Хүлйа Касапоглу Ченгелдин кыргыз таанууга кошкон салымы

Ардактуу окурмандар! «Кыргыз таануу» программасынын бүгүнкү чыгарылышында түркиялык илимпоз Хүлйа Касапоглу Ченгелдин кыргыз таанууга кошкон салымы тууралуу кеп салабыз.

Профессор, доктор Хүлйа Касапоглу Ченгел 1965-жылы Түркиянын Ван облусунда жарык дүйнөгө келген. Хүлйа Касапоглу Ченгел 1986-жылы Анкара шаарында жайгашкан Хажеттепе университинин Түрк тили жана адабияты кафедрасын аяктаган. Ал Гази университетинде 1988-жылы магистрдик, 1995-жылы доктордук диссертациясын ийгиликтүү жактаган.

Хүлйа Касапоглу Ченгел 2002-2003-жылдары Кыргыз-Түрк “Манас” университетинде иштеп кеткен. Касапоглу Бишкекте жүргөндө кыргыз тилин мыкты өздөштүргөн. Кыргыз тилинен түрк тилине макалалар которуп жарыялаган.

Ал Түркияга кайткандан кийин кыргыз тилинин грамматикасы боюнча китеп жазып, 2005-жылы Анкара шаарында жарыялаган. Касапоглунун кыргыз тилинин грамматикасы боюнча китебине түрк тилинде рецензиялар жазылган. “Google Akademik”теги маалыматка ылайык, Касапоглунун кыргыз тилинин грамматикасы боюнча жазган китеби анын эң көп шилтеме алган эмгеги болуп саналат.

Касапоглу Ченгел Кытайдагы Фу-йу кыргыздарынын тили боюнча эки макала жарыялап, профессор Мухаммед Ху Чжэнхуанын бул темадагы макаласын түрк тилине которгон.

“Манас” эпосунун 1000 жылдыгын утурлай, 1995-жылы Касапоглу Түркияда уюштурулган эл аралык симпозиумдарга жигердүү катышкан. Ал “Манас” эпосу боюнча эки доклад окуган жана эпоско тиешелүү бир макаланы түрк тилине которгон.

Мындан сырткары Касапоглу Жусуп Баласагын жана анын “Кут алчу билим” эмгеги, Касым Тыныстанов, Чыңгыз Айтматов темалары боюнча эл аралык симпозиумдарда ондогон докладдарды окуп, журналдарда илимий макалалары жарыяланган.

Хүлйа Касапоглу Ченгелдин жетекчилиги алдында кыргыз тили боюнча доктордук жана магистрдик эмгектер жазылып ийгиликтүү жакталган. Мисалы, “Кыргыз тилинин ден соолукка байланыштуу сөз байлыгы” аттуу доктордук диссертацияны жазган Нургүл Молдалиеванын илимий жетекчиси Касапоглу Ченгел болгон. Ошондой эле Хүлйа Касапоглу Ченгелдин жетекчилиги алдында Гүлайым Темиралиева “Кыргыз тилинин байланыштыруучу байламталары” аттуу магистрдик диссертациясын, Мээрим Рыспакова “Кодекс куманикус менен кыргыз тилинин салыштырылышы” аттуу магистрдик диссертациясын, Фатма Мохамед Ахмед Элтамими Элшербини  “Кыргызчадагы арабча сөздөр. Фонетикалык жана семантикалык изилдөө”, ал эми Назгүл Кадырова “Кыргыз жана алтай тилдеринде салыштырмалуу этиш” аттуу магистрдик диссертациясын даярдап жакташкан.

Программаны даярдагандар; Абдрасул Исаков жана Гүлдана Мурзакулова

Колдонулган адабияттар:

