینی، حیاتین بوتونونو احاطه ائتدیگینی گؤستریر. بو حالدا دین اینسانی بیر بوتون اولا‌راق مخاطب آلماقدا، اونون بوتونونه خیطاب ائتمکده‌دیر. پیغمبر ده بوتون حیاتی اینسانلیغا نومونه اولموش‌دور. چونکو اینسان مادی و معنوی یؤن‌لری ایله بیر بوتون‌دور. ایسلامی دیرلر عینی زاماندا اینسانی دیرلردیر. اینسانلیغین اؤزویله دینج‌لیک تاپاجاغی مادی و معنوی عنصورلار، یارادیجی‌لاری طرفین‌دن اینسانلیغا گؤندریلمیش‌دیر.
اینسان‌لارین داورانیش‌لاری، دوغرو و قطعی معلوماتا اساسلانما‌لی‌دیر. چونکو حال و داورانیش؛ آنجاق ذهنین شوبهه‌لی، تخمینی و یانلیش معلومات‌لاردان آریندیغیندا ثابت‌لیک تاپار. آدام آنجاق بونونلا، بیر شخصیته چاتابیلر. چونکو قرآن کریم خبردارلیغینی ائتمیش، ظنین حاق و حقیقت ایفاده ائتمیجیی حقیقتینی سؤیلمیش‌دیر. اینسانین صاحب اولدوغو مفکوره، بیر بوتونلوک عرض ائتمک مجبوریتینده‌دیر. بون‌دان محروم اولان‌لاری "دنگه‌سیز" اولا‌راق وصفلندیریلمقده‌دیر. دنگه‌لی و توتارلی بیر شخصیت ایسه، قطعی معلومات‌لارین ایمان حالینا گلیب اینسانا رهبرلیک ائتمسیله مومکون اولابیلر. بورادا عاغیل یئریدمه وازگچیلمه‌یه‌جک اؤلچولردیر.
اینسان‌لیغینی داورانیشلارییلا اورتایا قویابیلن فردی بوتونلوک ایچین‌دکی اینسان، ایناندیغی دیرلر و قانون‌لارلا اویوم ایچینده یاشار. بو حیات آدامین هر حرکتینی دوشونجه سوزگجین‌دن کئچیرمسیله بیر سویه‌یه چاتابیلر. دوشونجه‌نین آلتی اولان عاغیل، شخصیتین میدانا گلمه‌سینده دوزنلییجی فاکتور، گؤزتچی رول وظیفه‌سی گؤرر. ایچ من‌لیک، خوشبخت‌لیگی یاخالامادیغی مدتجه اینسانین دینج‌لیگی تاپماسی مومکون دئییل. اینسانی اؤز حقیقتینی آنلاماق‌دان اوزاق توتان آرزو، ایستک و احتیاج‌لار. احتیاج‌لاردا آشیری داورانماق ایسه اینسانی اصل وظیفه‌سین‌دن اوزاقلاشدیرماقدا‌دیر. مسئولیت اوچون، ایراده ضروری‌دیر. ایراده‌نین وارلیغی اینکار ائدیلدیگی تقدیرده، دونیادا نه حاق، نه وظیفه، نه اخلاق، نه مسئولیت، نه جینایت، نه جزا، خلاصه هئچ بیر شئی قالماز.
....
دئمک اولار کی، بوتون جمعیت‌لرده یاخشی‌لیق‌لار بللی، پیس‌لیک‌لر معین‌دیر. اینسان یاخشی‌لیق و یا پیس‌لیگی سئچمکده آزاددیر. آزادلیق و اینسان‌لیق اوچون، اگویست و ساده آرزولاردان خلاص اولماق لازیم‌دیر. چونکو آزادلیق، الله و قول حاقی‌نین باشلادیغی یئرده بیتر. یعنی آزادلیق دیگرلری‌نین حقوقونا تجاووز ائتممکله محدوددور. حقوقا تجاووزون جزاسی، دونیوی سیستم‌لرده بئله یئرینی آلمیش و ایراده‌سینه حاکم اولامایان‌لارا بو شکیلده مانع اولمانین یولو توتولموش‌دور. ایسلامدا آزادلیق، اؤزو و یا جمعیت اوچون فایدا‌لی اولوب هئچ بیر کیمسه‌یه ضرری اولمایان ایشلرده، هر کسین اؤز ایراده‌سی ایله حرکت ائتمه‌سی‌دیر. موطلق آزادلیق یوخ‌دور. باشقا‌لاری‌نین حقوقونا تجاووز ائتممک آزادلیغین مینیموم شرطی‌دیر. انسان حاقی اولمایان شئی‌لرده آزاد اولمادیغی کیمی، ادب، عاغیل، مصلحت علیه‌ینه اولان حرکت‌لر ده آزادلیق دئییل.
