دین و توپلوم (29)

توپلوم‌لار تاریخ‌دن گونوموزه داوام‌لی دییشگن‌لیک عرض ائدن قوروم‌لاردیر. ابن خلدونا گؤره چاغ‌لارین دییشمه‌سی و گون‌لرین گئچمه‌سی ایله میلت و قوم‌لارین وضعیت‌لری‌نین ده دییشمه‌سی قاچینیلمازدیر. میلت‌لرین و عالمین حال‌لاری، جمعیت‌لرین عادت‌لری و دیندارلیق‌لاری بیر تک دوزن و ثابت بیر یول اوزره داوام ائتمه‌یه‌جک. بو خصوص شخص، وقت، شهر، بؤلگه، زامان و دؤولت‌لرده ده بئله‌دیر. بو یاناشیمدا، زامان ایچینده دوغوش‌لار، یوکسلیش‌لر، دوشوش‌لر، چؤکوش و سیلکینیشلر مؤوجوددور.
توپلوم‌لارین دؤنوشومو قونوسوندا گئچمیشه عاید ان ساغلیقلی بیلگی قایناق‌لاردان بیری ده شبهه‌سیز ایلاهی کیتاب‌لاردیر. قرآنا گؤره تاریخه یؤن وئرن اینسانین اؤزودور. داها یارادیلان ایلک اینسانلا باشلایان ایلاهی قانونا ضد داورانما ایستیی داها سونراکی زامان بیریملرینده گئنیش‌لنه‌رک داوام ائتمیش‌دیر. حال‌بوکی تاریخ‌دن بری گرک بیرباشا ایلاهی قایناق‌لی قانون‌لار، گرکسه بشری حقوق دوزنی آشیریلیق ، داشقین‌لیق و ظلمو قاداغان ائده‌گلمیش‌دیر. مسئله‌یه قرآن و حضرت پیغمبرین سؤزلری باخیمین‌دان باخدیغیمیزدا، هئچ بیر جمعیتین اویاریچی‌سیز بوراخیلمادیغی آیدین اولماقدا‌دیر. داشقینلیقدا ایصرار ائدن توپلومولار، سرگیلدیک‌لری اولومسوزلوقلار گؤز آردی ائدیله‌بیلمه‌یه‌جک اؤلچولره چاتدیغیندا مختلیف وسیله و اصول‌لارلا اورتا‌دان قالدیریلمیش‌دیر. سؤز قونوسو وضعیتین داها چوخ یاییلماسینا ایجازه وئریلممیش‌دیر.
...
قرآندا گئچن "بیر جمعیت اؤز نفس‌لرینده اولانی دییشدیرمه‌دکجه، الله اونلاردا اولانی دییشدیرمز" آیه‌سی‌نین وئردیگی مئساژ فرددن باشلایان دییشمه‌نین جمعیته عکس اولونماسی‌دیر. فرد اولا‌راق اینسانین دییشمه‌یه آچیق اولماسی و دییشمه‌گی آرزولاماسی اؤزون‌دن اولانین دییشمه‌سینه زمین حاضرلاماقدا؛ اؤزونده اولانین دییشمه‌سی جمعیتی ائتکیمه‌سی سؤز قونوسودور. آیه‌ده پریوریتئت‌لی دییشمه‌نین فرددن باشلادیغینی دا آنلاییریق.
هر جمعیت صاحب اولدوغو مدنی قورولوشا گؤره اینسان‌لارینا رول‌لار بیچر. دییشمه اؤنچوسو اولان فردلر، دییشمه‌یه باشلایابیلمه‌لری اوچون ایلک آشامادا جمعیتین اؤزونه بیچمیش اولدوغو بو رولون خاریجینه چیخماسی لازیم‌دیر. گله‌نکسل دگرلرله شکیللنمیش رول‌لارین خاریجینه چیخیلما‌دان جمعیتده دییشیم حیاتا گئچیریله‌بیلمز. گله‌نکسل آنلاییش بعضی قاتی قایدا‌لاری دییشمه‌نین قارشی‌سیندا دوران فاکتورلاردان بیری اولموش‌دور.
