Törkiyädän yärdämnär 02

Törkiyädä yaqınça 5 yıldır 2 millionğa yarım tiräse süriyäle sıyınuçı yäşi. Törkiyä däwläte , xökümäte, ictimaği oyışmalar häm şäxsi bularaq watandaşlar qullarınnan kilgän qadär alarğa yärdäm itärgä tırışa. Soñğı aylarda Awrupağa kitkän qaçaqlar sanındağı artıştan soñ barlıqqa kilgän panika atmosferasın kürgändä Törkiyä häm törek xalqınıñ başqarğan eşläreneñ ähämiyäte tağın da açıq kürenä.

Härkem yärdäm itkändä dine boyırğannı cirenä citkerüdän ,tarixi mädäniyatınıñ kiräklären yäşätüdän üzen bäxetle xis itä.Ä menä süriyälelär bu yärdämnärdän qanäğätme soñ?

Bu soraw ğamäldäge yärdäm säyäsäteneñ döreslegen tikşerep qaraw häm kiläçäkne planlaştıru cähätennän zur ähämiyätkä iyä.

Yärdäm eşçänleklärendä möhim urın alıp toruçı “Qızılay" yärdäm oyışması bu sorawnı siriyäle sıyınuçılarğa birde.

Tikşerenüne Törkiyä palatalar häm birjalar berlege iqtisad häm texnologiya universitetınıñ säyäsät beleme bülege uqıtuçısı Başak Yavcan ütkärde. Tikşerenü çik buyu töbäklärendäge lagerlarda häm vilayätlärdä uzdırıldı. Näticälär bik şaqqattırdı. Anketada qatnaşuçı süriyäle sıyınuçılar Törkiyädä ayıruça iminlektän qanäğät. Yäşägän cirlären ülem qurqusı belän taşlap kitkän millionnarça keşe öçen iñ möhime-iminlek. Törkiyä isä sıyınuçılar öçen monı tulısınça tä'min itkän. Süriyäle bulğan öçen naçar möğalämä kürüçe ber genä keşe dä yuq. Süriyäle änilärneñ balaları öçen küñelläre tınıç. Ätilär ğailäläre öçen borçılmıy. Qaydan kilüe bilgele bulmağan ber oçqıçnıñ bomba taşlawınnan qurıqmıy alar.

Tikşerenü ütkärüçelär süriyäle sıyınuçılarğa tağın ber möhim soraw birde. Törkiyädän tış qayda yäşärgä teläwlären soradı. Süriyälelär suğış betkän oçraqta illärenä qaytırğa teläwlären belderde. Suğış däwam itkändä isä iñ imin urınnıñ Törkiyä buluın äytte. Süriyälelärneñ yaqınça 80%ı Törkiyädän başqa ber ildä qalırğa telämäwlären citkerde.

Süriyäle sıyınuçılar biredäge yärdämnär ,meditsina xezmätlärennän qanäğät buluların belderde. Anketada qatnaşuçı süriyälelär “Qızılay" oyışması tarafınnan oyıştırılğan kurslarğa zur qızıqsınu kürsätä. Bolar arasında törek tele kursları berence urında tora. Şulay uq sanaq, ğaräp tele häm tegü kurslarına da taläp zur. İngliz tele kursına baruçılar sanı isä bik az. Awrupa illäre süriyälelärneñ Awrupağa küçärgä teläwe turında uylıy. Yuğisä çınbarlıq – bu keşelär tizräk tuıp-üskän illärenä qaytu teläge belän yana.

Bu tikşerenügä bäyä birgän Törkiyä “Qızılay"yärdäm oyışması ğomum mödire doktor Mäxmät Güllüoğlu töbäktä tarixnıñ yañadan yazıluına basım yasıy. Mäxmät Güllüoğlu: “Soñğı 5 yılda Törkiyä, Süriyä,Yordaniya, Livanda keşe tormışları aşa tarix qabat yazıla.Monnan 5-10 yıl elek Törkiyä dönyada iñ küp qaçaq qaluçı il bulaçaq disälär, ışanmas idek, ämma xäzer isä Törkiyä dönyada in küp sıyınuçısı bulğan il wäzğiyätendä",dide.

"Qızılay" ğomum mödire Güllüoğlu başlanğıçtağı eşçänleklärneñ xäzer isä integratsiya eşçänleklärenä äwerelüenä basım yasıy. Sıyınuçılarnıñ il xalqı belän problemasız yäşäwe öçen “Qızılay" oyışması cämğiyät üzäkläre aça.Biredä süriyälelärgä ,ayıruça balalarğa reabilitatsiya xezmäte kürsätelä. Süriyäle änilär hönär kurslarında qatnaşa. “Qızılay" ğomum mödire bu eşçänlekneñ ähämiyäten tübändägeçä añlata:"Cämğiyät üzäkläre belän süriyälelärgä yünälgän eşçänleklärne arttırırğa häm alarnıñ biredä waqıtların yaxşı itep ütkärülären telibez. Alarnıñ törek tele öyränüläre böten cämğiyät tormışına uñay yoğıntı yasar dip uylıybız. Alar mäktäptän, belem aludan çittä qalmasın dip tırışabız. Bu eşçänleklärne tağın da arttırırğa telibez. Süriyä häm süriyäle faktı bez dä ,süriyäleler dä dä telämägän fakt ide. Törkiyä 2 million sıyınuçını qabul itärgä , alar isä tuplam 4 million keşe başqa ilgä, 6 million keşe üz ile eçendä yäşägän yort-ciren taşlap kitärgä telämäs ide.

Süz belän olı häm xörmätkä layıq däwlät bulu mömkin tügel. Tormış keşelärne häm däwlätlärne törle sınawlar belän sınıy. Bu sınawlar qarşındağı totış yä qadim xalıq buluıbıznı, yäisä çik buyına timerçıbıqtan divar qorğan däwlät buluıbıznı kürsätä. Törkiyä qıyın xäldäge barlıq keşelärgä yärdäm qulı suzıp alarnı söyenderä.

Bügenge yazmabızda Törkiyädä waqıtlıça yäşäwçe 2 million yarımğa yaqın süriyäle sıyınuçınıñ Törkiyädän häm törek xalqınıñ qunaqçıllığınnan, alarnıñ yärdämnärennän küpme däräcädä qanäğät buluları turında “Qızılay" yärdäm oyışması matbuğat kiñäşçese Sälähättin Bostannıñ bäyäläwlären citkerdek.