گونوموز اینسان‌لیغی‌نین سیستم اولا‌راق منیمسدیگی دوکترین، فلسفه و ایدئولوگیا‌لارین چاتیشمازلیق‌لار، چیخمازلار بیری‌نین دیگرینی تنقید ائدرکن سؤیلدیگی شرلر چرچیوه‌سینده داها یاخشی اورتایا چیخماقدا‌دیر. بو نقطه‌ده ایسلامیتین موکممل‌لیگی داها یاخشی آیدین اولا‌جاق. ایسلام فطرت دینی اولوب، بشری وارلیغی اولدوغو کیمی قبول ائتدیگین‌دن بدن، عاغیل و روحون آرزولارینی یئرینه یئتیرمکده، عینی زاماندا، بون‌لار آراسیندا بیر موازنت و طرازلیق قورماغی قارشی‌سینا مقصد قویموش‌دور.
اینسان حیاتی، ماده و روحون سنتزین‌دن عبارت‌دیر. شخصیت، طرازلیق و سویه آختاریشی، جوشغون روح‌لو، حقیقت یولچولاری‌نین ایشی‌دیر. حقیقت‌لر ده اینجی کیمی‌دیر. دایاز یئرلرده دئییل، درین‌لیک‌لرده تاپیلار. مسلمان‌لارین و ایسلام دونیاسی‌نین ایچینه دوشدوگو بحران‌لاردان خلاص اولماسینین چاره‌سی، بو نقطه‌ده‌دیر. اؤز اؤزون‌دن اوزاق‌لاشان اینسان عالمین سیرلرینی کشف ائتسه بئله، بو شکیلده ایچ دینج‌لییه چاتماسی مومکون اولمایا‌جاق. چونکو قلب‌لر آنجاق او اوریین ایداره‌سینی الینده توتان اللهین نظره آلیندیغی یئرده خوشبخت اولار. جغرافی کشف‌لر، صنایع اینقیلابی و سون زامان‌لارداکی تکنیکی اینکیشاف‌لار اینسانلیغین گؤزونو قاماشدیرمیشدیر. روحی ایشیق‌دان کیفایت قدر نسیبینی آلابیلمه‌ین اینسان‌لیق اوچون بو وضعیت، چوخ جاذیبه‌دار حالا گلمیش‌دیر. عصریمیزین اینسانی آرتیق اؤز حقیقت و ماهیتی‌نین نه اولدوغونو دوشونمه‌یه بئله احتیاج حیس ائتمه‌مه‌کده‌دیر. او اؤزونو اؤزون‌دن چوخ داها آشاغی مرتبه‌ده اولان اشیانین منطیقی ایله و یا حیوان‌لارین داورانیش شکیل‌لرینی آراش‌دیرا‌راق قاوراماغا چالیشیر.
....
عصریمیزین خسته‌لیگی استرس، روحون گؤزآردی ائدیلمه‌سین‌دن قایناق‌لانان اینسانی بیر راحاتسیز‌لیق‌دیر. بو و بونون کیمی خسته‌لیک‌لرین چاره‌سینی تاپابیلمک اوچون اینسان ماده‌نین اؤته‌سین‌دکی من‌لیگینی گؤزدن گئچیرمک وضعیتینده‌دیر. گونوموزون بیلیم آنلاییشی، اینسانی اینسان اولا‌راق تام معناسی ایله اله آلابیلممیش‌دیر. اینسان اؤزونو بیر بوتون اولا‌راق علمین ساحه‌سینه سوخاممامیشدیر. بو گونون طبی بؤیوک اؤلچوده روحو گؤز آردی ائدیب اینسانین کاداوراسییلا مشغول اولماقدا‌دیر. اینسانین اؤزونو یئنی‌دن کشف ائتمه‌سینه کؤمک ائده‌جک یول اولما‌لی و موطلق آچیلما‌لی‌دیر. اینسانی، روح‌سوز اشیانین منطیقینه گؤره دئییل، بدن و روح‌دان میدانا گلن بیر بوتون اولا‌راق اله آلیب آراشدیرما قونوسو ائتمه‌لی‌دیر. بونون اوچون؛ اینسانی باش‌لی باشینا بیر رئالیته قبول ائدیب، استتیک، میستیک میل، داورانیش و معلومات‌لاری ایله اله آلا‌راق هئچ بیر تاویله ساپما‌دان ایضاح ائتمک لازیم‌دیر. چونکو اینسانی دیرلری اینکار ائده‌رک بیر یئره چاتماق مومکون دئییل. بو گونون علمی، اینسانی صاحب اولدوغو دیرلری بیر اینسانی گئرچک اولا‌راق قونو ائدیب، صرف اینسانین صاحب اولدوغو خصوصیت‌لری بللی پرینسیپ‌لرله، ایلاهی ایشیق آلتیندا یئنی‌دن اینجه‌له‌مه‌‌لی‌دیر.
