Terror häm ikeyözlelek däwere

Törkiyä Cömhüriyäte ilbaşı idaräse süzçese İbrahim Qalınnıñ “Terror häm ikeyözlelek däwere” isemle mäqaläsen täqdim itäbez.

“9nçı iyün’ könne Batmannıñ Kozluk ilçäsendä bertörkem “PKK”lı terrorçı urlanğan maşinağa şartlatqıç töyäde, cirle xakimiyät başlığı Väysi Işıknıñ maşinasına ut tertte häm soñınnan jandarmeriya kontrol’ urını yanında da bomba töyälgän maşinanı şartlattı. Xakimiyät başlığı Işık höcümnän isän qalğan bulsa da, başqa ber maşinada bulğan 22 yäşendäge muzıka uqıtuçısı Şänay Aybükä Yalçın açılğan ut näticäsendä häläq buldı, ğaskäri Sonär Fazlıoğlu da şähit buldı.

“PKK”nıñ soñğı terror höcüme çit il matbuğatında zur külämdä iğtibarsız qaldırıldı. “Daily Sabah” häm Törkiyädäge ingliz telle berniçä xäbär çığanağınnan tış çit il matbuğatınnan yäş’ qıznıñ faciğäle üleme belän qızıqsınuçı bulmadı. Çönki yäşängän waqiğa (waqıyğa) – “PKK” häm oyışmanıñ Süriyädäge törkeme bulğan “YPG” xaqında könbatışta kiñ cäyelgän bäyäläwlärgä, fiker yörtülärgä turı kilmi ide. “PKK”nı aqlaw häm terrorçılıq belän köräştä dialog häm söyläşülärneñ möhimlege turında wäğäz birü öçen bernindi forsatnı yuğaltmawçılar waqiğanı (waqıyğanı) gäyepläw yäki qayğı belän urtaqlaşu ixtıyacın da xis itmädelär, dialog häm söyläşülär tırışlığı, xalıqara matbuğatnıñ “DEAŞ” yäisä “Äl Qaidä” terrorçılığına qarşı köräşlärendä könbatış illärenä hiç birmäyäçäk kiñäş. Bu çınbarlıq bezgä tarixnıñ hiçber çorında kürmägän ikele standartlar belän tulı terrorçılıq häm ikeyözlelek däwerendä yäşäwebezne xäterlätä.

“PKK”nıñ uqıtuçılarnı, säyäsätçelärne häm xärbi bulmağan başqa keşelärne maqsat itep alğan ozaq tarixı bar. Oyışma 1984nçe yıldan birle 150dän kübräk uqıtuçınıñ ülemeneñ cawaplılığın üz östenä aldı. Uqıtuçılarğa yasalğan höcümnär däwlät avtoritetın qaqşatu, körd balaların belem aludan mäxrüm itü häm başqa uqıtuçılarnı könçığış häm kön’yaq-könçığış vilayätlärendä êş êzläwdän waz kiçertü kebek maqsatqa iyä.

Xätta iñ teträndergeç bulğanı – “PKK” höcümnärennän qayberäwläre uqıtuçılarnı häm pedagoglarnı maqsat itep ala. 1994nçe yılnıñ sentyabr’ ayında mäktäplärendäge berençe könendä altı däwlät mäktäbe uqıtuçısı Tuncäli şähär üzägendä üterelüe öçen urlana häm cirle xalıq üterülären qararğa mäcbür itelä. Ber aydan soñ dürt uqıtuçı Ärzurumnıñ Täkman ilçäsendä “PKK” terrorçıları tarafınnan üterelä. Hiçşiksez, bu xäbärlär niçek tä bulsa matbuğatta çağıldırıla. Fäqät berqayçan da keşelärneñ zihenendä urnaşqan däräcägä barıp citä almıy, çönki bolar “DEAŞ”qa qarşı suğışqan “yaxşı”, “gumanist”, “xörriyätçe” “PKK” terrorçıların añlatuçı ikeyözle äytemnärenä turı kilmi.

“PKK” xalıqara xoquqta xärbi bulıp sanalmağan qoralsız iminlek köçlärenä qarşı küp sanda höcüm oyıştırdı. Şuşı höcümnärdän tış “PKK” 1993nçe yılnıñ may ayında Törkiyäneñ könçığışındağı Bingöl-Älazığ avtoyulında 33 qoralsız soldatnı ayawsız räweştä üterä. 2016nçı yılnıñ noyabr’ ayında Kaysäridäge xärbi kazarmağa yasalğan bombalı maşina höcümendä 13 soldat häläq bula, 36 soldat ta yaralanğan kileş isän qala. Oyışmanıñ Awstriya häm Germaniya kebek illärdä êşçänlegen alıp baruçı propaganda êlementları bu höcümne maqtap çığa. Bez bu mäs’älälärne Awrupalı räsmilär belän söyläşkän çaqta äñgämädäşlärebez süz iregeneñ artına yäşerenüne saylıy. Qayçannan birle matbuğat irege naçar niyättä faydalanılıp terror oyışması propagandası yasala alına? Könbatış däwlätläre teläsä qaysı ber sıltaw, säbäp belän terrorçılıqnıñ maqtaluına röxsät biräçäkme?

