تورکیه پنجره سیندن اورتادوغو (6)

تورکیه پنجره سیندن اورتادوغو (6)

"عرب باهاری" کولیینین ایلک اسدیگی اؤلکه تونیسده 17 دسامبر 2010-جو ایلده محمد البو عزیزی آدلی اونیورسیته دیپلومالی گنج سیار ساتیجینین، ماشینینا ال قویولماسی نتیجهسینده اؤزونو یاندیرماسی اوتوریتر رژیمه قارشی بیر خالق قیامینین باشلادیچیسی اولموشدو. وطنداشلارین عصیانینین اؤنونه کئچه بیلمیهجگینی آنلایان دؤورون اوتوریتر پرزیدنت زین العابدین بن علی 14 ژانویه 2011-جی ایلده اؤلکهنی ترک ائتمک مجبوریتینده قالمیشدی. آنجاق بئش ایل سونرا بنزر بیر اؤلوم حادثهسی، بو دفعه دموکراتیکلشمه سورهجگنینین موفقیتینی دیندیریلیر ائتدی.

کاسر ویلایتینده، 2014-جی ایلده اوستاندارلیق طرفیندن عادی ایشه آلیناجاقلار لیستهسینه یازیلمیش اولان رضا یحیوی، بیر نئچه هفته اوّل آدینین لیستهدن چیخاریلدیغینی فرقینه وارمیشدی. 28 یاشینداکی اونیورسیته مزونو یحیوی، 14 ژانویهده وضعیتی اعتراض ائتمک اوچون بیر الکتریک دگریینه تیرمانماسینین سونرا الکتریک جریانینا قاپیلاراق حیاتینی ایتیردی. بو اؤلوم حادثهسی، عینیله بش ایل اوّل اولدوغو کیمی، حکومت علیهداری گؤستریلرین قیسا مدت ایچینده پایتخت ده داخیل اولماق عذره 16 ویلایته یاییلماسینا یولاچدی.

حادثهلرین سرعتله اؤلکه بوتونونه یاییلماسی، حکومتی کوچهیه چیخما قاداغانی اعلان ائتمهیه قدر آپاردی. بورادا دقت یئتیریلمهسی لازیم اولان نقطه بودور: 2010-جو ایلده کوچهیه چیخان کوتلهلر بیر اوتوریتر رژیمه قارشی اولان اعتراضلارینی خاریجه ووراراق عدالتلی و شرفلی بیر حیات اوچون نیظام دییشیکلیگی طلب ائتمیشلر. 2016 حادثهلرینده ایسه، گؤستریلرین سببی وتوریتر بیر رژیمه اعتراض دئییل، شخصاً دموکراتیک بیر موحیطین وارلیغیدیر.

طبیعی کی بورادا تونیسدکی 2011 سونراسی چئوریلمهنین جدی چاتیشمازلیقلار اولدوغو گئرچگینی اینکار ائتمیریک. بو نقصانلارین ان باشیندا یئنی دؤورده معنالی بیر اقتصادی اصلاحات حیاتا کئچیرمک لازیم اولان آددیملارین آتیلماسی گلمکدهدیر. بو خوصوص اعترازچیلار حرکتلرینی قانونیلشدیرن بیر وضعیت اولاراق اؤزونو گؤسترمیشدیر.

بئش ایل اوّلینین گؤستریلریندن فرقلی اولاراق، گؤستریچیلر اقتصادی دییشمه طلبی ایله کوچهیه چیخدیقلاریندا سئچمیش اولدوقلاری بیر حکومته قارشی اعتراضلارینی اورتایا قویموشلار. دونیا بانکی معلوماتلارینا گؤره، تونیسده بو آن عمومی ایشسیزلیک نیسبتی یوزده 15 جیواریندادیر. گنجلر قروبوندا باخدیغیمیزدا بو نیسبت یوزده 37، اونیورسیته بیتیرمیشلر اساسیندا ایسه یوزده 62 جیواریندادیر. و بو رقملر 2010-جی ایلین رقملرینه نیسبتله داها یوکسکدیر.

تونیسده نیسبتن لیبرال اقتصاد سیاستینین تطبیق اولوندوغو بین علی اقتداری عرب دونیاسینین و آفریقانین ان باشاریلی اقتصادلاریندان بیری اولاراق گؤرولموشدور. آنجاق بن علییه قارشی خالق آیاقلاندیغیندا، خصوصیله عصیانین باشلادیغی سیدی البو زید کیمی ایچ کسیملردکی شهرلرده، اقتصادی شرطلر عصیانین اهمیتلی عنصورلاری آراسیندادیر. بن علی دؤورونون اقتصادی بؤیومهسینین ان اهمیتلی خصوصیتی، بؤلگه لر آراسی برابرسیزلیگی ساحل شهرلری لهینه آرتیرمیش اولماسیدیر. آیریجا، بن علی دؤورو اقتصای، بیر یولداش-دوست / قبیلهنیز-قوهوم کاپیتالیزمی اولماسی باخیمیندان دا اعتراض گؤرموشدور.

