مدنیت اوچون یاریشماق- ایبراهیم قالین
مدنی اولماق، مادی وارلیغا و یا تکنولوژی واسطه‌لره صاحب اولماغا باغلی دئییل؛ سؤزون اصل معناسیندا اینسان اولماقلا باغلیدیر
پرزیدنت سؤزچوسو خانیم ایبراهیم قالین دیلی صاباح قزئتینده نشر اولونان 13.01.2018 تاریخ‌لی مقاله‌سی‌دیر.
مدنیت اوچون یاریشماق
مدنی اولماق، مادی وارلیغا و یا تکنولوژی واسطه‌لره صاحب اولماغا باغلی دئییل؛ سؤزون اصل معناسیندا اینسان اولماقلا باغلیدیر.
مدنیت اوزرینده سون بؤیوک موباحیثه، بون‌دان 20 ایل اوّل ساموئل هانتینگتونون مدنیت‌لرین توققوشماسی و دونیا دوزنی‌نین یئنی‌دن یارادیلماسی آدلی کیتابییلا نیشان آلدی. هانتینگتونون نیتین‌دن آسی‌لی اولا‌راق، بو موباحیسه، سویوق-ساواش سونراسی دؤورون سونونون درحال آردین‌دان اورتایا چیخان یئنی امپریالیست پلان‌لاری قانونی‌لش‌دیرمک اوچون ایستیفاده ائدیلیب. بون‌دان باشقا، نزاکت، مدنی اولماق و مدنیت آنلاییش‌لاری‌نین معنا‌لی بیر شکیلده دارتیشیلما احتیمالینی دا زورلاشدیردی. مدنیت آنلاییشی‌نین اولدوقجا شوبهه دوغوران تاریخی گؤز اؤنونه آلیندیقدا، بو آنلاییشی اله آلارکن هامیمیز احتیاط‌لی اولمالیییق، آنجاق بو وضعیت قورونون یانیندا یاشی دا یان‌دیرماق آنلامینا گلممه‌لی‌دیر.
19-جی عصر آوروپا امپریالیزمی، مدنیت سؤزونو، بیر مدنیت‌لر و جمعیت‌لر سیلسیله‌سی قورماق و اؤز ایشغال و سؤمورو سیاست‌لرینی قانونی‌لش‌دیرمک اوچون اوتانما‌دان ایستیفاده ائتدی. مدنیلشدیر-مه میسیونو، اینسانی و اخلاقی گؤرونن بیر ساچیلان ایشیقدا اؤز تامینی‌نین، آوروپا‌لی اولمایان‌لار اوزرینده یئنه ماراق‌لارینا اولدوغو ادعا ائدیله‌رک- زورلا تطبیق اولونان بیر پروسئس کیمی تقدیم اولونوب. آنجاق حقیقت بو ایدی: آوروپانین امپریالیست ماجرا‌لاری آسیا و آفریقایا مدنیت، حقوق، سیستم و یا مدنیت گتیرممیشدی. عکسینه، آوروپا و آوروپا‌لی اولمایان خالق‌لار آراسیندا درین اوچوروم‌لار یاراتمیشدی. کارل مارکس و رودیارد کیپلینگ‌دن، جان استوارت میل و توماس ماکولی قدر بیر چوخ آوروپا‌لی اینتلکتوال، سؤزوم اونا دسپوتیک آسیا جمعیت‌لرینه قوروجولوق غرب موداخیله‌لرین نعمت‌لرینی مویزه ائتمیش‌لر. گلین گؤرون کی حقیقت چوخ فرق‌لی ایدی: موستملکچی‌لیک و امپریالیزم ایچینده، مدنی، هومانیست، یا دا فضیلت‌لی بیر شئی تاپمیردی.
بس، مدنیت ترمینی‌نین دوزگون ایستیفا‌دنی ضمانت آلتینا آلا‌جاق مدنی پارامترلر 19-جی عصردن بو یانا چوخ دییشیب می؟ بو بیر آز دا نئجه باخیلدیغینا باغلی. بیرگه بشریتین خیرینه اولا‌جاق شکیلده، حال حاضیر-داکی مدنیت و مدنیت ثروت‌لری‌نین عهده‌سین‌دن گلمک اوچون اورتایا قویدوغوموز نیت‌لرده اهمیت‌لی دییشیک‌لیک‌لر وار. بو معنادا، پلورالیزم، چوخ-مولتیکولتورالیزم و بیر آرادا یاشاما ریتوریکانین یوکسلیشی تعریفه دیر و بلکه ده داها چوخ تلفظ ائدیلمیی حاق ائدیر. آنجاق یئنه ده، موستملکه‌چیلیگین ارثی، تحکوم، هژمونی و اوستونلوک ادعا‌لاری‌نین یئنی آنلاییش‌لارلا و ماتریس یئنی‌دن تقدیم ائتدیگی 21-جی عصرده هله ده چوخ جان‌لی.
