سیلاولری نینگ آرتیدن تورکیه نینگ تشقی سیاستی بوییچه بیر تحلیل یازووی

 سیلاولری نینگ آرتیدن تورکیه نینگ تشقی سیاستی بوییچه بیر تحلیل یازووی

سیلاولرنینگ آرتیدن تورکیه نینگ تشقی سیاستی توغریسیده سوز یوروتیش اوچون جوده مهم بیر باسقیچده میز. سیلاوده غلبه قازانگن تقدیرده تورکیه نینگ تشقی سیاستیده جمهور باشلیغی ایردوغان نینگ دوام ایته جگینی آلدین هم ایتگندیک. خوف ایندی ینگی باسقیچ نینگ تشقی سیاستده گی اساسی موضوعلری نیمه دن عبارت بوله دی؟ و قنداغ بیر سیاست آلیب باریله دی؟ 

خوفسیزلیک بوییچه تیکشیرووچی و یازووچی پروفیسور دوکتور مراد یشیلتاش نینگ موضوع بوییچه تحلیل یازووینی تقدیم ایته میز.

تورکیه نینگ تشقی سیاستی نینگ اجنداسیده اورین آلگن موضوعلردن اینگ مهمی سوریه موضوعی بوله دی. شونده ی بولیب کوپلب تاماندن تورکیه گه تیگیشلی مسئله. ترورچیلیک که قرشی کوره ش، قاچقینلرنینگ قیتیب کیتیشی، امریکا قوشمه ایالتلری قاله ویرسه ایریم اکتورلر بیلن مناسبتلرنینگ تعیین ایتیلیشی بو موضوعلردن بعضی بیرته سی. جمهور باشلیغی رجب طیب ایردوغان نینگ بیرینچی هدفی سوریه توغریسیده دوام ایتیب تورگن جریان نینگ زیان کورمه ی یوتوقلی بیر شکلده اداغگه ییتکیزیش بوله دی. دوام ایتیب تورگن جریان گه قره گنده بیر یول خریطه سی نینگ تشکیل تاپگن لیگی کوریله دی. مسکوده بولیب اوتگن تشقی ایشلر وزیرلری جلسه سیده بو یول خریطه سی نینگ تورت تامانلیک آلیب باریله جگی کوریله دی. ترورچیلیک که قرشی کوره ش، قاچقینلرنینگ قیتیب کیتیشی و سوریه ده کینگ بیر ییچیم گه ایریشیش بو یول خریطه سی نینگ هدفلریدن سنله دی. تورکیه نینگ سوریه لیک قاچقینلرنینگ قیتیب کیتیشی توغریسیده عملی آدیملر آتیش گه باشله گن لیگینی کورماقده میز. خوددی شو قاچقینلر اوچون سوریه نینگ شمالیده باشله تیلگن آست قوریش پروژه سی بو سیاست نینگ انیق آدیملریدن بیرته سی دیر. بیراق وای پی جی موضوعی نینگ قنداغ حل بوله جگی و قیسی تقویم گه کوره حرکت ایتیله جگی حقیده انیقلیک یوق.

باشقه تاماندن سوریه لیکلرنینگ بشارالاسدنینگ کنترولیده گی منطقه لرگه قنداغ قیتیب باره جگی اوزی بیر معما. سوریه لیکلرنینگ بشارالاسدنینگ کنترولیده گی منطقه لرگه قیتیب بارماقچی بولمه گن لیگی هم انیق. شونده ی بولیب بو منطقه لرده قاچقینلر اوچون جدی قیغولر بار. بیراق بشارالاسد بیلن عرب اولکه لری اورته سیده سونگگی آیلرده اوتکزیلگن مذاکره لرنینگ قاچقینلر موضوعینی هم اوز ایچیگه الگن لیگی گه دقت قیلگنده بو توغریده اینگ کوپ فایده کوره دیگن اولکه تورکیه بوله دی. بناً قاچقینلرنینگ قیتیب کیتیشیده گی جریان نینگ عرب اولکه لری بیلن ریجه لشتیریش جریان نی یخشیراق آلغه باریشینی تامین ایتیشی ممکن.

