Turkiya, Germaniya, Yevropa aloqalariga  nima bo‘lyapti ?

Turkiya, Germaniya, Yevropa aloqalariga  nima bo‘lyapti ?

Turkiya va Yevropa o’rtasida ishonch, o’zaro  manfaat, tenglik va hurmatga  asoslangan bir aloqa bilan mumkin va kerakli. Turklar va Yevropaliklar, oxirig tahlikada barchaga zarar beradigan  irratsional   uslub va mas’uliyatsiz siyosatlardan tortinish uchun juda ko’p ishlamoq majburiyatidalar.

Turkiyada aprel oyida o’tkazilgan  referentdan oylar oldin boshlagan va bir necha oy davom etgan taranglikning ortidan prezident Rajab Toyyib  Erdo’g’an Turkiya- Yevropa ittifoqi aloqalarida yangi bir

Sahifa ochish uchun o’tgan may oyida, Brusselda Yevropa ittifoqi liderlari bilan uchrashuvlar o’tkazdi.

Erdog’an, alohida o’zaro aloqalarda  yangi bir yo’l izlash uchun Hamburgdagi  G- 20 sammitida Nemis Kansleri Angela Merkel bilan birgalikda   yevropalik lider bilan  bir qator uchrashuvlar o’tkazdi. Faqat, barcha yangi va yana  ijobiy bir iqlim  tashkil etishini kutar ekan, Nemis Tashqi ishlar vaziri Sigmar Gabriel o’tgan hafta Turkiya bilan aloqali bir siyosat o‘zgarish natijasiga borganlarini ma’lum qildi. Nimaga bunday bir o’zgarishga bordilar? Buning sababi nima edi?

Yaqin paytda sodir bo’lgan ikki hodisa bu siyosiy  o’zgarishining ehtimoli sababi sifatida zikr etilmoqda. Birinchisi bir nafar Nemis yurtdoshining Turkiyada noqonuniy harakatlar qilishi iddaosi bilan  nazoratga olindi. Ikkınchidan Turkiyaning, holi hozir davom etgan Gulenji terror guruhi (FETO) tergov doirasida Turkiyada  faoliyat olib borgan Nemis Shirkatlariga qarata tadqiqot  boshlatildi. Turkiyada faoliyat olib borgan shirkatlar borasida,  Nemis hukumati Germaniya yurtdoshlari va shirkatlari Turkiyada kafolatda emasligini iddao etadigan darajagacha bordi. Bularning barchasi  iddao va  asossizdir.

 Germaniya yoki boshqa xorijiy o’lka yurtdoshlari Turkiyani ziyorat etishlari yoki Turkiya bilan ish qilishlari borasida har qanday bir tahdid mavjud emas. Mazkur Nemis yurtdoshining nazoratga olishi huquqiy bir jarayondir. Va faqatgina mahkamalar oxirgi hukmni beradi. Alohida, tadqiqotga olingan har qanday  bir Nemis  shirkati  qilib yo’q va qora ro’yxatga  ham olingani yo’q.

Holi hozir Turkiyada 7 ming atrofida Nemis shirkati faoliyat olib bormoqda va  bulardan ba’zilar taxminan bir asrdir Turkiya ish faoliyati olib bormoqda. 15-  iyul harbiy to’ntarish tashabbusdan so’ngra birgina shirkat yopilmagan yoki  tergov boshlatilmagan. yopilgan yoki musodara qilingan  shirkatlar  faqatgina FETO tarmog’ining bir parchasi bo’lganlardir.  

Turk- Nemis aloqalarining  o’tmishi juda eskilarga taqalgan va hozir bu aloqalarni  uzib tashlash uchun haq bir sabab ham  mavjud emas. Yuz minglab Nemis yurtdoshi, sayyoh va ish bilarmon Turkiyani har yil hech muammo bilan duch kelmasdan turib  ziyorat etmoqda.

Uch milliondan ziyod Turk millatiga mansub inson Germaniyada qonuniy  ravishda yashash imkoniyatiga ega.  Masalaga qayeridan qarasak  qaraylik bu insonlarni tahdid sifatida ko’rish yoki tahlika deb baholash uchun bir sabab ham  yo’q.

Kansler Angela Merkel boshqaruvida  oxirgi o’n yil mobaynida vazifaga  kelgan Nemis hukumatlari, Turkiyaning Yevropaga to’liq a’zoligiga qarshi ekanlarini ochiq oydin aytib kelmoqda. Faqat bunga qaramasdan Turkiya, Germaniya bilan turli saviyalarda faoliyatini  davom ettirmoqda. Integratsiya va assimilyatsiya madaniy ko’pchilik va Suriya urushi kabi  masalalar  borasida kelishmovchiliklar  bilan bir qatorda  boshqa mavzular ham mavjud. Yana barcha ushbu farqlilikka qaramasdan, Germaniya  rahbariyatida o‘tkazilgan Turkiya- Yevropa ittifoqi  muhojir  kelishuvi Suriya va Minatqadan  yevropaga borayotgan emigratsiyani to’xtatishga foydasi bo’lgan.  Alohida, iqtisodiy aloqalar ana shunday zamonda ham  juda yaxshi davom etgan.

