Nogayşa 88/2024: İNSAN DEGEN ÜYKEN ALEM - 1
Bu yuma, “İNSAN DEGEN ÜYKEN ALEM - 1” baresinde söz bardıramız...- Bu hafta “İNSAN DENİLEN BÜYÜK ALEM - 1” hakkında sohbet edeceğiz...
Nogayşa 88/2024: İNSAN DEGEN ÜYKEN ALEM - 1
İnsanda eki yaq bar: - İnsanda iki taraf var:
Bîr yagı menlik bolgan; - Bir tarafı benliktir;
Bîr yagında qullıq bar... - Bir tarafında kulluk var...
Menlik yagı tuvradan - Benlik tarafı doğrudan
Qarapturgan dünyaga; - Dünyaya bakıyor;
Qullıq yagı abedi - Kulluk tarafı ebedi
Bîr yaşavga qaragan... - Bir hayata bakıyor...
Menlik betimen so insan, - Benlik tarafıyla şu insan,
Özindeki äş bîr zatqa, - Kendindeki hiç bir şeye,
Ne közinde, ne mıynında, - Ne gözünde, ne beyninde,
Ne öpkesi, ne yüreginde - Ne ciğeri, ne yüreğinde,
Äş bîr iske qarışalmas! - Hiç bir işe müdahale edemez!
Küş quvvatı aslında, - Güç kuvveti aslında,
Qolın sozgan yerge bolgan. - Kolunu uzattığı yere kadardır.
Bek köp zattı yasamaga - Pek çok şeyi yapmaya
Küşi yetip baralmas... - Gücü yetip ulaşamaz...
Em köbinşe sosı insan, - Hem çoğunlukla şu insan,
Osallıgı sebebimen, - Tembelliği sebebiyle,
Bazı kerek islerini, - Bazı gerekli işlerini,
Qolı tiyip etalmas... - Eli erip yapamaz...
Ziyadası avrısa, - Dahası hasta olsa,
Ne qolını, ne basını, - Ne elini, ne başını,
Atta üyken maraz bolsa, - Hatta ağır hasta olsa,
Qasın tagı oynatalmas! - Kaşını dahi oynatamaz!
İnsanlarga berilgen, - İnsanlara verilen,
Yalgız tilev küşi bolgan: - Yalnız dileme gücüdür:
“Sosı isti etkey edim; - “Şu işi yapsa idim;
Nav zat menim bolsa edi...” - Bu şey benim olsa idi...”
Dep işinden ötkergen. - Diye içinden geçirir.
Qolından kelgen so bolgan... - Elinden gelen budur...
Tilev küşi degen zat, - Dileme gücü denilen şey,
Qıldan ince, arık bolgan! - Kıldan ince ve zayıftır!
Gene sosı insandıñ – Yine şu insanın
Yaşavına qaransa, - Hayatına bakılsa,
Sosı em qısqa bolgan... - O da kısadır...
Qay vaqıt yaşıyagını, - Ne kadar yaşıyacağını,
Äş bîr adem bilalmas... - Hiç bir kimse bilemez...
Em sanelerşe yaşansa, - Hem senelerce yaşansa,
Yaşav aslında qısqa bolgan. - Hayat aslında kısadır.
Ayındırıq şaqqanday, - Şimşek çakmış gibi,
Köz aşıp qapagaşe, - Göz açıp kapayıncaya kadar,
Savlay ömür ötip keter; – Bütün ömür geçer gider;
Arttan barıp ıslanılmas! - Arkasından yetişilip tutulamaz!
Nav manede bîr qartqa: - Bu manada bir ihtiyara:
“Ömrün kaytip ötti senin, - “Ömrün nasıl geçti senin,
Ömründen ne anladın?” - Ömründen ne anladın?”
Dep soralıyaq bolsa: - Diye sorulacak olsa:
“Ömür neşe qısqa eken; - “Ömür ne kadar kısa imiş;
Qartayganım bilalmadım!” - İhtiyarladığımı fark edemedim!”
Sözin bizge aytıyaq... - Sözini bize söyleyecek...
Nav barede Paygambar’dıñ, - Bu konuda Peygamber’in,
Aleyhissalatü vesselam, - Aleyhissalatü vesselam,
“Her keliyek yuvıq bolgan!” - “Her gelecek yakındır.”
Sözi bizge deris bolgan... - Sözi bize ders olmakta...
Em maqluqlardıñ işinde, - Hem varlıkların içinde,
En muqtaj kîm? desek, - En muhtaç kimdir? desek,
Bilir sonı är bîr insan! - Onu her bir insan bilir!
Dünyaga qarar betten, - Dünyaya bakan tarafıyla,
Küşsizlerdiñ eñ küşsizi, - Güçsüzlerin en güçsüzü,
Bolup turgan sosı insan! - Şu insan olmakta!
Tek,ekinşi bir yagıman - Lakin ikinci bir tarafıyla
Qaransa nav ademge, - Bakılsa bu insana,
Allah’qa qullıq betten, - Allah’a kulluk yönüyle,
Biyik, üyken ornı bolgan! - Yüksek, büyük makamı var!