البته کی سوریه موضوعی فقط قاچقینلر و تروریزم گه قرشی کوره شدن عبارت ایمس. کینگ بیر ییچیم نینگ تامین ایتیلیشی اوچون ژنو جریانی نینگ اکتیف وضعیتی گه کیلتیریش کیره ک. یعنی بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی خوفسیزلیک کینگشی 2254 سان قراری دایره سیده اساسی قانون نینگ یازیلیشی، سوریه ده سیلاو اوتکزیلیشی و اوتیش دورنینگ ریجه لشتیریلیشی کیره ک بوله دی. سوریه ده گی برچه کوچلر دقت گه آلینگنده بو جریان نینگ انچه اوزاق ایکن لیگینی ایتیشیمیز ممکن.

بیز تشقی سیاستده اهمیت گه سزاوار دیب کورگن ایریم بیر موضوع ایسه اوکراین ده دوام ایتیب تورگن اوروش و اوروش باشله گندن بیری تورکیه تعقیب ایتگن تشقی سیاست گه دقت قیلگنده اوکراین بحرانی تورکیه نینگ تشقی سیاست یانداشووی نینگ بوندن کیینگی یول خریطه سیگه تاثیر قالدیره دیگن درجه ده مهم ایکن لیگینی بیزگه کورسته دی. تورکیه نینگ بیرینچی هدفی حاضرگی یانداشووینی برقرارلیک بیلن دوام ایتتیریش دیر. یعنی تورکیه اوکراین بحرانیده واسطه چی بولیش گه دوام ایته دی، بحران طفیلی هم اوزینی همده دنیا بیلن علاقه لی بولگن مهم موضوعلرده پوزیشنینی ییچیم نقطه سیگه ییتکیزه دی و اوروش نینگ کوپراق اوج آلیشی ویا ایریم اولکه لرگه ییره شی گه توسیق بولیش گه اورونه دی. روسیه بیلن مناسبتلر اوکراین بحرانی بیلن علاقه لی دیر.

البته کی تورکیه – روسیه مناسبتلری نینگ دایره سیده انچه کینگ، فقط اوکراین بیلن چیکلنیب قالگن ایمس. بیراق اوکراین نینگ تعیین قیلووچی بیر دوسیه ایکن لیگی هم انیق. شونده ی بولیب اوکراین موضعیده کوپ اوزگریش یوزبیریش احتمالی یوق. بیراق اوروش نینگ جریانی گه قره ب تورکیه بیلن غرب اورته سیده ینگی بیر مناسبت شکلی نینگ ایجاد ایتیلیشی کیره ک بارلیگی اورته ده تورگن. ایندی تورکیه نینگ اروپا و ناتو اوچون اهمیتی کوپراق کوریلدی.

شونده ی بولیب اروپا بیلن امریکا قوشمه ایالتلری نینگ روسیه نی اوکراینده مغلوبیت گه اوچره تیش اورونیشلری قنچه دوام ایته جگی هم جوده مهم. موجود سیاست نینگ اونچه لیک ایش گه یره مه گن لیگی، اوروش نینگ دوام ایتیشی گه سبب بولگن لیگی و برچه اروپانی بیر استقرارسیزلیک سری آلیب بارگن لیگی انیق. بنا اوکراین بحرانی طفیلی تورکیه آلگن پوزیشن طفیلی تورکیه گه باسیم عملی قیلیش احتمالینی کورمه یمن. عکسینچه ینگی باسقیچده اروپا بیلن تورکیه اورته سیده تورکیه نینگ تاباره آرتیب بارگن ستراتیژیک کوچی گه بناً ینگی بیر مناسبت شکلی ایجاد ایتیلیشی کیره ک. باشقه بیر ایتیش بیلن تورکیه بیلن اوروشیب، تورکیه گه قرشی پوزیشن نی کوچه یتیریب ویا تورکیه گه قرشی جبهه یراتیب تورکیه نی قولگه کیریتیش ممکن ایمس. شونده ی بولیب اروپا بیلن تورکیه اورته سیده اوکراین بحرانی نینگ کوپراق ریسک یراتیش احتمالی گه قرشی ینگی بیر جیوپولیتیک کیلیشوو یوزه گه چیقریش کیره ک دیر. بو کیلیشووده تورکیه نینگ یانداشووی انیق. تورکیه نینگ منفعتی، خوفسیزلیگی فقط تورکیه بیلن بیرگه لیکده و کیره ک بولگنده مستقل حرکت ایتیله دیگن بیر سیاست. یعنی نه اروپا بیلن ایککی ایریم جبهه ده اورین آلیش نه ده اروپانینگ روسیه گه قره ته آلیب بارگن یانداشووینی تعقیب ایتیش. ینگی باسقیچ نینگ تورکیه – اروپا مناسبتلریده گی اینگ مهم مسئله سی انه شو.