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Advices on ‘Mind’ and ‘Wisdom’ in Turkish Culture From Yusuf of Balasagun to Abay of Semey”, Milli Folklor, 126, Ankara 2020, s. 184-197.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Bakü Türkoloji Kurultayı’nın 90. Yılında Kasım Tınıstanov ve Çalışmaları”, 1926 Bakü Türkoloji Kurultayı’nın 90. Yılı Dolayısıyla Türkolojinin Bugünü ve Geleceği Uluslararası Kurultayı, 9 Aralık 2016.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Birinci Türkoloji Kurultayı’nın 90. Yılında Kasım Tınıstanov’un Alfabe ve Terim Çalışmaları Üzerine Bir Değerlendirme”, Türkoloji Elmi-Medeni Erekatta Ortak Deyerler ve Yeni Çağırışlar Konferansı, 14-15 Kasım 2016.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Fu-Yü Kırgızcasının Ses Özellikleri”, Türkbilig/Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 5(7), 2004, s. 87-100.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Fu-Yü Kırgızcasının Temel Söz Varlığı”, Milli Folklor, 15(60), Ankara 2003, s. 184-199.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Kırgız Lehçesindeki “Eken” Üzerine”, Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri, Ankara 1999, s. 641-651.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Kırgız Türkçesi”, Türk Lehçeleri Grameri, Akçağ Yay., Ankara 2007, s. 481-542.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Kırgızistan’ın Bağımsızlığının 30. Yılı Münasebetiyle Doğumunun 120. Yılında Kasım Tınıstanov”, Köklerimizin İzinde, Gazi Üniversitesi, 1 Aralık, Ankara 2021.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Kutadgu Bilig’de Ay Toldı: İşit Ey Oğul”, Altay Toplulukları Sempozyumu, 24-26 Temmuz 2017.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Kutadgu Bilig’in Türk Lehçelerine Çevirileri Üzerine”, Yusuf Has Hacib’in Doğumunun 1000. Yılında Kutadgu Bilig Uluslararası Sempozyumu, 18-20 Kasım 2016.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Kültürel Süreklilik Bağlamında Yusuf Has Hacib’ten Abay ve Nazarbayev’e”, IV. Uluslararası Dil ve Edebiyat Araştırmaları Sempozyumu, 25-27 Ekim Ankara 2018.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Manas Destanı’nda Heyecan ve Coşku Cümleleri”, Manas 1000 Bişkek Bildirileri, AKMY Yay., Ankara 1997, s. 127-138.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Manas Destanı’nda Heyecan ve Coşku Cümleleri”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Manas Bilgi Şöleni Bildirileri, 12-13 Ekim, Van 1995, s. 50-65.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Manas Destanı’nda Kelime, Cümle ve Bölüm Tekrarlarının Stilistik Bakımdan Önemi”, Manas Destanı ve Etkileri Uluslararası Bilgi Şöleni, 21-23 Haziran, Ankara 1995, s. 63-88.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Türk Kültür Tarihi ve Kutadgu Bilig”, Жүсып Баласагын шыгармашылыгынын түркий алеми меденийетине коскан үлеси. 14-15-апрель 2016.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, “Türkiye Türkçesi ve Kırgız Türkçesindeki Ortak Alınma Kelimeler”, Türk Dili, 521, Ankara 1995, s. 467-479.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, Kırgız Dili ve Kültürü Çevirimiçi Konferansı, Türk Dil Kurumu, 27 Ağustos 2020. https://www.tdk.gov.tr/icerik/basindan/kirgiz-dili-ve-kulturu-baslikli-cevrim-ici-konferans-gerceklestirildi/, (Алынган датасы: 27.05.2023)

Kasapoğlu Çengel, Hülya, Kırgız Türkçesi Grameri (Ses ve Şekil Bilgisi), TDK Yay., Ankara 2017.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, Kırgız Türkçesi Grameri Ses ve Şekil Bilgisi Metin Çeviri Dizin, Akçağ Yay., Ankara 2005.

Kasapoğlu Çengel, Hülya, Kırgız Türkçesi Grameri, TDK Yay., Ankara 2020.

Kızılözen, Cihangir, “Kasapoğlu Çengel, Hülya. Kırgız Türkçesi Grameri Ses ve Şekil Bilgisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 2005. S.424”, Turkish Studies, 3(7), 2008, s. 855-858.

Özdarendeli, Nursel, “Hülya Kasapoğlu Çengel, Kırgız Türkçesi Grameri Ses ve Şekil Bilgisi”, İlmi Araştırmalar, 21, 2006, s. 210-212.

Касапоглу Ченгел, Хүлйа, Түркологиядагы зулмат жене Касым Тыныстанов// Алихан Бөкейхан жене тевелсиздик мураты конференциясы. 20-апрель Астана 2016.