вагнер исйани вә кәлтүрүп чиқириш еһтималлиқи болған нәтиҗилири
күнтәртип вә анализ (45)
вагнер исйани вә кәлтүрүп чиқириш еһтималлиқи болған нәтиҗилири
күнтәртип вә анализ (45)
(җан аҗун)
һөрмәтлик радийо аңлиғучилар! «күнтәртип вә анализ» намлиқ пирограммимизниң бүгүнки бөлүмидә сийасәт, иқтисад вә җәмийәт тәтқиқатлири фонди җәмийити «SETA» ниң ташқи сийасәт тәтқиқатчиси җан аҗун тәрипидин тәййарланған «вагнер исйани вә кәлтүрүп чиқириш еһтималлиқи болған нәтиҗилири» темилиқ анализни диққитиңларға сунимиз.
***** ** **** *** *** ****
русийә украина урушиға мәркәзләшкән вә йазлиқ җиддийчиликләргә һазирлиқ қиливатқан бир пәйттә күтүлмигән йәрдин еғир зәрбә йиди. русийә беқип чоң қилған вагнер йалланма әскәрлири туйуқсиз украинадики алдинқи сәптин чекинип, русийәниң ичи қисмида москваға қарап илгириләшкә башлиди. русийә қисимлири чарисизларчә қарап қилишти. путин һакимийәт дәвриниң әң чоң хирисиға дуч кәлгән болди. ахирида вагнер москваға 200 киломитир қалғанда белорусийә рәһбири александер лукашенкониң арилишиши билән келишим һасил қилинди вә вагнер тохтап арқиға чекинди. лекин вагнерисйаниниң һәм русийә вә украинада болупму сүрийә вә ливийә қатарлиқ дөләтләрдә муһим ақивәтләрни кәлтүрүп чиқиридиғанлиқи ениқ.
24- ийун вагнерға қарашлиқ йалланма әскәрләрниң украинада алдинқи сәпни ташлап, туйуқсиз русийәниң ички қисмиға йөнилиши, ростовға охшаш шәһәрләрни алқиниға киргүзүп, москваға қарап илгирилиши؛ худди дунйаниң башқа җайлирини һәйран қалдурғанға охшаш русийә пирезиденти путинниму һәйран қалдурди. русийә беқип чоң қилған вә гойа һесаб бәрмәйдиған биләк күчи сүпитидә ишләткән вагнер бу қетим русийәниң мәнпәәти үчүн әмәс, бәлки бивастә русийәгә йүзләнгән тәһдит сүпитидә москваға қарап илгирилиди.
әслидә русийәни йеқиндин көзитип келиватқан мутәхәссисләр русийә дөләт мудапиә министирлиқи билән пригоҗин башчилиқидики вагнер қисимлири оттурисида еғир мәсилиләрниң барлиқини биләтти. болупму пригоҗин йеқин күнләрдә наһайити қаттиқ байанатларни елан қилип, дөләт мудапиә министири шойгу билән армийә баш иштаб башлиқи герасимовни хийанәтчилик билән әйиблигән һәмдә уларниң украина урушини наһайити начар башқурғанлиқини тәкитлигән иди. ахирида русийә армийәсиниң вагнерниң лагерлирини бомбардиман қилғанлиқини илгири сүрүп, арқидинла адаләт йүрүши дәп тәриплигән һәрбий һәрикәтни башлиди.
дәрвәқә русийә дөләт мудапиә министирлиқи вагнерға тәвә қисимларни биваситә өзлири билән тохтам имзалиши үчүн һәрикәт башлиди чүнки улар « вагнер бәк күчәйди вә контироллуқтин чиқип кәтти» дегән қарашта иди. әмма улар керәклик тәдбирләрни йолға қойушта итайин кечикип хәлқарада русийәниң образини мүшкүл орунға, йәни «русийә толиму назук вә интайин аҗиз бир дөләт» дәриҗисигә чүшүрүп қойди.
һәм топилаңниң өзи һәм давамлашқан җәрйан прогоҗинниң нурғун әйибләшлирини испатлиди. русийә армийәси вагнерниң шәһәрләрни алқиниға киргүзүвилишни тосуп қалалмиғанға охшиаш һәтта москваниму қоғдаш иқтидариниң йоқлиқини намайан қилди. һәм истихбарат, һәм һәрбий қоманданлиқ вә контрол қилиш җәһәттә еғир аҗизлиқлири барлиқини йәнә бир қетим ашкарилап қойди. путинму русийә пирезиденти болуш сүпити билән бу җәрйанда әң көп зийанға учриған кишиләрниң биригә айланди. әлвәттә, москваниң чоңқурлуқлирида вагнерни арқисидин қоллиған сәрхилларниң кимлики техи ениқ әмәс. белорусийәниң мурәссә қилиши билән түзүлгән келишимниң нәтиҗисиму намәлум. әмма путинға қарши мәлум кишиләрниң утуққа еришкәнликини көрүш анчә тәс болмиса керәк.
буниңдин башқа йәнә, русийәдә йүз бәргән бу исйан украина урушидиму еғир ақивәтләрни кәлтүрүп чиқириду. украина армийәси вә иттипақдашлириниң урушта ғәлибә қилиш ирадисини урғутидиған тәсир пәйда қилиши мумкин. вагнерниң сүрийә вә африқа қатарлиқ һәр қайси дөләтләрдики мәвҗутлуқиниң кәлгүсиму җиддий соалларға дуч келиши мумкин. москваниң қоллиши болмиса вагнерниң бу йәрләрдә мәвҗут болуп туралиши мумкин болмайду, әмма вагнерниң төмүр мушти болмиса, русийә үчүн геополитилиқ зийан келип чиқииши турғанла гәп. путинниң буниңдин кейин башқуруши керәклик интайин қийин бир тәңпуңлуқ мәвҗут. әмма униң дүшмәнлири техиму өткүрләшкән әһвалда турмақта.
