ایا تاسې پدې پوهیدلۍ

ایا تاسې  پوهیدئ چې د تورکیې جمهوریت له اعلان څخه څو کاله مخکې مصطفی کمال اتاترک د جمهوریت د جوړولو پریکړه وکړه؟

د تورکیې جمهوریت خپله ۱۰۰مه کلیزه لمانځي.

د تورکیې جمهوریت بڼسټ  د ۱۹۲۳ کال د اکتوبر په ۲۹ کیښودل شو او اعلان  شو. خو مصطفی کمال له دې نیټې څو کاله مخکې د جمهوریت د جوړولو پریکړه کړې وه. عثماني امپراتورۍ چې د لومړۍ نړیوالې جګړې په پای کې ماتې وخوړه، د سیورس تړون په لاسلیکولو سره  د چا خبره خپل د مرګ فرمان لاسلیک کړی وو. د ویلو ده چې عثماني‌ دولت ددې تړون سره خپل لاسونه رسمآ تړلي‌‌ وو او په خپل ځان يي ډیر سخت شرایط‌ تحمیل کړي‌ وو. ددې سربیره د عثماني‌ امپراتورۍ اړوند ډیر سیمې اشغال شوې وې  . پدې سختو او هر ډول ننګونو نه ډک وضعیت کې  مصطفی کمال د ۱۹۱۹ میلادي کال د مې په ۱۹مه یې په سامسون کې د تورکیې د ملت د ازادۍ لپاره مبارزه پیل کړه. ولسمشر اردوغان  باور درلود چې د ټولو منفي شراطونو  سره سره به بریا خامخا ترلاسه کېږي. په هرصورت، د خپلواکۍ جګړه لا تر اوسه نه ده پیل شوې، او حتی د تورکیې منظم اردو هم شتون نه درلود.

مصطفی کمال اتاترک د ۱۹۱۹ کال د جولای په میاشت کې د خپلواکۍ د جګړې د پلان کولو لپاره په ایرزورم کې یوه کنګره جوړه شوه. یو ماښام مصطفی کمال مظهر مفتي کانسو ته چې دی ورسره ملګری دی وايي چې له بریا وروسته به د حکومت بڼه جمهوري وي. په هرصورت، هغه دا خبره او راز د هیچا سره نه وو شریک کي. دا د دوی ترمنځ یوازینی راز ندی. هغه ماښام مصطفی کمال وايي چې د جامو په ډګر کې به انقلاب راشي. سربیره پردې، لاتیني الفبا به د عربي الفبا پر ځای کارول پیل شي چې د پیړیو راهیسې کارول کیږي.

څلور کاله وروسته د ترک ملت په بریا سره جګړه پای ته ورسېده، د لوزان د سولې تړون ومنل شو او سلطنت ړنګ شو. د ۱۹۲۳م کال د اکتوبر د میاشتې په ۲۸ نیټه مصطفی کمال خپلو ملګرو ته وویل چې سبا به جمهوریت اعلان کړو. وايي. د اکتوبر په ۲۹ د تورکیې د ملي شورا په عمومي غونډه کې د جمهوریت اعلامیه تصویب شوه. بیا، د ولسمشرۍ ټاکنې د پټو رای ورکولو له لارې ترسره شوې ،  چې د ملي‌ شورا د ټولو ۱۵۸ تنو غړیو د باور او اعتماد لاسته راوړه او ټول ۱۵۸ تنه  وکیلان د رایو سره  مصطفی کمال د تورکیې د نوي‌ ولسمشر په توګه وټاکل شو.د نوي ترکي دولت د لومړي ولسمشر په توګه وټاکل شو.

وروسته له هغه چې د تورکیې نوی دولت ټولې نړۍ ته اعلان شو، نور هغه ګامونه چې مصطفی کمال څو کاله مخکې پلان کړي وو، یو په بل پسې واخیستل شول. ډېر انقلابونه نه يوازې د جامو په ډګر کې، بلکې د ټولنيز ژوند په ټولو برخو کې لکه ښوونه او روزنه، قانون، کلتور، اقتصاد او ښځو ته د سياسي حقونو د ورکړې په برخه کې رامنځته شول او لاتيني الفبا ومنل شوې. په دې توګه، د تورکیې جمهوریت د نړۍ د هیوادونو په منځ کې د سیکولر، عصري او دیموکراتیک دولت په توګه خپل ځای نیسي چې مصطفی کمال اتاترک یې هدف و.