شرق میانه از دیدگاه تركیه- 7-2016

موج قیامهای مردمی در جهان عرب بنام بهار عربی که پیج سال قبل این در جهان عرب شکل گرفت اولین ثمرات خود را در تونس نشان داد یک ماه بعد از آغاز قیام مردیمی در جنوب کشور زین العابدین بن علی رئیس جمهور تونس در 14 جنوری سال 2011 تونس را ترک کرد. نسیمی که از تونس وزیدن گرفته بود در کوتاه مدت مصر، لیبیا، یمن، بحرین و سوریه را فرا گرفت. این قیام در بعد بکار موجب شکوفا شدن امید در خاور میانه گردید. ولی به تعقیب اولین مکتسبات فجایع در منطقه به شکل پی در پی همدیگر را تعقیب نمودند. بعد از یک سال حکومت نظامی در مصر حکومت منتخب را سرنگون ساخته موجب مرگ صدها نفر و زندانی شدن هزاران انسان گردید. برغم پایان اقتداررژیمهای اوتوریتر لیبیا و یمن به یک جنگ داخلی با ویژه گی بین المللی سوق یافتند. در بحرین نیزتظاهرات با مداخله کشور های همسایه سرکوب شد. در سوریه نیز بدلیل عدم داده شدن کوچکترین امتیازاز سوی رژیم راهگشای مرگ صد ها هزار انسان و بی خانمان ماندن ملیونها تن درنتیجه جنگ داخلی گردید. حال باید پرسیده به چه دلیل قیامهای مردمی نشات گرفته از خواسته های برحق به جو کائوس امروزی تبدیل شدند. قبل از هرچیز باید بگوییم که رهایی از اداره کننده گان تعصب گرا و مستبدبه تنهایی کافی نمیباشد. هرکدام از حکومتها در نتیجه تاسیس نهادهای مسئول ازانجام وظایف خود و تاسیس اعتماد و اطمینان به دولت در جامعه قابل تداوم میباشد. علی الخصوص یکی از راه های رهایی از درد ورنج ناشی ازاشغال عراق از جانب امریکا در سال 2003باید یکی از این نتایج میبود. جنبشهای مقاومت ملی بار ها با انگیزه رهایی از دیکتاتورها بدون ادراک اهمیت نهاد به سازمان یابی وارد عمل میشوند. حال اینکه سرنگون ساختن راس این اقتدار ها تنها سر آغاز مساله میباشد. تنها کشوری که در حال حاضراز بهار عربی تحت تاثیرمثبت قرار گرفته و از سوق یابی به سوی کاووس نجات یافته کشور تونس میباشد. عوامل تاثیر گذار در روند گذار در تونس بدین منوال بوده است. اردوی تونس متفاوت از دیگر کشور های عربی صاحب یک چشم انداز پولتیک بوده و از منافع خود در مقابل جامعه حمایت نمیکند. تونس برعکس دیگر کشورهای عربی صاحب نهادهای مدنی که دارای حق سخن اند بوده است. سوئ قصد های سال 2013که باعث قطب گرایی های سیاسی در این کشورگردید، بروز اختلاف نظرها در خلال تدوین قانون اساسی جدید و استفاده نهادهای جامعه مدنی از صلاحیت هایش باعث رفع بن بستهای سیاسی گردید. دیالوگ چهارگانه ملی ایکه در نتیجه گردهم آیی سندیکا های کارگری، کار فرمایان، کانون وکلا و نهاد های پیشگام حقوق بشر شکل گرفت درادامه مذاکرات بین قطب های سیاسی اینکشور نقش مثبتی اجرا کرد. در رابطه به سومین عامل مهم باید به نقش جدی حزب النهدا اشاره کرد. النهدا قبل از منع فعالیتهایش در سال2011 برخلاف جنشهای اسلامی در دیگرکشور های عربی در صدد برقرار دیلوگ با دیگرتشکلات سیاسی کشوروحرکت دریک زمینه مشترک برآمده بود. این وضعیت باعث تشکیل ائتلاف با حزب سیاسی فعال دیگری دراولین انتخابات بعد از سرنگونی بن علی سهولت بخشید. فرار بن علی از تونس را، استعفای حسنی مبارک در مصردر ماه فبروری سال 2011، مرگ معمر قذافی در ماه اوکتوبر در لیبیا و فرارعلی عبدالله صالح از یمن درماه فبروری سال 2012 یکی پی دیگری به وقوع پیوست. ظرف چهار سال چهار رهبر سرنگون شدند. ولی تحولات بعدی به این موفقیتهای سایه افگند. بعد از حکومت نظامی در مصر در جولای سال 2013 به اقتدار اخوان المسلمین پایان داده شده وهمرا با کادر رهبری هزاران تن یا راهی زندان شدند و یا جان باختند. لیبیا و یمن نیز گرفتار منجلاب جنگ داخلی شدند. حسنی مبارک قبل از سال 2011با انگیزه در ست گرفتن تمامی قدرت در دست خود تاسیس یک بافت نهادینه ضعیف را ترجیح داده و اردو نیزبه درور از این ترجیح نگهداشته شد. بنابر این بعد از سرنگون شدن اقتدار حسنی مبارک خلا ایجاد شده دراین نهاد را باید که اردو پرمیکرد. دریمن و لیبیا نیز هم سازمان یابی نهادینه و هم اردو به صفت یکه نهاد ازنظر مصر ضعیف میبودند. در اینمیان سوریه و یمن صحنه تحولات متفاوت از دیگران شدند. تحولات پنج سال اخیر در رابطه به منطقه مذکور بدین منوال است. مبارزه مردمی میتواند درمقابل رژِم اوتوریتر شکست خورده و مقاومت خودرا از دست بدهد. ولی مقاومت غیر نظامی میتواند در مقابل جنبش ملی مقاوم تر باشد. اما از مقاومت قیام مردمی در مقابل رژیم باید در زمینه طرح پیرامون تاسیس یک رژیم به توافق رسید. حکومت باید درراستای تاسیس یک زمینه توافق آمیز درجهت بحث بین نهاد های مدنی باید به توافق برسد. در این راستا باید از انعکاس نوع گرایی و اصلاحات در سازمانهای بنیاد گرا نیزکه تابعیت از تغیر بنیادی را در میان میگذارد، یک برداشت بنیادی محسوب میشود.