نیکوکاری و خیرخواهی برای بشریت

بیش از یک و نیم میلیارد مسلمان در جهان، بجای آوردن فرایض دینی در طول ماه مقدس رمضان را در پایان این ماه مبارک با عید سه روزه ای جشن می گیرند. عید سعید فطر در زندگی اجتماعی خوبی ها و نیکوکاری های بسیاری اعم از افزایش دوستی و محبت بین مردمان، آشتی افرادی که با هم قهر هستند و خوشحال کردن فقرا، مستمندان و یتیمان را شامل می شود. به این صفات برجسته می توان شمار زیادی از خوبی ها ، نیکوکاری ها و احساسات پاک و بدور از شر و نفرت بشری را نیر علاوه کرد. سوژه اصلی دین مبین اسلام در پرتو آیات الهی قرآن کریم و اعمال پیامبر گرامی اسلام تامین خوشبختی و سعادت انسانهاست. در دین مبین اسلام خوشبختی و سعادت زندگی در انجام کارهای خوب ، زندگی در کنار خانواده، محیط اطراف خود، کشور ، ملت و دیگر مسلمانان در مسیری درست و بدور از زشتی ها و بدی ها خلاصه می شود. اداره امور دینی ترکیه شعار امسال خود را بر فلسفه " خوبی و نیکو کاری " استوار ساخته و ضمن انجام فعالیت هایی در راستا، آنها را تشویق نموده است. در اینجا هدف اساسی آن است تا به انسانها آموخته شود تا زندگی خود را بر مثبت اندیشی و نیکوکاری استوار کرده و همواره در این مسیر پیش روی کنند. ترویج و متداول ساختن این هدف بشکلی مناسب نیز در بین امور دارای اولویت اداره امور دینی ترکیه جای گرفته است. از نظر شئون اسلامی راه رسیدن به این هدف رعایت اوامر الهی در قرآن کریم و دوری از ممنوعیت ها با الگو قرار دادن اعمال پیامبر گرامی اسلام است. به عبارتی دیگر دستیابی به هدف مطابق با جمله " انجام کارهای نیکو " در سوره عصر است.
اولین نکته ای که در اینجا بایستی به آن اشاره شود، واژه نیکوکاری است. این موضوع که مستلزم مباحثات فلسفی طولانی است، می توان چنین خلاصه کرد قبل از هر چیز واژه خوبی و نیکوکاری یک سری کارهایی را که تمامی انسانها در مورد آنها همفکری دارند، را شامل می شود. اینها می توانند بعنوان اعمال مثبت و یا منفی خود را نشان بدهند. کارهای مثبت کارهایی هستند که هم برای انسانها و هم برای بشریت نتایج مفیدی به همراه می آورند. خودسازی به بهترین شکل، یاری به دیگر انسانها، همکاری، حسن همجواری، شرکت در امور آموزش و پرورش و انجام کارهایی به نفع تمامی بشریت نمونه هایی از این اعمال مثبت هستند. در مقابل کارهای منفی کارهایی هستند که هم برای خود و هم برای دیگران آسیب می رسانند. آسیب رساندن به خود، دیگر انسانها ، دزدی ، اعمال قبیح، آسیب های فیزیکی و روانی ، قتل ، هتک حرمت و تجاوز گری و نمونه های بیشمار دیگر. انجام کارهای مثبت و دوری از گرایش های منفی گام بسیار مهمی در راستای فزونی بخشی به خوشبختی و سعادت انسانهاست. یکی از نقاط ضعف مهم انسانها و عناصری که بشر را به نومیدی و احساسات بد و ناخوشایند سوق می دهد، عدم انجام کارهای خوب و بشر دوستانه است. یکی از اهداف مهم دین مبین اسلام نحوه انجام کارهای خیر و نیکوکاری ست. به عبارتی دیگر دین اسلام برای تحقق یابی کارهای خوبی که تمامی بشریت در مورد آن توافق دارند، ماکانیزم ، راه ، روش و مدلی مختص بخود پیشنهاد کرده است. بعنوان مثال هدف تمامی عباداتی که در طول ماه مبارک رمضان بجای آورده می شود، تحکیم و تقویت شعور و آگاهی در این زمینه است. البته نه تنها در مبارک رمضان بلکه در تمامی مراحل زندگی بایستی شعور نیکوکاری و یاری به هم نوع را تحیکم و تقویت بخشید.
در رابطه با واژه نیکوکاری و تعاریف آن مباحثات مختلفی وجود دارد. شاید هم علت اساسی عقیم ماندن کارها و فعالیت هایی که در راه خوبی و جلب رضای الهی صورت می گیرد از تعریف واژه نیکوکاری یا تاسیس مکانیزم های لازمه و یا بکارگیری این مکانیزم ها نشات می گیرد. بعنوان مثال همیاری و یا آموختن نیکوکاری در چارچوب اصل مثبت اندیشی بشکل ملموس بایستی چگونه جنبه عملی بخود بگیرد؟ پرداخت زکات و فطره از سوی ثروتمندان به فقرا، پرورش دانش آموزان از سوی معلم بشکلی مناسب با اصول بشری و اخلاقی و یا همیاری در پی بلایای طبیعی مانند زمین لرزه و از این قبیل به تنهایی کافی است؟ نیکوکاری با دید منفی در کارهایی مانند پشت پا زدن در معاملات تجاری و یا منافع شخصی حتی کشتن یک و یا چند انسان در این راه، خوردن میوه از حیاط دیگری و یا فروختن کالایی با قیمت سرسام آور چگونه می تواند تعبیر و تفسیر شود؟ عنصری که نیکوکاری را پیچیده تر می کند، روابط بین المللی است. آیا نیکوکاری مختص یک گروه انسان ویا یک ملت است؟ یا اینکه بایستی تمامی بشریت را در برگیرد؟ در اینجا می توان به دو نمونه مهم اشاره ورزید. در یک جنگ بین المللی کشتن انسانها از سوی یکدیگر در چه شرایطی مشروع است و یا مشروع نیست؟ عدم اجرای اصول جهانی در این زمینه را حتی امروز نیز بوضوح می توان مشاهده کرد. و یا اینکه با توجه به دستور دین اسلام که می گوید " کسی که با وجود داشتن همسایه گرسنه خود با شکم سیر سر به بالش نهد، مسلمان نیست " آیا همسایه گان ما چه کسانی هستند؟ یعنی آیا تنها به همسایه های واقع در نزدیکی محلات زندگیمان محدود هستند؟ یا اینکه کشورهای همسایه، کشورهای واقع در دیگر مناطق جغرافیایی و یا قاره ها را نیز شامل می شود؟ آیا این حساسیت تنها به کشورهای مسلمان محدود نبوده و در مورد روابط با کشورهای پیشرفته و عقب مانده نیز صدق نمی کند؟ بی تفاوتی در قبال انسانهای فقیر در آفریقا، آمریکای لاتین و آسیا که سالهای مدیدی است از سوی کشورهای اتحادیه اروپا و آمریکا استثمار می شوند، با واژه نیکوکاری در تناقض است. گریز از این سوالها و یا مباحثات غیر ممکن است. ولی در این حین مد نظر قرار دادن مدلهای خوبی و نیکوکاری ادیان مختلف از جمله دین اسلام و فرهنگ های بشری نتایج مثبتی به همراه خواهد داشت .