ایلک باشدا ایفاده ائتدیگیمیز کیمی، جمعیت‌لرین حیات مدت‌لری‌نین بیر زامان دیلیمی ایله قیدلی اولدوغو بیلینر. فعالیتین و گوجون ذیروه نقطه‌سین‌دن سونرا مختلیف سبب‌لره دایالی اولا‌راق آشاغییا دوغرو بیر ایومه ایله چؤکوشه دوغرو ائندیگی موشاهیده ائدیلر. بو ائنیش سیراسیندا بعضا او جمعیت، صیفیرلانیپ پارچالانیرکن بعضا ده فعالیت و گوجونون یوخ دئییله‌جک قدر کیچیک بیر سویه‌یه گلدیگی گؤرولور. مدنیت‌لر تاریخینه باخیلدیغیندا هر گلن مدنیتین بیر صیفیر نقطه‌سینده اولمادیغی، باشقا بیر مدنیتین داوامی اولدوغو گؤرولر. حیات مدتینی تاماملامیش جمعیت و یا مدنیت تامامیله یوخ اولا‌بیلمز. عکسینه داها اؤنجه‌کی قونومونون چوخ آلتیندا اولماسی و یا اؤز قونومونو بیر باشقا جمعیته و یا مدنیته ترک ائتمه‌سی اولاراق حساب ائدیلمه‌لی‌دیر.
جمعیت‌لرین دییشمه و دؤنوشمه‌سینه سبب اولان فاکتورلارین باشیندا جمعیت‌لرین قاباقدا گلن‌لری یئر آلیر. جمعیت عموما بیلینجسیز اینسان‌لاردان عبارت‌دیر. جمعیتی ائتگیله‌ین، اونلارین دییشمه و دؤنوشمه‌سینه سبب اولان، جمعیتین منیمسه‌دیگی لیدئرلردیر. جمعیت اؤندرلری، عزم و قرارلیلیق‌لارینی توتقویا دؤنوشدوردوکلری مدتجه دییشیمی رئال‌لاش‌دیرا بیلرلر. جمعیت لیدئرلری‌نین اؤندن گئتمه‌سینی و ایلک آشامادا اؤندرلرین دییشیمی و دؤنوشومو اؤز حیات‌لاریندا گؤسترمه‌لرینی ایستیرلر. اونلار سیرادان بیر وطنداش‌دان فرق‌لی‌دیر. اونلار بوتون داورانیش‌لاری ایله جمعیتین رول مدللری‌دیر. بو سبب‌دن جمعیت‌لرین یوکسلیشی یا دا چؤکوشو لیدئرلری‌نین کیفیتی ایله بیرباشا ایلیشکیلیدیر. قرآن و سنت بو قونویا چوخ وورغو ائتمکده‌دیر.
