تحولات یمن، نشانگر دو قطبی شدن خطرناک خاورمیانه است

در ۲۵ ماه مارس سال ۲۰۱۵ خاورمیانه شاهد یکی از حساسترین اتفاقات تاریخ خود شد.

در آن روز ۱۰۰ فروند هواپیمای جنگی متعلق به عربستان سعودی، اقدام به بمباران شدید صنعا پایتخت یمن نمود. این بمبارانها که در حال حاضر نیز ادامه دارد با حمایتهای گسترده بین المللی روبرو شده است.
پس از عملیات نیروی هوایی عربستان سعودی در یمن کشورهای بحرین، قطر، کویت، امارات متحده عربی، مراکش، سودان، اردن و مصر حمایت نظامی و کشورهای آمریکا، ترکیه، پاکستان، انگلستان، فرانسه، فلسطین، لیبی و موریتانی حمایت سیاسی خود را از ریاض اعلام نمودند.
این در حالی است که کشورهای روسیه، چین، ایران، سوریه، عراق و الجزایر نیز مخالفت خود با عملیات نظامی عربستان سعودی در یمن را ابراز داشتند.
وقتی به روند تحولات یمن می نگریم به نظر میرسد که با توجه به قطبی شدن جامعه جهانی در قبال بحران یمن، عملیات عربستان سعودی دارای اهداف متعددی باشد.
اولین دلیل رسمی حمله حکومت ریاض به صنعا بی ثباتی وسیع در یمن و تلاش شبه نظامیان حوثی برای تصرف تمامی کشور است. قوم حوثی که دارای مذهب زیدی به عنوان شاخه ای از مذهب شیعی می باشد در سال ۲۰۰۴ از سوی سید صدرالدین حوثی موفق به راه اندازی یک حرکت مخالف علیه حکومت صنعا گردید.
شبه نظامیان حوثی در سال ۲۰۱۱ وارد صنعا پایتخت یمن شدند و در فوریه سال ۲۰۱۴ با سرنگون کردن حکومت منصور هادی، رییس جمهوری این کشور، تمامی مراکز حکومتی را در پایتخت یمن در اختیار خود گرفتند. در خلال این مدت نیز ارتباط حوثی ها روز به روز با ایران افزایش یافت و این امر، زمینه ساز انتقال حمایتهای وسیع تهران به شورشیان گردید.
رودررو شدن یمن با این وضعیت جدید، عربستان سعودی و دیگر کشورهای پیروی مذهب اهل سنت را به حرکت واداشت. به دنبال عملیات نظامی صنعا، حکومت ریاض اعلام داشت که این عملیات علیه حکومت ایران است. این اعلام موضع از سوی حامیان عربستان نیز مورد تایید قرار گرفت.
اکنون توجه شما عزیزان را به ارزیابیهای پروفسور دکتر رمضان گوزن استاد علوم سیاسی و روابط بین المللی دانشگاه مارمارای ترکیه در این خصوص جلب می کنیم.
در ورای عملیات نظامی عربستان در یمن ۳ دلیل مهم وجود دارد.
بی تردید علت حمایت وسیع جهانی از عملیات یمن، اهمیتی است که کشورهای دنیا به امنیت صادرات نفت از منطقه خاورمیانه می دهند. چراکه منطقه باب المندب اکنون در تهدید حوثی ها قرار دارد و این خلیج روزانه شاهد عبور ۳۰ درصد از نفت صادراتی خاورمیانه به کشورهای جهان است. این تنگه از صده های گذشته یکی از مهمترین تنگه های جهان بوده است.

با توجه به اینکه بخش مهمی از نفت جهان از تنگه هرمز تحت اختیار ایران می گذرد اگر باب المندب نیز از سوی حوثی های تابع ایران تصرف شود این امر به معنای تسلط ایران بر بخش بزرگی از نفت صادراتی جهان خواهد بود. این ریسک، هرگز از سوی عربستان سعودی و دیگر کشورهای تولید کننده و یا حتی کشورهای غربی خریدار نفت، قابل اغماض نیست. همین دیدگاه سبب شده تا به رغم وجود برخی مسائل در عملیات نظامی عربستان سعودی در یمن از دیدگاه حقوق بین المللی، چنین حمایت وسیعی از حکومت ریاض به عمل آید.
دوم اینکه این عملیات در ارتباط مستقیم با اینده خاورمیانه و ثبات ان می باشد. در این منطقه پس از وقایع عظیم جنگ جهانی اول و دوم، معادله سیاسی و امنیتی ویژه ای پدیدار شده و تداوم یافته است. البته به دنبال قیامهای عربی، روند تغییر در منطقه شروع شد. اما این تحولات، لیبی و سوریه را دچار اشوب کرد. این تنشها، دولتهای منطقه را دچار نگرانی کرده بخصوص کشورهایی که صاحب اقلیتی از شیعیان هستند، به دلیل تاثیر پذیری انان از ایران در این خصوص نگرانی بیشتری احساس می کنند.
به این ترتیب اگر اقلیتهای شیعه موجود در خاورمیانه فعال شوند و همانند حوثیها مورد حمایت ایران قرار گیرند، این احتمال وجود دارد که در برخی از کشورهای خاورمیانه تغییرات رادیکالی در رژیمها ایجاد شود.
سومین دلیل آن است که به نظر میرسد بلوک سنی در حال تشکیل در خاورمیانه در حال افزایش فعالیت خود است.
ملک سلمان که به جای ملک عبدالله فقید در عربستان سعودی به پادشاهی رسیده است، مدتی کوتاه، اقدام به برگزاری همایش مهمی از سران کشورهای منطقه نموده و در ان همایش از عبارت "بلوک سنی" استفاده کرده بود. براساس اظهارات پادشاه جدید عربستان سعودی، در مقابل بلوک شیعه تحت حمایت ایران، کشورهای سنی منطقه می بایست اقدام به تشکیل یک بلوک سنی کنند.

به نظر میرسد که عملیات یمن سرآغاز تشکیل این بلوک سنی و مسلح شدن آن است. اتحادیه عرب بلافاصله پس از حمله عربستان سعودی به صنعا، اقدام به برگزاری یک همایش و حمایت از حکومت ریاض نمود. این اتحادیه اعلام کرده که اقدام به تشکیل یک نیروی عربی خواهد کرد. چنین تصمیمی نشان دهنده آن است که خاورمیانه خواه ناخواه در حال تبدیل شدن به منطقه ای دو قطبی میان شیعیان به رهبری ایران و سنیان به پیشوایی عربستان سعودی است.
این قطبیت اگرچه می تواند سبب بروز تعادل امنیتی شود، اما در درون خود آبستن خطرات بزرگی است. اگر روند قطبی شدن خاورمیانه بصورتی کنترل نشده ادامه یابد در کوتاه مدت شاهد بروز خطر بزرگی خواهیم بود.

این احتمال وجود دارد که در خطوط گسل میان شیعیان و سنیان درگیریهای شدیدی بروز کند و منطقه شاهد پیدایش رژیمهای بی ثبات شود. به این ترتیب جنگ داخلی خونین موجود در کشورهای لیبی، عراق، سوریه و یمن به دیگر کشورهای منطقه نیز سرایت خواهد نمود. نتیجه این درگیریها و تنشها آنچنان هولناک و وحشتناک است که بیان ان نیز انسان را دچار ترس و نگرانی می کند.
خاورمیانه می باید از جنگ جهانی اول که در نتیجه تشدید قطبیت سیاسی و ایدئولوژیک در اروپا حاصل شد و باعث ویرانی و فلاکت هولناکی گردید درس عبرت بگیرد.