نظری به آجندای ترکیه وجهان

نظری به اجندای ترکیه وجهان
84
2014-08-09
خواننده گان عزیز!
ترکیه یکی ازجمله کشورهایی بود که شدیدترین واکنشها را در برابر حملات اسراییل به غزه از خود نشان داد. بگونه ایکه تقریبا در هر سطحی از ترکیه در خصوص محکومیت اقدامات اسراییل درغزه موضعگیری به عمل آمد. درواقع همه گروههای سیاسی و اجتماعی ترکیه اعم از حزب حاکم، احزاب مخالف، راستگرا و چپ گرا و یا ملی گرا و اسلامگرا حملات اسراییل به غزه را محکوم کردند. البته یکی از مهمترین اقدامات ترکیه در بحبوهه بحران غزه، تلاش انقره برای برقراری اتش بس در میان دولت اسراییل و سازمان حماس بود. احمد داوود اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه هم در دیدارهای دو جانبه و هم ضمن حضوردرکنفرانس بین المللی پاریس، برای برقراری آتش بس درمیان گروههای درگیر تلاش زیادی به خرج داد. موضع ترکیه درقبال بحران غزه چنین بود: "تامین شرایط برقراری اتش بس فوری، عقب نشینی سربازان اسراییل از خاک غزه و مورد اجرا قرار داده شدن قواعد ومقررات حقوقی لازم الاجرای بین المللی درمورد این بحران. مهمترین بخش ازقواعدی که دراین بحران باید به اجرا گذاشته شود عبارتند از: خاتمه یافتن سیاست محاصره و انزوای غزه از سوی اسراییل، اجازه دادن به حضور دولتمردان مردمی سازمان حماس درحکومت فلسطین، اجرای فرمول دو دولتی درمنطقه و تامین شرایط لازم برای احترام نهادن اسراییل به این قواعد." مواضع ترکیه درقبال غزه ازسوی اسراییل ونیزحکومتهای حامی اسراییل موردانتقاد قرارگرفته است. ضمن اینکه سیاستهای جانبدارانه ترکیه ازفلسطین وحماس نیزبرخی ازدولتها، گروهها وسیاستمداران را ناراحت کرده است. البته اینکه این انتقادها ازترکیه تا چه حدی حقیقی است جای بحث فراوان دارد. اینکه ترکیه چرا ازحماس وفلسطین حمایت میکند و در مجموع سیاست ترکیه درقبال غزه وفلسطین به چه صورتی است؟ پرسشهایی هستند که دربرنامه امروز توسط پروفسور دکتر رمضان گوزن، استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل و عضو هیات علمی دانشگاه مرمره به ان پاسخ داده خواهد شد.
بلی! ترکیه هم به حماس و هم به فلسطین بصورتی عیان و قوی کمک میکند. این کمکها دارای اساسهای تاریخی، جامعه شناسی و سیاسی است و به سالهای 1960 برمیگرد.هرچند درترکیه درقبال مسئله اسراییل- فلسطین گرایشهای متفاوتی نیزوجودداشته است اما برآیند همه انها دفاع جدی ازفلسطین است. هم حکومتهای ترکیه وهم اقشارمختلف مردم، همواره علیه اشغال سرزمینهای فلسطینی ازسوی اسراییل موضعگیری کرده وهم خواستارتاسیس حکومت فلسطین شده ند. ازسوی دیگرحکومتهای ترکیه همیشه نقض حقوق انسانها ازسوی اسراییل واشغال بیت المقدس راازسوی آنان مردودومحکوم دانسته اند. مواضع ترکیه تنها به دلیل ریشه های دینی، فرهنگی و تاریخی کشورمان نیست. بلکه رویکرددولتهای انقره همواره مبتنی برنورمها واصول بین المللی بوده است. دراصل ترکیه درحال دفاع ازقطعنامه های معلوم ومشهورشورای امنیت سازمان ملل متحد است. بی تردید قطعنامه های شورای امنیت بخصوص قطعنامه های شماره242و338 باید مورد اجرا قراراداده میشد. ترکیه در چارچوب این قطعنامه ها خواستار خروج ارروی اشغالگر اسراییل از اراضی فلسطین، توقف اسکان غیر قانونی یهودیان، آزادی بازداشت شدگان بی گناه و تاسیس حکومت فلسطینی براساس