کوموک تورکلری کیمدیلر؟ تورکجه‌نین هانکی لهجه‌سینی دانیشیرلار؟
کوموک تورکجه‌سی قوموک تورکلرینین دانیشدیغی تورک لهجه‌سیدیر
کوموک تورکجه‌سی "کوموک" و یا "قوموک" تورکلرینین دانیشدیغی تورک لهجه‌سیدیر.
کوموک تورکلری اساساً روسیه فدئراسیونونون موختار داغیستان جمهوریتینده یاشاییرلار. سؤزوگئدن بؤلگه روسیه فدئراسیونونون ان گونئی بؤلومونده یئرلشیر و آذربایجان ایله هم‌سرحددیر.
داغیستان تورکجه «داغ» سؤزو ایله فارسجا «- ایستان» شکیلچیسینین بیرلشمه‌سین‌دن یارانیب و «داغلار اؤلکه‌سی» دئمکدیر. باشکندی ماخاچ قلعه شهریدیر.
کوموک تورکلری داغیستان‌دان کناردا چئچئن و اوسئتیا جمهوریتلرینده یاشاییرلار. ۲۰۱۸-جی ایلین قئیدلرینه گؤره داغیستان‌دا ۳۰۰ مین‌دن چوخ، قونشو بؤلگه‌لرده ایسه تخمینا ۲۰۰ مین‌دن چوخ قوموک تورکلرینین یاشادیغی قبول ائدیلیر. قوموک تورکلری قافقازدا آذربایجان تورکلرین‌دن سونرا ان چوخ یاشایان تورک بیرلیگیدیر.
بو گون تورکیه‌نین چاناک‌قلعه ویلایتینین گبیگا" شهرینده قوموک تورکلرینین یاشادیغی کندلر وار.
قافقازدا روس ایشغالینا قارشی موقاویمت سمبولونا چئوریلن شئیخ شامیل ۱۸۵۹-جو ایلده سزار روسیه‌سی عسگرلری طرفیندن اسیر آلیندیقدان سونرا، قوموق تورکلری تورکیه‌یه کؤچ ائتمک مجبوریتینده قالیب.
تاریخ بویو موختلیف طایفالارین کؤچ یوللاریندا اولموش داغیستان، بوگون ۳۰ فرقلی ائتنیک گروپا ائو صاحیبلی‌گی ائدیر. کوموک تورکلری بو بؤلگه‌نین آوارلار، دارگیلر و لزگیلردن سونرا دؤردونجو ان بؤیوک ائتنیک قروپونو تشکیل ائدیر. کوموک‌لارین داغیستان‌دا یئرلشمه‌سی بیر نئچه فرقلی کؤچ دالغاسی ایله باش وئرمیش و دقیق اولماسا دا، ایلک دفعه میلاددان سونراکی ۷-جی عصره عائید ائدیلیر.
کوموک آدینین منشأیی حاقیندا موختلیف فیکیرلر مؤوجوددور. بونونلا بئله، کوموک آدینین چکیلدیگی ان قدیم تاریخی منبع کاشغرلی محمودون «دیوان‌الغات ترک» اثری‌دیر. مولیف مشهور اثرینده بو قونودا اوچ فرقلی ایضاحات وئریر. اونلاردان بیری کوموک‌لارین تورک طایفاسی اولدوغونو گؤستریر. داها آیدین دئسک، مولیفین بو دگرلی اثریندکی «بیرینی کوموک طایفاسینا بنزدیرسن، یئنه‌ده بئله دئییلیر» ایفاده‌سیندن کوموک‌لارین بیر طایفا حئساب ائدیلدیغینی آنلاماق اولار.
بوندان علاوه، کوموک‌لارلا باغلی ان اؤنملی آراشدیرمالاردان بیری‌ده "ذکی ولیدی توقان" طرفیندن آپاریلمیشدیر. ذکی ولیدی توقان‌ین وئردیگی بیلگییلره گؤره، کوموک‌لار اوغوز داستانیندا دربندین مودافیعه‌سی ایله مشغول اولان قیپچاق تورکلرینین طایفاسی کیمی تصویر ائدیلیر. دربند شهری بو گون داغیستان اراضیسینده یئرلشیر و قوزئیدن گونئی گئچه‌ن یئگانه یول اولدوغو اوچون تاریخده موهوم اهمیت کسب ائدیر.
کوموک تورکجه‌سی، قیپچاق گروپونا عائید تورک لهجه‌سی؛ تاتار، قازاخ، قیرغیز، باشقیرد، قاراقالپاق، نوقای، قاراچای - بالکار، کریم تاتار و قارای تورکلری ایله بیرلیکده تاریخی قیپچاق تورکجه‌سینین چاغداش نوماینده‌لریندن بیریدیر. موعاصیر تورک دیل ساحه‌سینین جغرافی و لینقویستیک پرینسیپلرینه گؤره قوزئی-باتی و یا قیپچاق قروپوندا اولسا دا، بعضی اوغوز تأثیرلری ده موشاهیده اولونابیلر.
زنگین خالق ادبیاتینا مالیک اولان کوموک تورکلرینین یازی دیلینه ایلکین اولاراق کازان و کریم‌ین تأثیری اولموشدور. ایسلامی قبول ائدن موسلمان کوموک تورکلری ۱۹۲۸-جی ایله قدر عرب الیفباسیندان ایستیفاده ائتمیشلر. اونلار ۱۹۲۸-جی ایلدن ۱۹۳۸-جی ایله کیمی اون ایل لاتین الیفباسیندان ایستیفاده ائتمیش، ۱۹۳۸-جی ایلده سووئت رهبرلیگینین قبول ائتدیگی قرار نتیجه‌سینده کیریل الیفباسینا گئچمه‌لی اولموشدولار.
کوموک تورکجه‌سی تاریخده بوتون داغیستان بویلاری آراسیندا اورتاق آنلاشما دیلی کیمی ایستیفاده ائدیلمیشدیر. دیگر داغیستان طایفالارینا نیسبتا داها چوخ ضیالی و دؤلت خدیمی یئتیشدیرن کوموک‌لار داغیستان‌دا دومینانت رول اوینادیلار. ۱۹۱۸-جی ایلده قورولان بیرلشمیش قافقاز جمهوریتینین رسمی دیلی کوموک تورکجه‌سی کیمی قبول ائدیلدی.
بو گون دانیشیلان کوموک تورکجه‌سی اوچ دیالئکته بؤلونور: هاساو - یورت، بویناک و هایداک. کوموک دیلینین دیل و کولتور سرحدلری چوخ گئنیشدیر و داغیستان‌دا ۱۴ موختلیف رسمی دیلدن بیریدیر. فونکسیوناللیغی باخیمیندان روس دیلین‌دن تأثیرلنسه ده، کوموک تورکلری طرفیندن هم تحصیلده، هم مطبوعاتدا، هم‌ده گونده‌لیک حیاتدا گئنیش ایستیفاده اولونور.
