چناق قلعه نبرد سرنوشت ساز تورک‌ها
نبرد بحری چناق قلعه سال 1915 میان متفقین به رهبری انگلستان و فرانسه و عثمانی‌ها روی داد و با پیروزی قاطع این دولت به پایان رسید
نبرد بحری چناق قلعه در جریان جنگ جهانی اول در 18 مارچ سال 1915 میان متفقین به رهبری انگلستان و فرانسه و عثمانی‌ها در تنگه چناق قلعه (داردانیل) روی داد و با پیروزی قاطع این دولت پایان یافت. در این نبرد، اردوی متفقین متشکل از نیروهای فرانسوی و انگلیسی همراه با سربازانی از استرالیا، زیلاند جدید، هند، نیپال و سنیگال تلفات سنگینی متحمل شد. پیروزی قاطع دولت عثمانی در این نبرد بزرگ را میتوان در جمله معروف "چناق قلعه غیرقابل عبور است" خلاصه کرد.اگر چه دولت عثمانی در طرف دولت‌های پیروز جنگ جهانی اول قرار نداشت، اما پیروزی در چناق قلعه که در میان کشورهای غربی به نبرد گیلی بولی شهرت دارد، باعث افزایش اعتماد به نفس و شعور ملی تورک‌ها شد.
از نتایج دیگرو بسیارمهم این نبردرا میتوان به سقوط نظام تزاری روسیه و آغاز انقلاب بلشویکی اشاره کرد. روسیه تزاری امید زیادی به ارسال امکانات و نیرو توسط متفقین از طریق دو تنگه چناق قلعه (داردانل) و استانبول (باسفر) داشت اما با شکست فرانسه و انگلستان دولت تزاری سقوط کرد. انگلستان بعد از درخواست روسیه تزاری درتاریخ دوم جنوری 1915 به فکرعبوراز چناق قلعه و اشغال استانبول افتاد. شورای جنگ انگلستان در 13 جنوری 1915 تصمیم به آغازعملیاتی برای اشغال شبه‌جزیره گیلی بولو در چناق قلعه گرفت. هدف نهایی پیشروی به سوی استانبول و اشغال این شهر بود. متفقین ابتدا فکر میکردند پیروزی آسانی را در تنگه چناق قلعه به دست خواهند آورد و کشتی‌های جنگی آنها وارد بحیره مرمره خواهد شد، اما در 18 مارچ 1915 شکست سنگینی را متحمل شدند. فرانسه و انگلستان پس از این شکست دریافتند که موفق به عبور از تنگه چناق قلعه نخواهند شد و به همین دلیل در 25 اپریل همان سال یورش زمینی بزرگی را در اطراف این تنگه آغاز کردند. با پیاده شدن نیروهای متفقین در مناطق آری‌بورنو، سدالبحر و قوم قلعه، فاز دوم نبرد چناق قلعه آغاز شد و نه و نیم ماه ادامه یافت. سربازان "قوای 57" اردوی عثمانی به فرماندهی دگروال مصطفی کمال آتاتورک رشادت زیادی نشان دادند و جمله معروف "به شما فرمان حمله نمیدهم، بلکه حکم مردن (شهادت) میدهم" وی در تاریخ ماندگار شد. مصطفی کمال آتاتورک که با شجاعت و موفقیت خود درمناطق "آنافارتالار" و "جونک باییر" حماسه‌آفرینی کرده بود، در سالهای بعد به عنوان بنیانگذار جمهوری تورکیه در میان موفق‌ترین رهبران جهان قرار گرفت. انگلستان وفرانسه ابتدا فکر میکردند به آسانی موفق به عبور از چناق قلعه خواهند شد، اما در 18 مارچ 1915 با مقاوت بی‌نظیر وشکست بزرگی مواجه شدند. کشتی مین‌گذاری "نصرت" تمام تنگه چناق قلعه را مین‌گذاری کرد. بدین ترتیب سه کشتی جنگی نیروی بحری بریتانیا که به کشتی های شکست‌ناپذیر مشهور بودند، غرق شدند. با شکست تلاش متفقین برای عبور از تنگه، عملیات پیاده کردن شمار زیادی نیرو درسواحل تنگه به منظور کنترل عبور و مرور در آن توسط فرانسه و انگلستان در 25 اپریل همان سال آغاز شد. اردوی عثمانی نیزبا گرفتن نیروهای داوطلب از سراسر کشور برای دفاع از میهن خود آمده بودند و همراه با متحد خود آلمان دفاعی جانانه را نشان داد. با مقاومت بی‌نظیر تورک‌ها در چناق قلعه و تلفات زیاد متفقین، لرد فیشر، قوماندن بریتانیایی طی نامه‌ای به وینستون چرچیل، وزیر نیروی بحری وقت کشورش نوشت، "چناق قلعه مزاری برای همه ما خواهد شد". با وجودی اشغال بخشی از سواحل تنگه از سوی نیروهای متفقین، اردوی عثمانی موفق به آزادسازی این مناطق شد. مصطفی کمال آتاتورک، به دلیل موفقیت در نبرد ساحل آنافارتالار، مدال "لیاقت نقره‌ای"را دریافت کرد. با افزایش تلفات متفقین و نزدیکی زمستان، جنرال کیتچنر وزیر دفاع بریتانیا طی گزارشی از غیرقابل عبور بودن تنگه خبر داد و خواستار تخلیه منطقه از نیروهای متفقین شد. دولت بریتانیا نیز در 9 دیسامبر 2015 این گزارش را پذیرفت و آخرین نیروی متفقین درتاریخ 9 جنوری 1916 شبه‌جزیره گیلی بولو را ترک کرد. بدین ترتیب پس از سپری شدن نه و نیم ماه پیروزی بزرگی برای دولت عثمانی نصیب شد. اگر چه این دولت در پایان جنگ جهانی اول از دول فاتح نبود اما پیروزی در چناق قلعه باعث افزایش اعتماد به نفس و شعور ملی تورک‌ها شد.