بو وضعیت ایسه مدنیت اوزرینده آپاریلان موباحیسنی ان یونگول ایفاده شوبهه‌لی بیر حالا گتیریر. مدنیت آنلاییشینی، امپریالیست مانیپولاتؤر-لرین اللرین‌دن نه قدر خلاص ائتمه‌یه چالیشساق دا، تاریخ آفریقادا، اورتا شرقین بؤیوک بیر حیسه‌سینده، آسیادا و باشقا یئرلرده بیزه اؤزونو هله ده خاطیرلا‌دیر. جسور یئنی دونیانین ودلرین‌دن شوبهه ائتمه‌یه بیزی مجبور ائدن طبیعی کی، ساده‌جه، تاریخده باش وئرن‌لر دئییل، موجود دونیا دوزنی‌نین عدالت‌سیز و نیسبت‌سیز رئال‌لیق‌لاری‌دیر.
قاورام اولا‌راق دوشوندوکده، مدنیت موباحیثه ائتمه‌سینی ایکیرجیک-لی حالا گتیرن باشقا بیر عامل داها وار. بؤیوک آنلاتی‌لارا قوروجولوق پوست مودرن سالدیری، بشریتین یئر اوزون‌دکی سیاحتینی باشا دوشمه‌یه قارشی ایستیفاده ائدیلن بوتون اساس آنلاییش‌لارا و فیکیرلره ضرر وئردی. پوست مودرن و گئتدیکجه آرتان آنتی-رئالیست دایره‌لرین حیس‌لرینه گؤره، مدنیت، مدنیت، توپلوم، تاریخ، یا دا فردی آنلاماق اوچون هر هانسی بیر مقصدله ایستیفاده ائدیلمه‌یه‌جک قدر بؤیوک و معناسیز آنلاییش. چوخ چوخ عمومیلشدیرمه ائتدیگی اوچون اؤنملی آیرینتیلارین و نوآنس‌لارین گؤزدن قاچماسینا سبب اولور. و اونلارا گؤره، "بؤیوک آنلادی‌لار دؤورو سونا چاتدیغی اوچون، مدنیت کیمی عظمت‌لی ترمین‌لری آرتیق آرخادا قویمالیییق.
آنجاق حکایه، پوست-مودرنیستلرین سئچیم ائتمک ایستیه‌جگی کیمی، بورادا سونا یولا. بؤیوک اینگیلیسجه بئله‌دیر: پوست-مودرنیزمین تام اؤزو، ایچینده یاشادیغیمیز دونیایا دایر آنلاییشیمیزی آیدین‌لاش‌دیرماق اوزینه پرده‌له‌ییب قراردان بیر "بؤیوک آنلادی" حالینا گلمیش‌دیر. پوست-مودرنیزمین آپاردیغی آنالیتیک قاتقی‌لر، جریانین اکثریتله آنتی-رئالیست و حتی نیهیلیست میل‌لری سببین‌دن گؤلگه‌لن-دی. بون‌دان علاوه، هر گون یاشادیغیمیز گئرچک‌لر، قلوبال سیاست‌دن اولوسلار آراسی مالیه‌یه قدر "بؤیوک پروژه‌لرین هله ده ایش باشیندا اولدوغو تصورونو وئریر. محض بیز داها کیچیک میقیاس‌لاردا و بلکه ده داها قاورامسال حساس‌لیقلا حساب ائدیریک - دئیه، دونیا داها تمیز، عدالت‌لی و داها آز تهلوکه‌لی بیر یئر حالینا گلمیر. عکسینه، ساواش‌لرین، ایشغال‌لارین، سیلاحلانما یاریشی‌نین، کوتلوی قیرغین سیلاح‌لاری‌نین، توکئتیجی‌لیک-ین و ایلنجه مدنیتی‌نین یاییلماسی آرا وئرمده‌دن داوام ائدیر و جسارت‌لی یئنی دونیانین ال اوستونده توتولان اؤزنه‌سی: یعنی راسیونال، موستقیل و آزاد اینسانی بوتون بون‌لارین آلتیندا ازیلیر. بو بحث ائتدیک‌لریمیز اصلینده چوخ معاصردیر، یعنی 19-جی و 20-جو عصره عایید حقیقت‌لردیر و گونوموزده چوخ دییشمه‌دی‌لر. پوست مودرن دوشونجه طرزی، تأسف کی دونیانین مودرنیزم سببیله اورتایا چیخان ناراحات‌لیق‌لاری‌نین عهده‌سین‌دن گلمه‌سینه یول آچمادی.
