Soçi kileşüennän soñ İdlibtäge forsatlar häm qıyınlıqlar

Soñğı däwerdä kön tärtibendä möhim urın alıp torğan İdlib mäs‘äläsen Soçidağı sammitta täêmin itelgän kileşü belän çişärgä tırışu zur ähämiyätkä iyä. 3 million yarım tınıç xalıq yäşägän İdlibne rejim höcümnärennän saqlaw bik möhim. Törkiyäneñ bu yünäleştäge tırışlıqları häm qatğıy totışı belän İdlibkä qarata ixtimal xärbi operaśiya totqarlandı.

Säyӓsӓt, iq’tisad hӓm ictimaği tikşerenülӓr waqıfı SETA tikşerenüçese, yazuçı Can Acunnıň  Soçi kileşüennän soñ İdlibtäge forsatlar häm qıyınlıqlar xaqında añlatmasın täq’dim itäbez.

Törkiyä belän Rusiya arasında tözelgän kileşü qısasında İdlibtäge front liniyäse buyınça 15-20 çaqrım kiñlegendä qoralsızlandırılğan töbäk buldıru qararına kilende. Bu bäyläneştä oppoziśionerlar häm rejimnıñ awır qoralları çigenäçäk , terror oyışmaları ul töbäktän çığarılaçaq. Şulay uq strategik ähämiyätkä iyä bulğan Latakiya häm Dimäşq’ne Xäleb belän berläştergän M4 häm M5 avtoyulları qabat tınıç xalıq öçen açılaçaq. Törkiyä belän Rusiya Soçida möhim kileşügä qul quyğan bulsa da bu kileşüne ğamälgä aşıruda kirtälär çığarğa mömkin.

Rusiya cawaplı bulğan urınnar öçen iñ zur problemanı İran yaqlaw kürsätkän şiği suğışçılar täşkil itä. İrannıñ Soçidağı sammitta qatnaşmawı Soçi kileşüen tormışqa aşıruda İran kirtäse barlıqqa kiterergä mömkin. İran häm Äsäd rejimı räsmi räweştä Soçi kileşüen xuplawların beldersälär dä, häm İrannıñ , häm Äsäd rejimınıñ İdlib öçen tağın da maksimalist totış kürsätüläre belenä. Rusiyäneñ kileşüne ğamälgä aşıruı öçen İran yaqlaw kürsätkän şiği suğışçılarnı künderüe zarır.

İdlibtä Soçi kileşüennän soñ rejim töbäklärennän oppoziśionerlar kontrolendäge töbäklärgä waqıt-waqıt tınıçsız itü öçen ut açular häm rejimnıñ İdlib front liniyäsendäge xärbi köçen kire çigendermäwe - Rusiyäneñ bilgele ber däräcädä qıyın xäldä qaluın kürsätüçe berençe faktorlar.

Törkiyä cähätennän isä Soçi kileşüen ğamälgä aşırudağı kirtä – töbäktäge aktyerlarnıñ Törkiyä belän garmoniya êçendä xäräkät itep itmäwläre. İdlib töbägendäge iñ zur xärbi köç bulğan häm Törkiyä tarafınnan da yaqlaw kürgän Milli bäysezlek frontı bäyannamä äzerläp Soçi kileşüe öçen Törkiyä belän bergä xäräkät itärgä äzer buluların, fäqät‘ Rusiyägä, İranğa häm Äsäd rejimına ışanmawların belderde.

Soçi kileşüen ğamälgä aşıruda Törkiyä aldındağı ixtimal kirtä – radikal‘ oyışmalar. İdlib töbägendäge radikal‘ törkemnär ikegä bülenä. Berençesen „Heyet Tahrir äl Şam“ oyışması barlıqqa kitergändä ikençesendä êrele - waqlı başqa radikal‘ törkemnär urın ala. „Heyet Tahrir äl Şam“nıñ İdlib töbägendä tınıç xalıqnıñ simpatiyasın yawlap alu säyäsäten däwam itterüe kötelä.

 Şul uq waqıtta „Heyet Tahrir äl Şam“ üz ideologik mänfäğät’läre belän basınqı oppoziśiya häm Törkiyä arasında balans säyäsäte alıp barırğa tırışa. „Heyet Tahrir äl Şam“nıñ Soçi kileşüe xaqındağı qararların açıqlağan bäyannamä äzerlämäwe bik möhim. Soçi kileşüen tormışqa aşıru öçen „Heyet Tahrir äş Şam“ qoralsızlandırılğan töbäktän kitsen öçen künderelergä tiyeş.

Fäqät‘ „Hurraş Ed Din“ kebek tağın da radikal‘ häm turıdan turı „Äl Qaidä“gä bäyle oyışmalar isä Soçi kileşüen kire qağuların açıq räweştä belderdelär. Bu bäyläneştä Törkiyä üzenä yärdäm itüçe törkemnär belän bergä bu tördäge radikal‘ törkemnärgä qarşı kiräkle adımnar yasarğa mäcbür qalırğa mömkin.

Süriyäneñ zur öleşen „DEAŞ“ häm „PKK/YPG“ terror oyışmalarınnan arındırğan Törkiyäneñ Soçi kileşüe bäyläneşendä häm üz milli mänfäğät’läre nigezendä İdlib töbägen dä urta häm ozın möddättä terrordan çistartuı farazlana. Törkiyäneñ terrorğa qarşı köräşendä İdlib Süriyä xalqınıñ tınıç şartlarda yäşäwe öçen yaña mäydanğa äwerelergä mömkin.