Faqat, Germaniya 16- Aprel referendum bilan aloqali  izlagan siyosat  kutilmagan bir harakat edi. Vazirlar bilan bir qatorda hokimiyatdagi Adolat va taraqqiyot  partiyasiga mansub  Turk siyosatchilar. Germaniyada yashagan Turk saylovchilar  bilan uchrashuvini  man qilishining  hech bir ma’nosi yo’q. Rad kompaniyasi yuritganlar juda ko’p sonda dasturga ruxsat  berilar ekan, konstitutsiya islohotini himoyachilariga ayni erkinligi tanimagan. Nemis mediasi va siyosatchilar Turkiyada yig’ilish erkinligiga doir shikoyat  qilar ekan, o’z o’lkalarida Erdo’g’anning Turk yurtdoshlari va vatan sevarlar bilan tinchlik sharoitida bir yig’ilish o’tkazishiga ruxsat bermagan.

Yana yomoni, noqonuniy  terror tashkiloti PKKning ma’lum bo’limlari, faqatgina  “rad” kompaniyasini himoya qilish uchun emas ayni zamonda PKKning ideologiyasi va terrorist faoliyatlarini qonuniy qilish  uchun propaganda  olib borish uchun mitinglar va yirik zallarda yig’ilishlar  uyushtirganlar.

Turkiyada qamoqqa olish  uchun qarori chiqqan o’nlab FETO ayblanuvchi Germaniyada qabul qilinib boshpana berilgan.  Bunga media jiddiy analizdan  ko’proq zehn kasalliklari bilan harakat  qilib Erdo’g’an qarshi  dushmanlikni  qo’shimcha qilish kerak.

Hozirgacha Nemis hukumati bu vaziyatni Yevropaning  boshqa joylariga olib borishini ifoda etmoqda.

 Germaniya kuchini boshqa yevropa o’lkalariga yetkazib  Turkiyaga qarshi harakatga o’tishlari uchun ishlatadi.

Bu aqlga mos  bir siyosat  mi? Ushbu aqlga mos bo’lmagan  uslubdan faqatgina Turkiya zarar ko’radi deb o’ylaysizmi?

Germaniya, bir NATO ittifoqdoshi va Yevropa ittifoqi o’lkasi bo’lgan Turkiyaga qarshi oshkor dushmanlik qilishning  asosiy xususiyati  bo’lgan PKK, FETO va boshqa guruhlar mavjudiyati borasida Turkiyaning qonuniy xavfsizlik qayg’ulariga qachongacha  ko’zlari ko’r  bo’ladi ? Germaniya yoki boshqa bir o’lka, Turkiya Germaniyaga qarshi shafqatsiz  va davom etgan hujumlar va  anti Germaniya kishi yoki  tashkilotini himoya qilib  ruxsat bersa edi qanday bir reaksiya ko’rsatardi?

Shu juda ham  ochiqdir ki Germaniyada sentabr oyida  o’tkaziladigan  Nems saylovlari jarayonida  bo’lib otayotgan taranglikda katta roli bor. Turkiyaga  qarshi  bayonotlar  esa olqish va ovozlar keltirmoqda. Ba’zilari Erdo’g’an va Turkiyani o’z ichida o’rin olgan  muammolariga  jihat o’zgartirib aks ettiradigan uzoq va xayoli bir dsushman “ Boshqasi) sifatida ko’rmoqda.

Yevropadagi  ba’zi siyosiy muhitlar oynada o’zlariga qarash va o’z ko’rinishlari bilan hisob- kitobdan qilishdan uzoqlashish uchun Turkiyani bir muammo sifatida ko’rmoqda.

Turk e’tiborini “ varvarlar” holiga keltirib  o’zlarini albatta yaxshi hiss etadi va avj olgan xorijiy dushmanligi ishsizlik, adolatsizlik, oilada shiddat, haddan tashqari  shaxsiyat bo’lish, irqchilik, jinsiyatchilik sinf urushi ko’p madaniyatli   va bir tushuncha sifatida Yevropaning  zaif holga  kelishi kabi muammolardan  uzoqlashadi.

Faqat ana shu  oddiy haqiqat bilan duch kelishi kerak: Turkiyani dushmanga aylantirish Yevropdagi siyosiy fursatchilar va haddan  tashqari o’ngchi irqchilarga  qisqa muddatda foydali bo’lishi mumkin. Faqat bu vaziyat na Yevropaning o’z muammosini yechar na ham kelajak uchun siyosiy axloqiy  bir yo’l xaritasi  taqdim etar.

Faqatgina, bir tomondan Turkiya va yevropa va boshqa tomondan Islom va g’arb jamiyatlar orasidagi aloqalarni zaharlab ishonchsizlik tuyg’usini chuqurlashtiradi. tengsizlik, adolatsizlik, terrorizm, begonalashish va ishonmaslik kabi yechimi global sheriklik va tushunishi lozim bo’lgan global muammolar sodir bo’lgan bir zamonda bu vaziyatning  rad etilishi kerak. Turkiya  va Yevropa orasida ishonch, o’zaro  manfaat, tenglik  va hurmatga  asoslangan bir aloqa bilan mumkin.

Turklar, Nemislar va yevropaliklar oxirg tahlikada barchaga zarar beradigan irratsional uslub va mas’uliyatsiz siyosatlardan tortinishi uchun juda ko’p faoliyat olib borish kerak.1