һава булғиниши кишиниң өмрини 10 йилғичә қисқартиду
америка чикаго универстетиниң «һава сүпити һайат индекси» (AQLI) намлиқ тәтқиқат доклатида, 2018-1998 йиллири оттурисидики мәзгилдә һава булғинишиниң оттуричә өмүр көрүшкә көрситидиған тәсирлири оттуриға қойулди.
түркийә авази радийоси хәвири: һава булғиниши еғир болған дөләтләрдә оттуричә өмүрдики қисқирашниң 10 йилға қәдәр чиққанлиқи қәйт қилинди.
тәтқиқатларда ташқа айланған йеқилғулардин пайдилиниш нәтиҗисидә оттуриға чиққан нипиз чаң-тозаң парчилириниң, инсанларниң саламәтликигә тәсир көрситидиғанлиқи испатланди.
һаваниң булғинишиниң тәсиригә учриған дөләтләрниң бешида, баңладиш, һиндистан, непал вә пакистан қатарлиқ дөләтләр туриду.дунйа нопусиниң төттин бир қисми бу дөләтләрдә йашайду.
бу дөләтләрдә атмосфера булғинишиниң 20 йил илгиридикигә селиштурғанда %44 ашқанлиқи байқалди. бу сәвәбтин, оттуричә өмүрниң оттура һесаб билән бәш йил қисқарғанлиқи ениқланди, әмма һиндистан вә баңладишниң бәзи районлирида қисқирашниң 10 йилға чиққанлиқи билдүрүлди.
болупму, шәрқий җәнубий асийа дөләтлиридә орман вә етизлардики от апәтлири, қатнаш вә електр истансисилири, һава булғинишини кәлтүрүп чиқиридиған асаслиқ сәвәбләрниң бири. тәхминән 650 милйон нопус йашайдиған районниң %89 дә, һава булғиниш өлчәмлири дунйа сәһийә тәшкилати бәлгилигән чәктин ешип кәткән.
америка, йавропа дөләтлири вә йапонийәдә һава сүпитиниң өскәнлики қәйт қилинди. йәнә бир тәрәптин, дунйа миқйаси бойичә һесаблиғанда, һава булғинишиниң оттуричә өмүрни тәхминән икки йил қисқартқанлиқи әскәртилди.
чикаго унверситити енергийә сийасәтлири тәтқиқат иниститути (EPIC) ниң мудири майкел гиринстон (Michael Greenstone) мундақ деди:
«һава булғиниши инсанларниң саламәтлики үчүн ейтқанда, узун җәһәттин вухән вируси (Kovid-19) динму хәтәрлик. һава булғинишидин келип чиққан сағламлиқ мәсилилири вухән вируси кесилигә қариғанда техиму чоң хәтәр елип келиду.»
