نظری به آجندای تورکیه جهان٬ اول می ۲۰۲۰میلادی - ویروس کرونا و روند درگیریها در خاورمیانه

باوجود اینکه اپیدمی ویروس کرونا به یک بحران بین المللی تبدیل شده و همه بازیگران جهانی ، به ویژه ایالات متحده آمریکا را متزلزل کرده، ولی درگیریها در سطح خاورمیانه بدون اینکه کاهش یابد همچنان ادامه دارد. با وجود اینکه سازمان ملل خواستار برقراری آتش بس در مناطقی است که درگیری ها ادامه دارد ، ولی دیده میشود که خون بی گناهان همچنان در لیبیا ، سوریه و یمن جاری است. از سوی دیگر در حالی که اعتراضات ناشی از مشکلات اقتصادی و فساد در لبنان آغاز شده است، دولت عراق نیز نمیتواند اقتصاد وابسته به نفت خود را اصلاح کند و مطالبات مردمی را تامین نماید. در این میان کشورهای لیبیا ، سوریه و یمن به جای مبارزه با مرض همه گیر کرونا،  تسلیم درگیری های داخلی شده اند. دانستن ارقام واقعی مبتلایان و قربانیان در مورد ابعاد اپیدمی کووید-۱۹  درهر یک از این کشورها امکان پذیر نیست. در این مناطق به نظر میرسد که درگیری و اپیدمی مرض در هم تنیده است و تاکنون به نظر نمیرسد که نهادهای بین المللی موضعی فراتر از یک هشدار لفظی اتخاذ کرده باشند.

اکنون به ارزیابیهای دکتر مراد یئشیل تاش از موسسه ستای تورکیه در این زمینه توجه فرمایید:

می توان گفت حداقل چهار منطقه مختلف سوریه در تلاشند تا به طور جداگانه با ویروس کرنا مبارزه کنند. تعداد مبتلایان به ویروس Covid-19 در مناطق تحت کنترل رژیم اسد فقط 45 تن گزارش شده است!  در منطقه ایدلیب مشارکت مومنین در نمازهای تراویح مساجد با آغاز ماه رمضان زیاد شده است. این بدان معنا نیست که در ایدلیب هیچ اپیدمی ای وجود ندارد. با توجه به جمعیت متراکم ایدلیب ، تحرک در درگیری و تراکم اردوگاههای پناهندگان، امکان مواجهه شدن با یک تصویر ترسناک از مرض در این منطقه هر لحظه قابل تصور است. اردوی ملی سوریه با کمک تورکیه در مناطق تحت کنترل خود تلاش شدیدی را برای محدود کردن شیوع مرض آغاز کرده است. در مناطقی که تحت کنترل YPG-PYD و بعبارتی تحت حمایت آمریکا قرار دارد، تعداد موارد ثبت شده بسیار کم به نظر میرسد.  معلوم نیست ، شاید نبود اپیدمی کرونا در سوریه که 10 سال نتوانسته از گرداب جنگ داخلی خارج شود ، میتواند نعمتی از جانبخدا تلقی شود. در حالی که سرتاسر منطقه نگران شیوع مرض کرونا است ، درگیری ها در برخی از مناطق در سوریه ادامه دارد. یکی از پر تحرکترین مناطق ، ولایت ایدلیب است که قبل از مرض همه گیر کرونا، شاهد یک جنگ شدید بود. ایدلیب نه تنها از نظر ادامه درگیری و فوران مجدد جنگ، بلکه از نظر اپیدمی مرض نیز ممکن است با سرعت زیادی با یک وضعیت بحرانی  روبرو شود. به نظر میرسد روسیه بعد ازتوافق باتورکیه همچنان به افزایش قدرت نظامی اش درمنطقه ودرشمال شاهراه های M4 و M5 ادامه میدهد ، اما به نظر میرسد انقره با در پیش گرفتن اقدامات بیشتری مانع از ادامه چنین روندی خواهد شد. نباید فراموش کرد که ایجاد منطقه امن احتمالی هرگز از دستور کار انقره خارج نشده است. به نظر میرسد گروه شبه نظامی هیت تحریرالشام در روزهای اخیر مواضع سختی علیه تورکیه اتخاذ کرده است. برخی از گروه های وابسته به این هیات هنوز از توافق انقره با مسکو راضی نیستند و تمام تلاش خود را برای شکستن آن انجام میدهند. درجدیدترین تحول، شبه نظامیان این گروه به مواضع تورکیه حمل کردند که در نتیجه آن یک سرباز تورک به شهادت رسید. در چنین شرایطی به نظر میرسد که تورکیه بعد از اپیدمی مرض کرونا تدابیر سخت تری علیه هیت تحریرالشام در پیش خواهد گرفت. در حدود یک میلیون تن در ایدلیب بعد از حملات رژیم آواره شده اند و در شمال این ولایت گرفتار مانده اند. با توجه به اینکه حملات هوایی رژیم همچنان ادامه دارد ، ماندن در منزل برای اهالی ایدلیب گزینه ای چندان منطقی نیست. ازسوی دیگر، در مناطقی که تحت کنترل اردوی ملی سوریه با پشتیبانی تورکیه قرار دارد حملات تروریستی PKK-YPG  همچنان ادامه دارد. به خصوص عناصر YPG  که سعی در نفوذ در منطقه بین رسولین و تل ابیض در محدوده عملیاتی چشمه صلح دارند ، اغلب با تلفات سنگینی مواجه میشوند. انان همچنان حملات تروریستی خود را در روستاهای این مناطق ادامه میدهند ، غیرنظامیان را هدف قرار داده و با ایجاد این ترس و وحشت در اینجا، از تاسیس صلح و ثبات جلوگیری میکنند. به نظر میرسد تروریستهای PKK-YPG  درشهرعفرین  روش دیگری را اعمال کرده اند. بیش از 50 غیرنظامی در اثر انفجار یک وسیله نقلیه مملو از بمب در 28 اپریل جان باختند. البته تروریستهای PKK  که پیوسته در تلاشند به مناطق تحت تسلط تورکیه حمله کنند این روزها در شمال شرق سوریه با مشکلات متعددی روبرو شده اند. زیرا دراین مناطق حملات تروریستی داعش در هفته‌های گذشته افزایشی جدی داشته است. داعش به حملات تروریستی خویش ادامه میدهد و درمناطق بیابانی، به ویژه در مرزهای سوریه وعراق لانه ساخته اند. این وضعیت سبب شده تا به ناچار ائتلاف تحت رهبری آمریكا كمكهای بیشتری را به YPG برساند.

