شرقمیانه از دیدگاه ترکیه پنجشنبه 12 اسد 1396 ( ریفراندوم استقلال در شمال عراق)

مسعود بارزانی رئیس حکومت منطقه ای شمال عراق در ماه جولای رسما اعلام کرده بود که رفراندوم استقلال در 25 ام سپتامبر سال 2017 برگزار خواهد شد. حکومت منطقه ای شمال عراق هنوز نتوانسته است حمایت کامل داخلی و خارجی از رفراندوم را جلب بکند. بغیر از حزب دموکرات کردستان، هنوز دیگر احزاب بزرگ حمایت از رفراندوم را بطور رسمی اعلام نکرده اند. ترکمنان و اعراب منطقه نیز که صاحب جمعیت بزرگی میباشند، با دید گرمی به رفراندوم نمینگرند. خواست استقلال خانواده بارزانی از دیرباز وجود دارد. رفراندوم استقلال در 25 ام سپتامبر نیز برای کردها سیاست جدیدی نمی باشد، زیرا طلب استقلال آنها به صد سال پیش میرسد. کردها در سال 1921 ، عراق تحت حمایه انگلستان را قبول نکرده و در سال 1932 با رهبری ملا احمد بارزانی برای استقلال دست به شورش زدند، ولی موفق شده نتوانستند. این موضوع بعد از اشغال عراق از سوی امریکا نیز متمادیا در دستورکار کردها جای داشت.

حکومت منطقه ای شمال عراق ازدوسال بدینطرف حقوق های ماهیانه را بطورمنظم پرداخت نکرده و اقتصادش در نقطه توقف قراردارد. علاوه براین با ظاهر شدن سازمان تروریستی داعش، بیش از یک میلیون تن از مناطق درگیری به مناطق تحت کنترل این حکومت کوچ کردند. برغم تمامی تحولات منفی مذکور، تحولات دیگری نیز موجب امیدواری حکومت منطقه ای شمال عراق گردید. ائتلاف بین المللی که بر علیه داعش تشکیل یافته است، از دو سال بدینطرف به پیشمرگان آموزش میدهد. در حال حاضر حکومت منطقه ای شمال عراق در مقایسه با دو سال پیش، صاحب یک نیروی مسلح حرفه ای، آموزش دیده و مجهزتر میباشد. علاوه براین، پیشمرگ ها در مناطقی که داعش از آنها بیرون رانده شده اند، جای گرفته و خارج نمیشود. بخش اعظم مناطقی که حکومت مرکزی عراق و حکومت منطقه از سال 2005 بدینطرف در مورد آنها مباحثه میکنند، در حال حاضر تحت کنترل حکومت منطقه ای شمال عراق قرار دارند. در بین این مناطق، مناطق نفت خیز در شمال موصل و مناطق غنی از نظر ذخایر نفتی در کرکوک جای دارند. یکی از علل اصلی تصمیم بارزانی در مورد برگزاری رفراندوم، اعلام استقلال و عدم نامزدی در انتخابات بعد از رفراندوم و سپس حمایت از یک رهبر موقت با هدف تشویق اعلام استقلال و وانتخاب بعنوان اولین رئیس دولت کرد در سال 2018 میباشد. در این میان ترکمنان و اعراب منطقه نیز به رفراندوم واکنش شدیدی نشان دادند. فقط برای جلوگیری از رفراندوم، هر گونه قدرت سیاسی و یا مسلحی در دست ندارند. اگر اعراب و ترکمنان در آینده قویتر گردند، برای پس گرفتن خاکهای خود هر چه در توان دارند، انجام خواهند داد.

با در نظر گرفتن کشورهای منطقه، کانجکتور یعنی اوضاع سیاسی حاکم نسبت به سالهای قبل تغییر یافته است. عربستان سعودی بعد از بحران قطر، در راستای حمایت از استقلال حکومت منطقه ای شمال عراق، در نزد افکار عمومی فعالیتهایی انجام میدهد. اسرائیل نیز حمایت خود را بطور علنی نشان میدهد. ترکیه و ایران نیز به صفت دو کشور مهم منطقه، فکر رفراندوم را مورد انتقاد قرار میدهند.

کانجکتور در عراق و شرقمیانه، فرصت بزرگی به بارزانی ارائه میکند. روند مبارزه با داعش موجب شکل گیری توجه به بارزانی در عرصه بین المللی شده است. در حالیکه در عراق مسائل داخلی بسیار جدی وجود دارد، تصمیم رفراندوم میتواند سردرگمی در منطقه را عمیقتر نماید. علاوه براین، رفراندوم با قانون اساسی عراق مغایر بوده و یک تصمیم تکطرفه میباشد. نتیجه رفراندوم هر چه باشد، در تامین ثبات در منطقه کارساز نخواهد بود. بالعکس احتمال باز شدن میدانهای درگیریهای جدید در منطقه را با خود خواهد آورد. اقدام حکومت منطقه ای شمال عراق برای استقلال، حکومت مرکزی عراق، ترکیه و ایران را بشکل جدی تحریک خواهد کرد. در حالیکه رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه طی سخنانی ماه اپریل سال جاری، ادعای حق کرد ها در مورد کرکوک را با لحن شدیدی مورد انتقاد قرار داده و خواستار پائین آوردن بیرق کرد در این شهر گردیده بود. اردوغان در رابطه با این موضوع چنین گفته بود، ترکیه سفسطه گرایی مربوط به اینکه " کرکوک از آن کردها میباشد " را قبول نمیکند. کرکوک به همه آنهایی که در آنجا زندگی می کنند، تعلق دارد. خواه اعراب، خواه ترکمنان و حتی کردها.... برای همین با گفتن اینکه " مال ماست " مدعی مالکیت نشوید، شدیدا متضرر خواهید شد. تصمیم رفراندوم که برغم همکاریهای قبلی اتخاذ شده است، موجب سردی روابط حسنه ترکیه و حکومت منطقه ای شمال عراق خواهد شد. خلاصه کلام اینکه، حراست از تمامیت ارضی و وحدت سیاسی عراق، یکی از اصول اجتناب ناپذیر سیاست خارجی ترکیه میباشد. نتیجه رفراندوم هر چه باشد، موفقیت حکومت منطقه ای شمال عراق بدون حمایت و یاری ترکیه غیرممکن است.