قوانین حقوقی است. درهمین رابطه حکومت ترکیه درسال 1978 به حکومت فلسطین اجازه داد تا در انقره سفارت کبرای خود را باز کند. ازسوی دیگر ترکیه در سال 1988 از نخستین کشورهایی بود که حکومت در تعبید فلسطین رابه رسمیت شناخت. ترکیه همچنین اززمره ممالکی است که از سال 1993 مذاکرات صلح اعراب واسراییل رامورد حمایت قرارداده ودرسالهای اخیرنیزخواستار آزادی غزه شده است. البته باید قبول کنیم که سیاستهای ترکیه درمورد فلسطین، درخلال 10 سال اخیردردوران حاکمیت حزب عدالت و توسعه سیر صعودی شدیدی داشته و به اوج خود رسیده است. این حزب، گفتار وکرداری قوی درقبال فلسطین ازخود نشان داده است. درواقع به همانصورتی که جامعه بین المللی از مسئله فلسطین حمایت میکند لازم است تا در چارچوب حقوق و قواعد بین المللی توافقی درقالب فرمول دودولتی صورت گیرد. یعنی بایددرکنارحکومت اسراییل، یک حکومت واقعی فلسطینی تشکیل گردد. همانگونه که هرکسی قبول میکند این دولت باید سرزمینی داشته باشد، ازنظامی مبتنی بر دیموکراسی برخوردار باشد، اراده مردم در سیاستهای حکومت منعکس گردد وازحق استقلال و حاکمیتی خدشه ناپذیر برخوردار گردد.
خوب اینجا این سئولال مطرح است که ایا در حال حاضر حکومت فلسطین واجد این ویژگیها هست یا خیر؟ جواب این سئوال متاسفانه خیراست. درحال حاضرسرزمین فلسطین تحت اشغال اسراییل وزیراتشباری این حکومت قراردارد. سازمان حماس که بصورتی دیموکراتیک ازسوی مردم غزه انتخاب شده است از طرف اسراییل وغرب برسمست شناخته نمیشود. به این ترتیب آنها اراده مردم را مورد قبول و دقت خود قرار نمی دهند وحق حاکمیت و استقلال فلسطین را نادیده می گیرند. اگرچه مسئول برخی از این مسائل خود فلسطینیان نیز هستد اما در مجموع مسئول اصلی این مسائل سیاستهای نادرست اسراییل و جامعه جهانی میباشد. البته ترکیه تمامی این مسائل را به دقت تحت نظر دارد. یعنی ترکیه از یک سو تلاش می کند تا مسائل میان فلسطینیان را حل و فصل کند و از سوی دیگر سیاستهای نادرست اسراییل را مورد انتقاد قرار دهد. ترکیه سازمان حماس را به رسمیت شناخته و درتلاش است تا میان این سازمان وحکومت فلسطینی سازش ایجاد کند. همچنین ترکیه در حال افشاء کردن سیاستهای نادرست اسراییل در جهان و به عمل آوردن تلاشی جدی برای حل مسئله اعراب و فلسطین است. شاید بتوان گفت که اوج این سیاست رویدادی است که در سال 2010 اتفاق افتاد و تحت عنوان کشتی مرمره ابی شناخته میشود. در ان زمان ترکیه سعی کرد تا با استفاده از سیاستهای مسالمت آمیز اقدام اسراییل در زمینه محاصره و انزوای غزه را به پایان برساند. اما همانگونه که میدانید این سیاست به تعقیب حمله نظامی اسراییل وقتل غیرنظامیان ناکام ماند.
متاسفانه سیاستهای دهه اخیر ترکیه درقبال فلسطین و غزه تحت تاثیر رویداد کشتی مرمره ابی و نیز تحت الشعاع رخدادهای خاورمیانه قرار گرفته است. به این ترتیب که تاثیرات دیپلماتیک ترکیه بر روی اسراییل کاهش یافته است. مهمترازهمه اینکه بعد از ناکامی بهار عربی و بروز حوادث ناخوشایند در کشورهای سوریه، عراق، مصر و لیبیا، سیاستهای ترکیه در قبال غزه و فلسطین تحت تاثیر نتایج منفی این رویدادها قرار گرفته است.
دوستان عزیز!

تحلیل پروفسور دکتر رمضان گوزن، استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل و عضو هیات علمی دانشگاه مرمره را خواندید.