Bîrev yetpes yeri bolgan... - Kimsenin ulaşamayacağı yeri var...
Tagat betten nav insan, - İbadet yönüyle bu insan,
Bäri maqluq üstinde, - Bütün varlıklar üstünde,
Bärige başşı bolgan! - Herkese baş olmuştur!
Em insanda ne bar bolsa, - Hem insanda ne varsa,
Bek baalı yaratılgan: - Pek değerli olarak yaratılmıştır:
Yüregi süygi tolgan, - Yüreği sevgi doludur,
Maramatı, ayavı bar; - Merhameti, acıması var;
Aqlı, pikri, ruhı bolgan. - Aklı, fikri, ruhu bulunmakta.
Hayal degen duygusu, - Hayal denilen duygusu,
Ziyadası vicdanı bar... - İlavesi vicdanı var...
Basqa em mıñlagan, - Başka daha binlerce,
Qasiyetpen tolup kalgan! - Yüksek özelliklerle doludur!
Endi eske kelgen mane; - Şimdi akla gelen mana;
Munşa müşe, duygulardan - Bunca uzuv, duygulardan
Maqsat, mırat ne bolgan? - Maksad, murat nedir?
Mınlagan duygulardı, - Binlerce duyguları,
Haq insanga nege salgan? Hak insana niye koymuş?
Nav manedi aşıyaq - Bu manayı açacak
Yahşı bîr misal bolgan: - Güzel bir misal bulunmakta:
So qıymatta är insan, - Şu değerde her insan,
Bîr şekirdekke okşagan... - Bir çekirdeğe benziyor...
Şekirdekke qaransa, - Çekirdeğe bakılsa,
Bärisiniñ işine, - Hepsinin içine,
Quday bîr program salgan... - Allah bir program koymuş...
Kerek bolgan ne bolsa, - Gerekli olan ne varsa,
Bäri işinde tabılgan... - Hepsi içinde bulunmakta...
Rabb’imizdiñ bîr mıratı, - Rabb’imizin bir muradı,
So qasiyetli şekirdek, - Şu yüksek özellikli çekirdek,
Topraq astına kirsin, - Toprak altına girsin,
Sosı yerde islegen song, - O yerde işlem gördükten sonra,
Yerdiñ üstine şıqsın; - Yerin üstüne çıksın;
Tar yerde muñaymasın, - Dar yerde bunalmasın,
Össin bolsun bîr terek! - Büyüsün bir ağaç olsun!
Degen maksatı bolgan. - Diye bilinen maksadı bulunmakta.
Tek bürtököy so şekirdek, - Ancak ufacık şu çekirdek,
Topraqqa tüsken vaqıt, - Topraga düştüğü vakit,
Topraq astından şıqpay, - Toprak altından çıkmayarak,
Özine zarar bergen - Kendisine zarar veren
Zatlarga avas etse, - Şeylere heves etse,
Şürüp, terek bolmagan! - Çürüyerek, ağaç olmayacaktır!
Eger sosı şekirdek, - Eğer şu çekirdek,
Bari müşelerini, - Bütün uzuvlarını,
Şekirdekler şatlatkan - Çekirdekleri çatlatan,
Sosınlardan neşe terek - Onlardan nice ağaç
Em ösimlikler şıgargan - Ve bitkileri çıkaran
HaqAllah’tın emrine - Hak Allah’ın emrine
Uyaberip qullansa, - Uyarak kullansa,
Sosı taptar alemden - O dapdar alemden
Şıgıp, üyken, meyvalı - Çıkıp, büyük, meyveli
Bîr terek bolaberip, - Bir ağaç olarak,
Kişkenekey aqıyqatı, - Küçücük hakikatı,
Üyken, şetsiz, keng bolgan - Büyük, sınırsız, geniş olan
Bîr aqıyqatqa avısqan... - Bir akıykata dönüşecektir...
İnsan degen nav maqluq, - İnsan denilen bu varlık,
Aynı so misaldey bolgan: - Aynen şu misal gibidir:
Quday’ımız bergen soga; - Rabb’imiz vermiş ona;
Är bîrevi qadermen - Her biri kaderle
Yazılgan sanavsız nimet, - Yazılan sayısız nimet,
Qudretten neşe müşe, - Kudretten nice uzuv,
Rahmetten mıñlagan qasiyet... - Rahmettten binlerce özellik...
Eger insan özine - Eğer insan kendisine
Berilgen so müşelerdi, - Verilen bu organları,
Gayasına tuvıl da, - Gayesi için değil de,
Aramlarga kullansa, - Haramlara kullansa,
Bürtekey tatim üşün, - Azıcık lezzet için,
Bärisini qarcasa, - Hepsini harcasa,
Qısqaşa so ömürde, - Kısacık şu ömürde,
Dünya degen tar yerde, - Dünya denilen dar yerde,
Paydasız şürüp ketiyek... - Faydasız çürüyüp gidecektir...
Savlıqpan qalıñız! - Sağlıcakla kalınız!
Dr. Yusuf ALTINIŞIK
Podkastlar (тавыш язмаларыбыз)