تورک دیش پولیتیکاسینا باخیشلار (15)
آلپ‌آرسلان تورکئش و تورک دیش سیاسیتی
تورک سیاسی حیاتینین اؤنملی فیگورلارین‌دان بیری اولان آلپ‌آرسلان تورکئش وفاتینین ۲۱.جی ایل دؤنومون‌ده گئچدییمیز گونلرده تورکیه پرزیدنتی رجب طب اردوغانین دا ایشتیراک ائتدیگی مختلیف تدبیرلرله آنیلدی. بیز ده بو هفته پروگرامیمیزدا آلپ‌آرسلان تورکئشین تورک خاریجی سیاستینه یؤنه‌لیک گؤروشلرینی و بو گؤروشلرین بو گونه عکس اولونمالارینی تحلیل ائدجییک.
آتاتورک اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو خوجا‌سی دکتر جمیل دوغاچ ایپگ‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سونوروق.
...
تورکیه جمهوریتینین بو گون یئریتدیی فعال خاریجی سیاستین بیلینمه‌سی اوچون تورک خاریجی سیاستین‌ده گئچمیش مسئله‌لرین آراشدیریلماسی اؤنملی‌دیر. بو باخیم‌دان هم معین بیر دؤنم تورکیه‌نین ایچ و دیش سیاستینه ایستیقامت وئرمه‌سی، هم ده آوراسیا جغرافیاسین‌دا قارشیلیغی و تأثیرلری ایله آلپ‌آرسلان تورکئشین خاریجی سیاسته دایر گؤروشلرینین اؤیرنیلمه‌سی بو گونو درک ائتمه‌ییمیز باخیمیندان فایدالی اولاجاق‌دیر.
تورکئش، ۱۹۱۷.جی ایلده قیبریس-لئفکوشادا آنادان اولدو. ۱۹۳۳.جی ایلده عایله‌سیله بیرلیک‌ده تورکیه‌یه کؤچدو. امپراتورلوقدان جمهوریته، یعنی میلی دؤولته گئچیش پروسه‌سین‌ده باش وئره‌ن فیکیر دارتیشمالاری و بو چرچیوه‌ده مذاکیره اولونان میلت‌چی‌لیک فیکری، هم تورکیه جمهوریتینین بانی‌سی مصطفی کمال آتاتورکون هم ده میلیت‌چی حرکت پارتیسینین قوروجوسو آلپ‌آرسلان تورکئشین فیکیرلرینین فورمالاشماسین‌دا تأثیرلی اولدو.
آلپ‌آرسلان تورکئشین، (تورکیه جمهوریتینین قوروجوسو آتاتورکون "فیکیر آتاسی" کیمی تانینان) ضیا گؤک آلپ وفاتینین ۵۰.جی ایلینده ائتدیگی چیخیش بو چرچیوه‌ده معنالی. تورکئش بو چیخیشین‌دا بئله دئدی: "یولوموز، ضیا گؤک آلپ‌دان گوج آلان بیر یول‌دور. البته، یاشادیغیمیز گونلر یئنی شرطلر گتیردی. بو یئنی شرطلره گؤره پرینسیپلرده بیر سیرا دییشیک‌لیکلر ائدیله‌جک. اما اساس تمل دییشمه‌دی: "تورکلشمک، اسلاملاشماق، چاغداشلاشماق پرینسیپلری بو گون ده دیرینی ساخلایان اساسلاردیر".
تورکئش، خاریجی سیاستی؛ بیر دؤولتین دیگر دؤولتلرله اولان موناسیبتلرینین میلی منافع تامین ائد‌جک شکیل‌ده تشکیلی و آپاریلماسی کیمی تصویر ائتمیش‌دیر. تورکئشه گؤره؛ خاریجی سیاست معینلشدیریلیرکن ژئویولیتیک اؤنملی بیر یئر توتور. عینی مکان ایچین‌ده اولان دؤولتلرله اولان موناسیبتلر اؤن پلاندا توتولور.
تورکئش اوچون خاریجی سیاستین معین اولونماسین‌داکی ایلک خصوص ملی هدفلردیر. بو میلی هدفلرین باشین‌دا دا دؤولتین مستقیل‌لیگی و تورپاق بوتؤولویو گلیر. تاریخ ایچری‌سین‌ده میلتلر هر زامان داها گوج‌لو بیر سیاسی قورولوش، داها دونانیملی بیر حربی نظام و داها چوخ رفاه یاراتماق اوچون چالیشمیش‌دیر. بو سبب‌دن خاریجی سیاستین ایکینجی هدفی، بونلاری الده ائتمه‌یه چالیشماق‌دیر.
خاریجی سیاست ایله داخی‌لی سیاست قارشی‌لیق‌لی اولاراق بیر بیرین‌دن گوج آلیرلار و بیر بیرینه تأثیر ائدیرلر. تورکئش گؤره، بیر دؤولت ایچده بیرلیک حالین‌دا، بیر بیرینه توتقون، باغلی، شعورلو، راحت بیر وضعیت‌ده اولمازسا اونون خاریجی سیاستی ضعیف اولور. یئنه داخی‌لی وضعیت نه قدر دوزگون و قوت‌لی اولسا، خاریجی سیاست ده او درجه تأثیرلی اولور.