بن علی سونراسی دؤورده ایسه، سیاستده دموکراتیکلشمه باخیمیندان جدی دییشیکلیکلر رئاللاشدیریلارکن، اقتصاددا عینی نیسبتده مثبت بیر چئوریلمه یاشانمامیشدیر. ایخراجات آزالمیش، توریزمه گئریلمه یاشانمیش و فوسفات و گوبره صنایعسینده اوره تیمده دوشمه یازیلمیشدیر. بو دؤورده سیاسی پروبلملر حالییلا اقتصادی پروبلملره گؤره داها چوخ اؤنجهلیک ایفاده ائدن موضوعلار اولاراق اورتایا چیخمیشدیر. خصوصیله آنایاسانین ائدیلمهسی مدتی اولدوقجا چوخ زامان مصرفینه سبب اولموشدور.

آیریجا، عرب دونیاسینین ان لائیک جمعیتی اولان تونیسده ایسلامچی نهضه پارتیسی ایله سکولار سیاسی تشکیلاتلارین دین-دولت علاقهلری موضوعسونداکی دیالوقلاری دا زامان آلیجی موضوعلار آراسیندا یئر آلمیشدیر. آنایاسانی ائدن قوروجو مجلیس سئچیملری ایله پارلامنت سئچیملری آراسینداکی دؤورهده اؤلکهنی ایداره ائدن کوالیسیون حکومتینین بؤیوک پارتیسینین نهضه اولماسی دا لائیک موخالیفت ایله داواملی پروبلملرین یاشانماسینی اؤزو ایله گتیرمیشدیر.

لیبیدکی اوتوریته بوشلوغو، رادیکال سلاحلی تشکیلاتلارین تونیسدکی فعالیتلرینی داها دقته چارپان ائتمیشدیر. بو وضعیت لائیک موخالیفتین چوخلوقلا نهضهنی گوناهلاندیرماسینا بهانه میدانا گتیرمیشدیر. بیر ایل ایچینده باردو موزهسینه، اینگیلیس توریستلره قارشی سوسادا و پایتختده پرزیدنت گؤزتچیلرینه یؤنلیک سالدیریلار اؤلکهنین توریزم سکتورونو منفی تأثیر ائتمیشدیر.

آیریجا یئنی سیاسی آیدینلار، عنعنوی دولت آیدینلاری، اقتصادی آکتورلار و سندیکالارلا اولان علاقهلرینده اولدوقجا احتیاطلی داوراناراق عنعنوی گوج علاقهلرینی اورکودهجک آددیملاردان قاچینما گریینی لازم گؤرموشلر. بو دا سیاستچیلرین اقتصادی ساحهده تأثیرلی و مثبت آددیملار آتمالارینی فرنلمیشدیر.

2014-جو ائدیلن پارلامنت سئچیملرینین آردیندان، سئچیمین غالیبی نهضه تونیس پارتیسی ایچینده داواملی چاتیشمالارین یاشانماسی و داواملی استعفالارین اولماسی دا، کئچید دؤورونده یاشانماقدا اولان پروبلملرین داها دا آزقینلاشماسینی برابرینده گتیرمیشدیر.

نتیجه اولاراق، تونیسده دیگر عرب باهاری اؤلکهلریندن فرقلی اولاراق یاشانان جدی پروبلملره باخمایاراق دموکراتیک چئوریلمهنین بیر کسیلمهیه اوغرامادان داوام ائتدیریلدیگی موشاهیده ائدیلمکدهدیر. آنجاق هله هر باخیمدان اوتورموش بیر دموکراتیک قورومساللاشمادان دانیشماق غیری-مومکوندور. بو دا تونیس دموکراتیک تجروبهسینین کؤورک بیر خصوصیت داشیماسینی اؤزو ایله گتیرمکدهدیر. خصوصیله شدت و اقتصادی چتینلیکلرین بیرلیکده یاشانماسی بو قیریلقانلیغی آرتیرماقدادیر. بو ایکی پروبلمین آشیلماسی اوچون تونیس اولوسلار آراسی جمعیت طرفیندن دستکلنمهلیدیر. آیریجا سیاسی آیدینلارین احتیاطلی حرکتلری ده بو مزموندا خصوصی اهمیت ایفاده ائتمکدهدیر. بو گونه قدر یاشانان بؤیوک چتینلیکلره باخمایاراق تونیسده دموکراتیک پروسه داوام ائدیرسه، بوندا نهضه و لیدری راشد غنوشینین مسئولیت شعوورویلا حرکت ائتمهلرینین پایی بؤیوکدور.