قاتی گله‌نکچیلرین جمعیت‌دکی دییشیم و دؤنوشمه‌یه دیرنمه‌لری‌نین اصل سببی آتالاریندان‌ دؤور آلدیق‌لاری گله‌نکسل دینی آنلاییشی ترک ائتمک ایسته‌مه‌ییشلریندن قایناقلانماقدا‌دیر. بلکه بورادا نظره آلینماسی لازیم اولان بیر باشقا خصوص ایسه اونلارین دین یولویلا اؤزلری اوچون تامین ائتدیک‌لری ایمتیازلارین الدن گئتمه‌سی ده اولابیلر. بو جور داورانیش‌لارین چوخونو معین بیر شعورا اساسلان‌دیرماق و بیر شعور داخیلینده رد ائتدیک‌لرینی سؤیلمک گوج گؤرونمکده‌دیر. بیرچوخ جمعیتده گله‌نکسل بیر نفوذا صاحب دین آدام‌لاری، بوینونا گؤتوردوک‌لری رول اعتباریله مقدس ساییلیرلار. اولدوق‌لاری یئر اعتباریله اللها یاخین اولدوق‌لاری بون‌دان اؤترو هر قونودا اؤزلرینه اعتبار ائدیلمه‌سی واجیب‌لیگینه اینانیلیر. قران دین آدام‌لاری‌نین جمعیتی ائتکیله‌دیگی و دؤنوشدوردوگو قونوسوندا بیلگی وئرمکده‌دیر. حضرت موسی‌نین حکایه‌سی ایضاح ائدیلرکن سامیری آدین‌داکی ایسراییل اوغول‌لاری آراسین‌دان چیخان دین آدامی اولا‌راق بیلینن آدامین، حضرت موسی‌نین یوخلوغوندا جمعیتی نئجه ائتکیله‌ییپ یؤن وئردیگینی گؤروروک. بو قونودا دا قرآن اینسان‌لاری دین آدینا آلدا‌دان‌لارا قارشی دقت‌لی اولمامیز قونوسوندا خبردار ائتمکده‌دیر. قرآنین "سیزلری الله ایله آلداتماسین‌لار" ایفاده‌سی بونا ایشاره ائتمکده‌دیر.
توپلومسال دییشیم‌ده، داها چوخ مادی و معنوی گؤزلنتی‌لر هدفلنر. مادی دویومون گرچکلشدیگی جمعیت‌لر دییشمه‌یه عینی شکیلده دییشمه‌لردن اوزاق دورماغا چالیشارلار. اؤز وارلیق‌لارینی داوام ائتدیره‌بیلمک اوچون ثابت‌لیگی ساوونورلار. بو آرادا یوخ ساییلان رفاه سویه‌سی آشاغی اینسان‌لار گلیشن دوزنده اؤزلری اوچون یئر آختارماغا باش‌لارلار. دیگر طرف‌دن اویوتولان بعضی معنوی دیرلر دینامیک گوجه چئوریله‌جک. یاشانان اجتماعی چتین‌لیک‌لر جمعیتین بیر چیخیش یولو آختارماسینا سبب اولا‌جاق. بو مدتده ایدئولوژیلر جمعیتین حرکته گئچیریلمه‌سینده اؤنم‌لی رول اوینایا‌جاق.
عدالت، اجتماعی قورولوشو آیاقدا توتان ان اؤنم‌لی فاکتورلارین باشیندا گلمکده‌دیر. عدالتین وارلیغی ساغلیقلی جمعیتین وارلیغینی دوغورار. عدالت‌سیزلیک ایسه اینسان فطرتینه ضدیتی عرض ائدیر. عدالتسیزلیگین اولدوغو یئرده ده سوکونتین اولماسی مومکون‌ دئییل. ظلم ائدن و ظلمه اوغرایان قطب‌لارین میدانا گلمه‌سی جمعیت ایچینده اؤز اؤزونه بیر چاتیشما موحیطینی دوغورا‌جاق. عدالت‌سیزلیکله حؤکم ائدن و ظلم ائدن بیر کسیمین وار اولماسی، قرآنین ایفاده‌سی ایله اللهین عذابی‌نین گلمه‌سینی سورعتلندیریر. "خالقی ظلم ائتمکده ایکن هلاک ائتدیگیمیز، بئله‌جه دووارلاری، چؤکموش دام‌لاری‌نین اوزرینه ییخیلمیش نئچه نئچه مملکت، نیچه قوللانیلماز قویولار، نئچه نئچه مؤحتشم سارای‌لار واردیر". بنزر شکیلده قرآنین بیر چوخ آیه‌سینده جمعیت‌لرین داغیلماسی و چؤکوشون سبب‌لرینی بیل‌دیرن چوخ ساییدا آیه وار.