تورکئش، بیرلشمیش میلتلری اسارت آلتین‌داکی میللتلرین قورتولوشو، اقتصادی بحرانلار ایچری‌سین‌ده‌کی توپلولوقلارین رفاهی و دونیا اوزرین‌ده‌کی باریشین تامین اولونماسی باخیمیندان اؤنملی گؤرونور. آنجاق تورکئش گؤره، بیرلشمیش ملتلر، (ایچری‌سین‌ده‌کی بعضی دؤولتلرین ایمتیازلی مؤوقعیتین‌دن دولایی) اوزرینه دوشن بو میسیونونو یئرینه یئتیرمه‌مکده‌دیر. بورادا آلپ‌آرسلان تورکئش ایله تورکیه پرزیدنتی رجب طیب اردوغانین بیرلشمیش ملتلره عینی نقطه‌دن باخدیقلارینی و ایرادلارینی بیرلشمیش ملتلر گوونلیک شوراسینین عدالت‌سیز قورولوشونا یؤنلتدیکلرینی گؤروروک. بئله کی، اردوغان دا "دونیا بئش‌دن بؤیوک‌دور" دئمک صورتی ایله بو وضعیتی قیسا و آیدین بیر شکیل‌ده اولوسلارآراسی گوند‌مه گتیرمیش‌دیر.
۱۹۳۳.جو ایلده آتاتورکون، ۱۹۴۴.جو ایلده ایسه آلپ‌آرسلان تورکئشین سووئتلر بیرلیینین داغیلاجاغینا دایر اؤن گؤرولری، ۱۹۹۱ده باش وئردی. تاریخ بو ایکی لیدئری حاق‌لی چیخاردی. بو، داغیلمادان سونرا مستقیل‌لیکلرینه قوووشان تورک جمهوریتلری ایله تورکیه‌نین مناسیبتلرینین نئجه اولماسی لازیم اولدوغونو تورکئش بو شکیل‌ده ایفاده ائتمیش‌دیر: "تورک توپلولوقلاری آراسین‌دا یاخینلاشما و سیخ امکداشلیغین قورولماسی باشقالارینا هئچ بیر زامان ضرر وئرمک و سالدیری‌دا اولماق مقصدینی گودمه‌یه‌جک. حیاتا گئچیریلمه‌سی ایسته‌نه‌ن دایانیشما و امکداش‌لیق فعالیتلرینین هدفی، دونیادا باریش ایچین‌ده رفاه و سعادتی تامین ائتمک اولاجاق. تورکلر دونیانین هانسی بؤلگه‌سین‌ده اولورسا اولسون، باشقا میلت‌دن اولانا قونشولاری و یا ایچ ایچه یاشادیقلاری دیگر توپلولوقلارلا دوستلوق و یاخشی نیته، باریشا اساسلانان یاخین امکداش‌لیق ایچین‌ده اولماغی ایستییرلر".
بو گون گلدییمیز نقطه‌ده خاریجی سیاست، دؤولتلرین ان اؤنملی تأثیر واسطه‌لرین‌دن بیری. بیر دؤولت، عینی جغرافیا ایچری‌سین‌ده یاشادیغی میلتلرله، اورتاق مدنیته مالیک اولدوغو توپلولوقلارلا، خاریجی سیاستین آراجلاری واسطه‌سیله ایلیشکی قورار. آلپ‌آرسلان تورکئشین گؤروشلری چرچیوه‌سین‌ده قونونو اؤزتله‌یه‌جک اولساق؛ دؤولت سیاستلرینی فورمالاشدیرارکن هر شئی‌دن اول مستقیللیینی و تورپاق بوتؤولویونو تهلوکه‌یه آتمایاجاق شکیل‌ده بوتون ایمکانلاریندان ایستیفاده ائتمه‌لی. بو باغلامدا تورکیه جمهوریتی یؤنتیجیلری، خاریجی سیاستی فورمالاشدیرارکن میلی ماراقلارین نه اولدوغونو معین ائدیب، بونا گؤره حرکت ائتمه‌لی‌دیر. خاریجی سیاست اینکیشاف ائتدیریلرکن تورکیه‌نین ایچین‌ده اولدوغو وضعیت یاخشی بیر شکیل‌ده تحلیل ائدیلمه‌لی و اونا گؤره داورانیلمالی.
آلپ‌آرسلان تورکئش وفات ائتدیگی آنا قدر تورک میلتینه و تورک دونیاسینا خیدمت ائتمه‌یه داوام ائتدی. تورکئشین قرارلی مباریزه‌سی، حیاتینی اؤلکه‌سینه و میلتینه آدامانین اؤنملی و گؤزل بیر اؤرنگی. بو گون تورکیه جمهوریتی، رجب طیب اردوغان لیدئرلیین‌ده، آتاتورکون و تورکئشین قویدوغو میراثا صاحب چیخیر، تورک میلتینه، تورک دونیاسینا و اینسانلیغا خیدمته داوام ائدیر.
...
آتاتورک اونیورسیته‌سی اولوسلارآراسی ایلیشکیلر بؤلومو خوجا‌سی دکتر جمیل دوغاچ ایپگ‌ین قونو ایله باغلی دگرلندیرمه‌سینی سوندوق.
ایلگیلی‌لی خبرلر
تۆرک جمهوریتلرینین گوند‌مینده‌کی گلیشمه‌لر
۱ ژوئن ۲۰۲۴ تاریخینده شوشادا تۆرک دؤولتلری تشکیلاتی تحصیلدن مسئول باخانلاری ۸.جی ییغینجاغی ائدیلدی
