شرقمیانه از دیدگاه تورکیه تورکیه پنجشنبه 25عقرب 1396 هجری

تحولات واقع درعربستان سعودی و استعفای سعد حریری

 بازداشتهای مقامات عالیرتبه درعربستان سعودی باانگیزه مبارزه بافسادمالی واستعفای سعد حریری نخست وزیرلبنان درخلال دیدارازعربستان، دقتها را به این دو کشورمعطوف کرد.

در عربستان سعودی بیش از 30 مقام عالیرتبه منجمله 11 ولیعهد بازداشت شدند. از سوی دیگر سعد حریری نخست وزیرلبنان درحاشیه انجام مذاکرات مختلف درریاض استعفا داد. حریری ایران را به تلاش برای حاکمیت درلبنان بواسطه حزب الله متهم میکند. اظهارات اخیر حریری دررابطه با فعالیتهای ایران درلبنان که با حمایت حزب الله برمسند نخست وزیری تکیه زده بود، گویی که تازه مطلع شده است، بسیار جالب میباشد. این وضعیت ادعای اعمال فشارعربستان سعودی درزمینه استعفای حریری را قویترمیکند. به تعقیب تحولات مذکور، در اذهان محافل علاقمند با منطقه این سوال مطرح شده است که آیا تنش بین تهران و ریاض از طریق لبنان به جنگ تبدیل خواهد شد یا خیر؟ بدون شک اگر این امر تحقق بیابد، نتایج آن برای شرقمیانه یک فاجعه خواهد بود. فقط در صورت ادامه تنش، تحقق هراحتمال درمنطقه امکان پذیر خواهد شد.

براساس بافت سیاسی که فرانسویان درسالهای 1930 در لبنان تشکیل دادند، رئیس جمهور از مسیحیان مارونی، نخست وزیر از مسلمانان سنی و رئیس مجلس نیز از مسلمانان شیعه انتخاب میشود. بافت سیاسی این چنینی لبنان موجب شده است تا اینکشور برروی مداخله های خارجی بازباشد. برای همین برخی از کشورهای غربی، عربستان سعودی و ایران میتوانند در بافت داخلی لبنان مداخله نمایند. در حالیکه ایران از حزب الله بعنوان ابزار نفوذ استفاده میکند، عربستان سعودی نیز تلاش دارد که از طریق خانواده حریری، حیطه ای برای خود باز کند. بدلیل ارتباط داشتن منطقه با سوریه، دقتها چندان به لبنان معطوف نمیشد. اما در نتیجه تحولات اخیر دقتها به لبنان معطوف گردید. تحولات واقع در سوریه باعث توسعه حیطه نفوذ ایران درمنطقه شد. حزب الله نیزانعکاس این نفوذ درلبنان میباشد. ایران حیطه نفوذی را که سعی میکند در سوریه تشکیل بدهد، خیلی وقت پیش در سایه حزب الله در لبنان تشکیل داده است. اسرائیل نیز از حضور حزب الله در سوریه بطور نسبی ممنون میباشد. ولی از نظر اسرائیل، تحولات واقع در سوریه باعث تقویت هرچه بیشتر حزب الله شده است. از سوی دیگر اسرائیل که قبلا حزب الله را بعنوان تهدید مشاهده میکرد، اکنون درکنارآن دهها هزار شبه نظامی دارد. کسانی وجود دارند که تغییر و تحول در عربستان سعودی را از چشم انداز سیاست داخلی و اقتصاد ارزیابی میکنند. براساس این ارزیابیها، عربستان سعودی از گفتمانهای ضد ایران و حزب الله بعنوان سرپوشی برای مبارزه قدرت در داخل کشوراستفاده میکند. اماتهدید لبنان ازسوی عربستان سعودی به جنگ، باعث درگیری کوچکی درراستای اثبات قدرت محمدبن سلمان خواهدشد. سیاستی که عربستان سعودی درقطر، یمن وسوریه تعقیب میکند، میتواند موجب ایجاد تنش نظامی درشرقمیانه گردد.

ترکیه تحولات واقع در عربستان سعودی را بصفت پرابلم داخلی اینکشور مشاهده میکند. از طرف دیگرعربستان سعودی نیزبعدازبحران قطر و حمایت از رفراندوم در شمال عراق، روابط خود با ترکیه را بهبود نبخشید. و اما در راستای تشنج روابط فی ما بین نیزگامی برنداشت. شاید هر دو کشور نیز بر این باورند که تحولات ذیربط با لبنان، بطور مستقیم به روابطشان آسیب نخواهد رساند. بروز یک درگیری در لبنان موجب کاهش موجودیت حزب الله در سوریه خواهد شد. این وضعیت رژیم اسد را تضعیف میکند. ازدورخارج شدن حزب الله، نیازبه ترکیه در سوریه را افزایش خواهد داد. در این صورت میتواند در مبارزه ترکیه با سازمان تروریستی پ ک ک / ی پ گ، امتیاز مثمری شکل بگیرد. در نتیجه وقوع یک درگیری در لبنان، تحقق جهش امریکا و متفقینش علیه ترکیه در مبارزه با سازمان تروریستی پ ک ک / ی پ گ در سوریه غیرممکن خواهد شد. علاوه براین میتواند نیازایران و روسیه به ترکیه درسوریه، تعادلات را به نفع ترکیه تغییربدهد. البته که این احتمال مستلزم یک تحول با مرکزیت لبنان میباشد. اگر عربستان سعودی بجای لبنان باز هم بسوی قطر متمایل شود، میتواند بصفت تنش مجددی در روابط ترکیه و عربستان منعکس گردد. روند آغاز شده در عربستان سعودی تحت عنوان مبارزه با فساد مالی و استعفای حریری به احتمال قوی به نقطه عطف جدیدی در شرقمیانه اشاره میکند. تحولات به اندازه ای بغرنج است که نمیتوان آن را منحیث تغییر اقتدار در عربستان ارزیابی کرد. تغییر اقتدار درعربستان میتواند موجب به بار آمدن جو درگیری جدیدی شود. خواه نا خواه ترکیه نیز تحت تاثیر این وضعیت قرار خواهد گرفت. با در نظر گرفتن موجودیت ترکمنان در لبنان نیز دیپلماسی ترک یک استراتژی بیطرف را تعقیب کرده و برای دورماندن هردوطرف ازدرگیری وارد عمل خواهد شد. خلاصه کلام سیر این بحران میتواند برای ترکیه هم فرصت وهم تهدید بهمراه بیاورد. به احتمال قوی دیپلماسی ترک با در نظر گرفتن این وضعیت، محتاطانه عمل خواهد کرد.