سوریه میدان رقابت قدرت های جهانی

مبارزه سیاسی منطقه ای و جهانی در سوریه به موضوع مهمتر از جنگ داخلی در سوریه مبدل گشته است. رد خواست های مردم توسط  رژیم اسد در سال 2011 و کشانیدن کشور به جنگ داخلی، به جای دموکراتیک سازی، سرزمین سوریه را به یک مبارزه قدرت برای بسیاری از بازیگران منطقه ای و جهانی تبدیل کرده است. سوریه که به میدان جنگ مبدل شده است، از یک طرف با مسائل داخلی درگیر بوده از جانبی هم مشکل تروریسم دارد. از سوی دیگر، جنگ نیابتی کشورها در این منطقه ادامه دارد. در پهلوی بازیگران جهانی مانند روسیه، آمریکا، انگلستان و فرانسه، بازیگران منطقه چون ترکیه، ایران، عربستان سعودی، قطر و اسرائیل نیز در سوریه فعال میباشد.

بازیگران جهانی و منطقه ای جهت نایل شدن به هدف شان از عناصر طرفدار خود در سوریه استفاده میکنند.  روسیه  در همکاری با ایران رژیم اسد را مورد حمایت هوائی، زمینی، دیپلماتیک و مالی قرار میدهد. علاوه بر نیرو های هوایی و زمینی روسیه، بسیاری از عساکر اجیر روسی نیز در سوریه فعالیت دارند. از سوی دیگر ایران ضمن حمایت نظامی به رژیم اسد منابع بشری نیز تامین میکند. بر عکس روسیه, ایران در سوریه عناصر نظامی و شبه نظامی داخلی و خارجی زیادی دارد. به خصوص حزب الله لبنان، غند فاطمیون افغانستان، جنبش نجبای عراق و غند زینبیون پاکستان را میتوان در این خصوص برشمرد. ایران در سوریه علاوه بر این نیرو ها, دارای نیرو های داخلی تحت نام نیروی محافظت عمومی نیز میباشد. نیرو های ایران در سوریه فقط با این خلاصه نمیشود.  سپاه پاسداران نیز در سوریه عملاً موجود میباشد. بدین ترتیب روسیه و ایران در مناطق مختلف سوریه دارای پایگاه های نظامی و فرودگاه های زیادی اند. 

جبهه دیگری بحران سوریه را نیز ایالات متحده آمریکا، فرانسه و انگلستان تشکیل میدهند. بلاک غرب به بهانه مبارزه علیه داعش سازمان تروریستی وای پی جی را مورد حمایت قرار میدهد. نیروهای دموکراتیک سوریه که تحت رهبری وای پی جی تشکیل شده است, خط بین منبج و ابوکمال در شمال غربی سوریه  را تحت کنترول خود دارد.  ایالات متحده امریکا و فرانسه در این منطقه نزدیک به 25 پایگاه نظامی دارند. در میان این پایگاه ها، دو میدان هوایی توسط بلاک غرب استفاده می شود. علاوه بر این، بریتانیا و ایالات متحده امریکا در طنف که در قسمت جنوبی سوریه واقع است دو پایگاه دارند. بریتانیا و ایالات متحده امریکا در این منطقه، ساختاری به نام مغاویر الثوره را مورد حمایت قرار میدهند. باوجود اینکه عربستان سعودی برای مدت طولانی از مخالفان سوریه حمایت بعمل آورد، در این أواخر دیده میشود که  این کشور آغاز به حمایت از نیروهای دموکراتیک سوریه تحت رهبری وای پی جی کرده است. همچنین گفته میشود که کشورهای عربی تحت رهبری عربستان سعودی به مناطق تحت کنترل نیروهای دموکراتیک سوریه نیروهای نظامی خواهند فرستاد. 

جانب دیگر مسئله سوریه ترکیه میباشد. ترکیه در مناطق بدون جنگ در ادلب 9 نقطه کنترول ایجاد کرده است. انتظار میرود مجموعاً 12 نقطه کنترول ایجاد شود. علاوه بر این، در مناطق که با عملیات سپر فرات و شاخه زیتون نیرو های مسلح ترکیه از وجود سازمان های تروریستی داعش و وای پی جی تصفیه شده اند نیرو های نظامی ترکیه حضور دارند.   ضمناً امنیت در مناطق امن چون عفرین,اعزاز، الباب و جرابلس نیز توسط نیرو های پلیس سوریه که از جانب ترکیه آموزش داده شده اند تامین میشود.  اداره پلیس سوریه در چوکات حکومت موقت سوریه که توسط مخالفان سوریه تشکیل شده و در سطح بین المللی شناخته شده است فعالیت میکند. ارتش ملی سوریه نیز وابسته به همین حکومت موقت میباشد. قطر, قبل از آغاز "بحران قطر" مخالفین سوریه را مورد حمایت قرار میداد. اما پس از این نفوذ قطر در سوریه، کاهش یافت.

بازیگر دیگر مسئله سوریه اسرائیل است. اسرائیل در خلال جنگ های سال 1967 مغایر با حقوق بین المللی تپه غولان که جز خاک سوریه میباشد را اشغال کرد.   پس از جنگی که در سال 2011 آغاز شد، اسرائیل تسلط خود بر ارتفاعات غولان را مستحکم تر ساخت. اسرائیل از افزایش عناصر تحت حمایت ایران در سوریه, حضور و تقویت نیروهای حزب الله درسوریه اظهار نارضایتی میکند.  بدین ترتیب گاهگاهی هم مراکز ایران و حزب الله در سوریه را مورد هدف قرار میدهد. 

بعد از اینکه در سال 2011 رژیم اسد خواسته های مردم را رد کرد و جنگ داخلی در این کشور آغاز شد, سوریه به میدان رقابت قدرت های جهانی مبدل گردید.  می توان گفت سوریه که حاکمیت ملی خود را از دست داده است, به چندین حوزه نفوذ تقسیم شده است. ولی ارزیابی دوام جنگ در سوریه تنها به عنوان رقابت کشور های جهان نیز تحلیل درستی نخواهد بود.  این را فراموش نباید کرد که در حال حاضر نیز در سوریه جنگ های داخلی ادامه دارد. 

مقاله تحلیلی جان آجون محقق و نویسنده مرکز تحقیقات سیاسی و اقتصادی سیتا را حضور شما عزیزان تقدیم نمودیم.