Bäysez däwlätlär Berlegeneñ yuğarı däräcäle oçraşuı

16 nçı sentyabr’dä Bişkäk qalasında urnaşqan Ala-Arça däwlät qunaq yortında Qırğızstan ilbaşı Almazbäk Atambayev räislegendä Bäysez däwlätlär Berlege illäre däwlät başlıqları cıyılışı uzdı. 25 nçe utırışı ütkärelgän yuğarı däräcäle oçraşuğa kilüçe liderlarnı Manas xalıqara hawa mäydanında premyer-ministr  Sooronbay Cääenbäkov qarşı aldı.

Rusiya Federaśiyäse däwlät başlığı Vladimir Putinnıñ 2 säğätkä kiçegüe arqasında 16 säğättä başlanırğa tiyeşle cıyılış 18 säğättä başlandı. Yuğarı däräcäle oçraşuda Azärbaycan, Belarus,Qırğızstan, Qazaqstan, Rusiya Federaśiyäse,Tacikstan häm Ärmänstan ilbaşları, Moldova premyer-ministrı, Törekmanstan ministrlar şurası başlıq urınbasarı,Üzbäkstan tışqı êşlär ministrı häm Ukrainanıñ Qırğızstandağı tulı wäqalätle ilçese qatnaştı.

Yuğarı däräcäle oçraşunıñ açılışında çığış yasawçı Qırğızstan ilbaşı Atambayev qunaqlarnı Bäysez däwlätlär Berlegeneñ 25 yıllıq yubileyı belän qotladı. Almazbäk Atambayev yubiley oçraşuınıñ üzara samimi häm konstruktiv atmosferada uzuına häm yaqlarnıñ barlıq mäs’älälärdä urtaq fikergä kiläçägenä ışanuın citkerde. Atambayev Qırğızstanda uzğan 2 nçe Bötendönya küçmä uyınnarı belän bäyle tekstnı Berläşkän Millätlär Oyışmasınıñ 71 nçe ğomum şurasına tapşırırğa äzerlänülären dä belderde. Lidelarnıñ qısqa ğına üzara söyläşülärennän soñ utırış kiñäytelgän formatqa küçte.

Yuğarı däräcäle oçraşunıñ kiñäytelgän cıyılışı 2 nçe sentyabr’dä yaqtı dönyadan kitkän Üzbäkstan ilbaşı İslam Kärimovnı iskä alu belän başlanıp kitte. Qatnaşuçılar Kärimovnı 1 minut tınlıq belän iskä aldı. Atambayev üzbäk xalqınıñ qayğısın urtaqlaştı häm Üzbäkstanda ütkäreläçäk ilbaşı saylawınıñ totrıqlı häm tınıç şartlarda uzuın teläde.

Yuğarı däräcäle oçraşuda Berlekneñ bügenge kön şartlarına turı kilä torğan êşlär başqaruı ,oyışmanıñ torışın nığıtu, xalıqara terrorğa qarşı köräş, 2020 nçe yılda Berlekkä äğza illärdä xalıq sanın isäpkä alu ütkärü häm başqa mäs’älälär qaraldı. Qazaqstan ilbaşı Nursoltan Nazarbayev Berlekneñ saqlanu häm irekle säwdä tarmaqlarında kötelgännärne qanäğätländermäwen belderde. Belarus’ ilbaşı Lukaşenko isä Berlektä êşlärneñ yaxşığa kitmäwen citkerde.

Bäysez däwlätlär Berlege oçraşuı azağında äğza illärne qızıqsındıruçı 14 dokumentqa qul quyıldı. 2017 nçe yılda Berlek sammitı Rusiyädä uzaçaq. Yuğarı däräcäle oçraşunı ütkärü çiratı nigezdä Moldovada ide. Fäqät iqtisadi häm başqa problemalar arqasında Moldova mondıy oçraşunı ütkärä almayaçağın beldergäç, liderlar kiläse yılda Rusiyädä cıyılu qararına kilde. Ukraina tulı wäqalätle ilçese Qırım mäs’äläse arqasında kiläse yılda  Rusiyädä cıyıluğa häm 2020 nçe yılda oyışmağa äğza illärdä xalıq sanın isäpkä aluğa qarşı çıqtı. 

Sammit qısasında küp sanda ike yaqlı söyläşülär dä ütkärelde. Qırqızstan belän Rusiya liderları oçraşuında Putin 60 yäşen tutırğan Atambayevnı tuğan köne belän qotlap Rusiyäneñ Aleksandr Nevskiy isemendäge däwlät ordenın tapşırdı.

Yuğarı däräcäle oçraşu azağında Qırğızstan,Rusiya häm Ärmänstan ilbaşları belän Moldova premyer-ministrı 1916 nçı yılda genośidqa duçar bulğan qırğızlar istälegenä quyılğan häykälgä çaçäklär quydı.

Bäysez däwlätlär Berlegeneñ yubiley oçraşuı 11 liderdan 6sınıñ qatnaşında uzdı. Bu wäzğiyät oyışmanıñ torışın bik açıq kürsätä.Êlekke Sovetlar Berlege  cömhüriyätlären ber oyışma astında berläşterü wazıyfasın üz östenä alğan oyışmanıñ kiläçäge yaqtı tügel. Bişkäktä uzğan oçraşuda liderlar oyışma särqätiplege xezmätkären kimetü, iqtisad mäs’älälären oyışma kön tartibennän çığaru xaqında söyläşte. Bolar Bäysez däwlätlär Berlegeneñ kiläse yıllarda bolay da az bulğan êşçänlegeneñ tağın da kimiyäçägen kürsätä.

Yuğarı däräcäle oçraşuda Tawlı Qarabax belän bäyle şiqayätlären citkergän Sarkisyanğa Azärbaycan ilbaşı köçle räweştä qarşı çıqtı. “Ärmanstan mondıy şiqayätläre belän böten xalıqara oyışmalarnı tuydırıp beterde”dip ätüçe Aliyev 2016 nçı yılnıñ aprel’ ayında provokaśiya başqarğan yaqnıñ Ärmänstan buluın häm bu waqiğada tınıç xalıqtan 10 Azärbaycan watandaşınıñ ğomere özelüen citkerde. Aliyev 20 yıl buyı problemanı çişü urınına daimi räweştä sıltawlar tabıp barışnı ozınaytqan ,qanunsızlıqlar başqarıp  Berläşkän Millätlär Oyışması qararların bozğan yaqnıñ Ärmänstan,zıyan kürgän häm xaqlı bulğan yaqnıñ Azärbaycan buluına basım yasadı.

Rusiya Federaśiyäse däwlät başlığı Vladimir Putinnıñ 1916 nçı yılda Rusiya patşalığı tarafınnan genośidqa duçar bulğan qırğızlar istälegenä quyılğan häykälgä barıp çäçäklär quyuı yuğarı däräcäle oçraşu qısasında tormışqa aşqan uñay waqiğa bulıp tora.