ترکیه و روسیه اورته سیده « مشترک علاقه لر» دوری
تحلیل تیکشیروو
پروفیسور دوکتور مصطفی صدقی بیلگین
2017- ییلی 3- می کونی روسیه نینگ سوچی شهریده بولیب اوتگن پوتین- ایردوغان ملاقاتی یقین دور ترک - روس علاقه لریده ینگی بیر صحیفه آچیلیشیگه سبب بولگن.
چونکه اوچره شوولرده، انرژیدن مدافعه صنایع، زراعت فضا تکنالوژيسی، استراتیژيدن خوفسیزلیککه، توریزمدن مدنيت گچه کوپلب موضوعنی محاکمه قیلگنلر، برچه موضوعلرده، جوده کیچیک معما تشقریسیده، کیلیشووگه باریلگن. اوچره شووده قیلینگن ایضاحلرده هر ایکّی اولکه رهبری ترک - روس علاقه لریده « علاقه لر اوز ایزیگه توشیش جریانی یکونلندی و ایندی « شریکلیک علاقه لری» سویه سیگه اوتیلدی دیییشدی. فقط بو نتیجه گه باریش اوچون بحرانلر بیلن توله دورنی آرتده قالدیردی و ایکّی اولکه علاقه لری کوپلب مجبوري سیناولردن اوتدی.
تاریخي روشده قره لگنده ترکیه و روسیه اورته سیده یخشی- یامان علاقه لر بولیب اوتگن. هر ایکّی اولکه هم اوراسيا جغرافیه سیده تاریخي و جدّي علاقه لرگه ایگه کوچلی دولتلردیر.
بیراوی گلوبال بیر کوچ ایکن باشقه بیراوی گلوبال کوچ بولیشگه حرکت قیلگن بیر کوچدیر.
یقین دورده یوز بیرگن بیر قطار واقعه لر تیزیمی، ترک - روس علاقه لرینی خلق ارا کون ترتیبیده دالزرب مسئله حالیگه کیلتیردی. 2015- ییلی 24- نوامبرده سوريه چیگره‌سیده سو- 24 تیپیده‌گی بیر روس اوچاقی ترک اوچاقلری تامانیدن اوریب توشیریلیشی ایکّی دولت اورته سیده کتّه بحرانگه سبب بولدی.
سونگره 2016- ییلی دیکابر آییده روس ایلچیسی اندیری کرلاو 2016- ییلی 19- دیکابر کونی انقره‌ده بیر سوءِقصد عاقبتیده اولدیریلیشی و بوندن کیینگی دورده سوريه ده اجرا ایتیلگن فرا‌ت- قلقانی و دیجله قلقانی کبی حربي عملیاتلر ایکّی تامان اورته سیده وقت - وقت سیاسي و استراتیژیک معمالر نینگ میدانگه کیلیشیگه سبب بولدی.
فقط اروپا اولکه لری و امریکا قوشمه ایالتلری نینگ قریم بحرانی طفیلی روسیه گه اقتصادي و سیاسي چیکلاو تطبیق ایتیشلری، ناتو نینگ تکرار سابق عمومي استراتیژيسیگه قَیتیب روسیه نینگ یقینیده‌گی پولند و بالتیک اولکه لرگه حربي و قورال یوباریب اوره ب آلیشگه حرکت قیلیشی مسکو‌نی ینگی بیر سیاست یوریتیشگه باعث بولدی. روسیه بیر تاماندن اوراسيا تامانی نینگ رهبرلیگینی قولگه آلر ایکن باشقه تاماندن هم بو بلاکنی کوچه یتیریش اوچون ترکیه بیلن همکارلیگینی رواجلنتیریشگه تشبث قیلدی. غرب تامانی و اروپا اولکه لری تامانیدن اوخشش باسیملر بیلن دوچ کیلگن انقره، واشنگتن و بروکسلنی توازنده توتیش اوچون فرصتدن فایده لنیب مسکو فرصتیدن هم فایده لنیشدن واز کیچمه دی. بو مقصدنی عملگه آشیریش اوچون ترکیه جمهور رئیسی ایردوغان 2017- ییلی 27- .جون ده یازگن بیر عذر مکتوبی مسکو بیلن انقره اورته سیده گی مناسبتلر نینگ یخشیلنیشینی تأمین ایتدی.
بوندن کیینگی جریانده 3- مي ده عملگه آشگن ملاقاتگچه پوتین و ایردوغان بیش مراتبه اوچره شوو عملگه آشیردی. اوشبو تیغیز دیپلوماتیک حرکت هر ایکّی اولکه نینگ وزیرلری اورته سیده اجرا ایتیلگن کوپلب ییغیلیشلر بیلن دوام ایتتیریلدی و بولرگه قوشیمچه روشده قوراللی کوچلر قومندانلری هم اوچره شوو اوتکزدیلر. اقتصادي، تشقی سیاست، حربي، سیاسي و اجتماعي مدني موضوعلر کبی کینگ کولملی عملگه آشیریلگن اوشبو ییغیلیشلرده برچه موضوعلرده ایسته لگن نتیجه آلینه آلمه دی.
اینیقسه، حربي، استراتیژیک و خوفسیزلیک موضوعلری ایکّی اولکه اورته سیده معمالر نینگ اورته گه چیقیشیگه سبب بولگن ساحه لردیر. بو خصوصاً سوريه گه قره ته تعقیب ایتیلگن سیاستلرده اورته گه چیقدی.
روسیه، ترکیه تامانیدن تروریست دیب قبول قیلینگن پی کاکا- PYD و YPG کبی عنصرلرگه قورال و ل.جستیگ جهتدن یاردم بیرر ایکن، انقره نینگ خوفسیزلیک مقصدلی شمالي عراق و شمالي سوريه ده یوریتگن دیجله قلقانی عملیاتیده هم دوچ کیلماقده لر. فقط عموماً حربي، خوفسیزلیک و استراتیژیک موضوعلرده یوز بیرگن اوشبو کیلیشماوچیلیکلر تشقریسیده ایکّی اولکه قالگن باشقه موضوعلرده هم همکارلیک قیلیشلریگه توسقینلیک قیلماقده. بو وضعیت اوز ارا علاقه لرده ایندی ایسگه کیلمه‌گن بیر مودل بولگن کومپرت مینتالیزم اسلوبی، ترکیه و روسیه اورته سیده یخشی ایشله یاتگنی هم کوریلماقده . اوشبو علاقه مودلیده ییچیمی قیین کورینگن معمالر، نسبتاً ییچیمی آسان بولگن یاکه ایجابي بولگن ساحه لرنینگ توختب قالیشیگه رخصت بیرمه یدی.
نتیجه ده، روسیه، دیپلوماتیک عنعنه سی کوچلی بولگن بیر دولتدیر. ییریک دولت- کیچیک دولت علاقه لریده جوده ماهرانه عینِ پیتده جوده قتّيق ایشله تگن بیر کوچدیر.
شو باعث منطقه گه بونده‌ی بیر دولتگه قرشی تعقیب ایتیله دیگن سیاستده، موازنت زمینده جایلشگن و کوپ تامانلمه تأثیرگه ایگه سیاسي بیر ریجه لشگه احتیاج باردیر.
موازنت بوزیلگنده ایسه روسیه، لایحه لشتیرگن اوییننی اوز فایده‌سیگه و اتفاقداشی نینگ ضدیگه فایده لنیشگه تردد قیلمه یدی.