Älbättä, yuq. Monnan tış Awrupada häm Amerika Quşma Ştatlarında yäşängän terror höcümnärennän soñ bulğanı kebek ğayät xaqlı räweştä watandaşların saqlaw öçen iminlek çaraların arttıraçaqlar. Bu çaralarnı kürü – alarnıñ xaq-xoquqı häm berkem dä alarnı gäyepli almıy. Läkin nigäder Törkiyäneñ terrorçılıq belän köräş turında süz barğan çaqta bez bu ikele standartlar häm ikeyözlelek belän buışırğa mäcbür?

Şaqtıy cähättän bu tipik “Könçığış öçen yaxşı” (bon pour l'orient) qaraş totışı. Awrupa märkäzçelege xäzerge dönya tärtibeneñ tamırlarına bik tirän señgän wazğiyättä. Bu qaraş totışında terrorçılıq barı tik Könbatış mänfäğätlärenä zarar birgän çaqta ğına naçar bula häm aşığıç räweştä xäl itelüe zarur mäs’älä bulıp kürenä.

Terrorçılıqnıñ yäm’sez, çirken yöze başqa urınnarda päydä bulğanda isä könbatış mäs’älägä ähämiyät birmi. Fäqät bu üz-üzenä ayaq çalğan wazğiyät. Çönki ike yaqlı bäylelek artqan bügenge köndä härkem iminlektä bulmağan çaqta berkem dä imin bula almıy. Terrorçılıqnıñ yaña tarixı bezgä kim digändä bu sabaqnı birgän bulırğa tiyeş.

Uzğan yıllarda Könbatış media organnarı “PKK/YPG” terrorçıların rol’ model’ bularaq çağıldırdı. 2014nçe yılnıñ üktäbr’ ayında “DEAŞ” häm “YPG” arasındağı bäreleşlär Kobanidä däwam itkän çaqta franśuz jurnalı “Marie Claire” “YPG” saflarında fotoğa töşerelgän 12 häm 14 yäş’lärendäge ike bala ğaskäriyen maqtağanı öçen tänqitlände. Balalarnıñ yäş’lären raslağan jurnal möxärrirläre bu bala ğaskärilären täêsirle figuralar bularaq taswirlagan ide. Fäqät “PKK”nıñ cinayätlären aqlaw häm terrorçılarğa yaña imidj birü öçen başqarılğan êşçänlek bügen dä däwam itä. 2017nçe yılnıñ mart ayında çıqqan mäqalädä “New York Times” (N’yu-Y ork Tayms) gazetı  “PKK”nıñ isemen telgä almıyça Törkiyädä  “dönyavi kördlär häm “DEAŞ” suğışçıları” belän bergä ike terror törkemeneñ êşçänlek kürsätüe turında süz alıp bardı. Başqa ber xäbärdä “PKK” terror oyışması liderlarınıñ gäyepsez keşelärne üterü öçen häm xatın-qız häm ir suğışçıların wazıyfalandıru yaqlı buluı, bu räweşle cenes tigezlegenä xezmät itüe alğa sörelde.

Şänay Aybükä Yalçın ülemeneñ matbuğatta çağıldırıluı räweşe yäisä çağıldırılmawı – bik qurqıtuçı. Dönyanıñ “PKK” terrorçıların üz yullarına çıqqan gäyepsez keşelärne ütergän çaqta, tınıçsız itkän çaqta yäki basım astına alğan çaqta kürergä telämäwe – qılğan cinayätlären ciñeläytmi. Tağın da naçarı – şul uq oyışma bügen Süriyäneñ tön’yağında ber töbäkne kontrol’ itä. Yarlıqaw oyışması kebek xalıqara oyışmalarğa kürä isä şul uq oyışma häm körd bulmawçılarğa häm dä üzlärenä oppoziśiyädä torğan kördlärgä qarşı xärbi cinayätlär yasıy, bu keşelärne öylären taşlap kitärgä mäcbür itä yäisä totqarlıy. Könbatış media organnarı, älbättä, bu waqiğalarnı (waqıyğalarnı) bilgele ber räweştä uquçılarına citkerä. Läkin bu xäbärlär berqayçan da xakim söyläw räweşenä äylänmi yäisä keşelärneñ zihenendä urnaşqan häm isäpsez matbuğat organnarında häm säyäsi dairälärdä millionnarça tapqır qabatlanğan xikäyägä äylänmi.

Böten bolar yäşängän çaqta üktäbr’ ayında Batmanğa uqıtuçı bulıp bilgelänelüen qotlaw maqsatınnan çığıp sośial’ media xisabına yılmayu işaräten urnaştırğan Şänay Aybükä Yalçın kebek yäş’ uqıtuçılar şaqtıy äyberdän mäxrüm bulğan balalarğa tağın da yaqtı kiläçäk qaldıru öçen tormışların qurqınıç astına quyarğa däwam itä. Alarnıñ xätiräsen yäşätü häm êşçänleklären däwam itterü terrorçılıq belän köräş äytemeneñ ikeyözlelegenä qarşı barıbıznıñ da äxlaqi cawaplılığıdır.”