 در این میان رژیم سوریه که اپیدمی ویروس کرونا را مخفی نگه داشته است با فرسودگی اقتصادی بزرگی روبرو است. کاهش قیمت نفت و تحریم های مستمر وسنگین روسیه و ایران را در شرایط بدی قرار داده است. مشخص نیست که آیا روند جدیدی در سوریه پس از اپیدمی ویروس کرونا آغاز میشود یا نه، اما به نظرمیرسد همه  جوانب در حال ارزیابی این وضعیت و دستیابی به فرصتهای جدید هستند. از سوی دیگر دیده میشود که اوضاع در لیبیا بحرانی تر شده است. حتی اگر سازمان ملل متحد خواستار آتش بس به دلیل همه گیری کرونا در 22 مارچ شده باشد، اما حفتر، جنرال کودتاچی در لیبیا، ترجیح داده تا از آتش بس پیروی نكند و حملات خود را ادامه دهد. شبه نظامیان تحت رهبری او آگاهانه مراکز صحی را در طرابلس هدف قرارمیدهند ، اماکنی که در نبرد اپیدمی ویروس کرونا باید نقش نخست را ایفا کنند. با این حال ، اردوی لیبیا که وابسته به دولت وفاق ملی است اجازه نداد تا نیروهای حفتر که تحت پشتیبانی امارات متحده عربی هستند طرابلس، پایتخت لیبیا را اشغال کنند. مهمترازهمه حفتر مجبورشد تا ازبعضی مناطق مهم عقب نشینی کند. در حال حاضر نیروهای او متحمل خسارات سنگینی شده اند. البته هنوز هم به نظر میرسد که نیروهای این حنرال کودتاگر در طرابلس کنترل خود را در محلات جنوبی این شهر حفظ کرده اند. حفترکه نتوانست آنچه را که میخواهد به دست آورد ، در 28 اپریل ضمن انحلال مجلس درشهر توبروک، خود را رییس دولت عمومی لیبیا اعلام کرد. با این حال ، اظهارات وزیر أمور خارجه روسیه، نشان داد که مسکوحفتررا به عنوان رییس دولت لیبیا نمیشناسد. این وضعیت حفتررا زمینگیرکرد. مردم ونهادهای بنغازی نیز از این وضعیت راضی نیستند. آنها به هرنحو ممکن و تا جاییکه میتوانستند اعتراض کردند و نشان دادند که نمیخواهند یک قذافی جدید برلیبیا مسلط شود. در نتیجه ، حفتر تضعیف شد و نتوانست آنچه را که میخواست بدست آورد. با این حال ، این بدان معنی نیست که همه چیز در لیبیا خوب است. وقتی میگوییم کرونا، نزاع ، قیمت نفت ، بحران زباله ، کمبود برق ،... اینها یعنی اینکه مقاومت جامعه در لیبیا به تدریج شکسته میشود وکشور به سرعت به سوی بروز ناآرامی های اجتماعی حرکت میکند. ازطرف دیگر یمن، یکی از بدترین مناطق درگیری در خاورمیانه است و دارای یکی از ضعیفترین عملکردها در زمینه صحت عامه و تداوی عمومی است. در حال حاضر ، این کشور در بین کشورهایی است که کمترین تعداد مبتلایان درجهان را دارند. در این کشورصرفا 1 مورد موجودیت ابتلا به ویروس کرونا اعلام شده است.در حال حاضر عربستان سعودی مبارزه با اپیدمی کرونا را در اولویت اول قرار داده است، لذا به نظرمیرسد ریاض برای مدت کوتاهی هم که باشد فعالیت نظامی در یمن را متوقف کرده است. با این حال ، این بدان معنا نیست که درگیری های نظامی در یمن به پایان رسیده است. نهایت اینکه مرض کرونا در خاورمیانه درگیریها را کاهش نداده بلکه روند و شرایط درگیری ها را تغییر داده و احتمالا أوضاع جدیدی را در خاورمیانه پس ازکرونا رقم خواهد زد.