ینگی باسقیچ نینگ اینگ مهم مسئله لریدن بیرته سی ایسه تورکیه – امریکا قوشمه ایالتلری اورته سیده گی مناسبتلر بوله دی. یخشی بیر وضعیتده ایکن لیگینی ایتیش ممکن ایمس. تورکیه – امریکا قوشمه ایالتلری اورته سیده گی مناسبتلرنینگ اساسلری مشترک منفعت انگلشلری و تهدید انگلشلری مهم درجه ده اوزگریب بارگن وضعیتده. ایندی اوزگریب بارگن خلق ارا تیزیم نینگ اساسلری تورکیه – امریکا قوشمه ایالتلری مناسبتلریگه هم تاثیر قالدیره دی. مشترک منفعت ساحه لریده حلی هم دوام ایتیب تورگن عنصرلر بار بیراق منفعتلر مشترک بولمه گن انچه موضوع هم بار. تهدید انگلشلریده البته کی بیر شریکلیک بار. مثال اوچون تروریزم گه قرشی کوره ش بولردن بیرته سی. بیراق وای پی جی موضوعی مشترک تهدیددن تشقری تورکیه اوچون امریکا قوشمه ایالتلری ریشه لی بیر تهدید ایتیب بهالندیریلماقده. بو معماگه ییچیم تاپمه ی تورکیه – امریکا قوشمه ایالتلری مناسبتلریده آلغه باریش ممکن کوریلمه یدی. البته کی ینگی باسقیچده آلغه باریشی کوتیلگن بعضی بیر موضوع بار. مثال اوچون ف-16 توغریسیده یقین پیتده بیر آلغه باریش ممکن. اوزارا مناسبتلرده اقتصادنینگ هم بیرینچی اورینده ایکن لیگینی ایتیش ممکن. اوزارا تجارت مناسبتلری نینگ 100 میلیارد دالرگه ییتیب باریشی بیر اولیملی آلغه باریش ایتیب کوریلماقده. تورکیه – اروپا بیرلیگی مناسبتلریده بولگندیک تورکیه – امریکا قوشمه ایالتلری مناسبتلریده هم ینگی بیر ستراتیژیک چوکاتگه ضرورت بار. تورکیه نینگ ینگی باسقیچده عین جیوپولیتیک یانداشووده بولمسلیگینی کوره میز. یعنی تورکیه اوز خودمختارلیگینی مرکزگه قرار بیرگن بیر یانداشووده بوله دی. بیراق بو خودمختارلیک امریکا قوشمه ایالتلری ضدیتی و دواملی مخالفت قیلیش بیلن آلغه بارمه یدی.

ینگی باسقیچده اینگ مراق ایتیلگن موضوععلردن بیرته سی اورته شرق و منطقه ده گی نورماللشوو. بو ایسه تشقی سیاستده مهم بیر دوسیه اوله راق دوام ایته دی. تورکیه نینگ منطقوی نورماللشوونی قوللب – قوتلشینی ایتیش ممکن. حتی منطقوی نورماللشوو معمالرگه ییچیم بولمسه ده منطقه ده بحراننی کمه یتیریش، توقنه شوولرنی توخته تیش و بولگن همکارلیکلرنی کوچه یتیریش جهتیدن مهم. بونقه بیر منطقوی جایگاه تورکیه نینگ منفعتیده بوله دی. ینگی باسقیچده اورته شرق بیلن مناسبتلرده وضعیت انیقراق بوله دیگن بیر باسقیچ بولیشی ممکن.

سیلاونینگ آرتیدن تورک تشقی سیاستیده تورک دولت تشکیلاتی آرقه لی اورته آسیاده حرکتلی بیر باسقیچ بوله دی. قیته دن آسیا تشبثی دوام ایتتیریله دی و افریقا بیلن مناسبتلر ینگی بیر باسقیچ گه آلیب باریله دی. خلق ارا تیزیم نینگ بحرانی لیگی، منطقه ده نورماللشوو بولگن بیر پیتده تورکیه بو ایککی تاماننی ماس بیر یانداشوو بیلن آلیب باریب خلق ارا مقامینی کوچه یتیرگن بوله دی.     

خوفسیزلیک بوییچه تیکشیرووچی و یازووچی پروفیسور دوکتور مراد یشیلتاش نینگ موضوع بوییچه تحلیل یازووینی تقدیم ایتدیک.