مدنیتی، اونو کیچیک سالان‌لاردان و مانیپولاتؤر-لردن خلاص ائتمک جدی بیر تلاش طلب ائده‌جک. آنجاق بیر یئردن ده باشلانماسی لازیم‌دیر. نه اوچون؟ چونکی آنلاییشی معنا‌لی و حیاتیمیزلا ایلیشکی‌لی حالا گتیرن نه ایسه، بو گونوموز و گلجییمیز اوچون اهمیتینی حالا قوروماغا داوام ائدیر. آنلاییشین دولانباج تاریخین‌دن درس‌لر چیخارماق و کئچمیشین سهو‌لرین‌دن چکینمک، بلکه ده یاخشی بیر باشلانغیج نقطه‌سی‌دیر. مدنیتی، اؤنملی بیر شئی حالینا گتیرمک اوچون یوکسلتمک‌دن چکینملیگیک. و اونو سیاسی مقصدلر اوچون ایستیفاده ائتمملیگیک.
اولدوقجا ساده و تواضع‌کار بیر شکیلده، مدنیتی، مدنیت‌لی کیمی تانینان حیس‌لرین، موناسیبت‌لرین و حرکت‌لرین بیر عمومی اولا‌راق تخییول ائده بیلیرک. مدنی اولموش اولماق، ارسطونون دئدیگی کیمی یاخشی بیر حیات یاشاماقلا و فرابی‌نین قید ائتدیگی کیمی فضیلت‌لی بیر شهر قورماقلار باغلیدیر. عقل‌لی، لیاقت‌لی، اؤلچولو و حؤرمت‌لی اولماغین یولودور. باشقا‌لاری‌نین وارلیغین‌دان، بیزه موشاییت ائتمه‌لرین‌دن کئف آلماق، اوزری‌لرینده تحکوم قورماق و یا اونلاری ایستیثمار ائتمه‌یه چالیشماق اوزینه، حیاتیمیزا وئردیک‌لری قاتقی‌لرله زنگین‌لش‌دیرمک‌دیر. اؤزوموزو -افندی‌سی دئییل- موحافیظی و مامورو اولدوغوموز داها بؤیوک بیر حقیقتین بیر پارچاسی اولا‌راق گؤرمک‌دیر. هر شئیه حقوقونو وئرن و شئی‌لری تعادولدا توتان اخلاقی و استتیک بیر حساس‌لیق‌دیر.
بو بیر نئچه ساده تعریف، بلکه بیزه کیم مدنی اولدوغونو و کیمین اولمادیغینی و کیم بیر مدنیته مالیک اولماق ادعاسیندا اولا گؤررکن یاردیمچی اولا بیلر. ان بؤیوک ایقتیصادا، ان گوج‌لو اوردویا و دونیا‌داکی ان بؤیوک شهرلره مالیک اولا، آنجاق بو سیزی مدنیلشدیرمز. بؤیوک صنایع جمعیت‌لری وحشیجه‌سینه حرکت‌لره خاریجی دئییل. آفریقادا و آسیادا یاشایان ساده بیر کندلی، طبیعته، حیوان‌لارا و دیگر اینسان‌لارا قارشی توتدوغو هومانیست و حساس موقعیتی، مدنی اولماغین، نازیک و اینجه اولماغین ان یاخشی کیفیت‌لرینه مالیک اولابیلیر. ایقتیصادی گوج و تکنیکی آوا‌دان‌لیق چاتیشمازلیغی، آدامی داها آز مدنی ائتمز. هر ایکی دونیا ساواشیندا، هولوکاستدا، بوسنی سویقیریمیندا، ایقلیم دییشیکلیگینده و معاصر دؤورون دیگر بدبخت‌لیک‌لرینده شاهیدی اولدوغوموز کیمی، مادی یئترلیلیغه، هنره و جسارته صاحب اولما حالی آسان‌لیقلا باربارلیغا گئده‌بیلیر.
طبیعت اوزرین‌دکی مادی حکومتیمیزله تکببورلو بیر شکیلده اؤیونمک، بیزی مدنی اولماق و مدنیت آنلاییشلاریندان سرعتله اوزاق‌لاش‌دیرا‌جاق‌دیر. هاراسین‌دان باخیلسا باخیلسین، میلیون‌لارلا اینسان اؤلرکن، آجلیق ایچینده، دیدرگین دوشرکن، قاچقین حالینا گلرکن و فاکری ضرورت ایچینده، مدنی اولدوغوموزو ادعا ائده بیلمیرم. مدنی اولماق، دقت، حؤرمت و سئوگی ساخلایان ساده و اساس داورانیش‌لارلا باشلاییر. اگر اینسان بو کیفیت‌لره مالیک دئییلسه، منهتن‌ده بیر گؤیده‌لنده، یوخسا بیر گئجه‌قوندودا نئجه یاشادیغی‌نین هئچ بیر اهمیتی یوخ‌دور.
بیر سؤزله، اولا مدنی اولما‌دان، مدنی اولما‌دان، بیر مدنیته مالیک اولدوغوموزو ادعا ائده بیلمریک. و مدنی اولماق، مادی وارلیغا و یا تکنولوژی واسطه‌لره صاحب اولماغا باغلی دئییل؛ سؤزون اصل معناسیندا اینسان اولماقلا باغلیدیر.
