Törkiyä-Tatarstan: säwdä bäyläneşe häm duslıq êlemtäläre
Töreklär häm tatarlar: urtaq qıymmätlär 31
Törkiyä häm Tatarstan arasındağı säwdä bäyläneşe häm duslıq êlemtäläre turında qısqaça küzätü
Rusiyä-Törkiyä bağlanışları biş ğasırdan kübräk çornı üz êçenä ala. 21nçe ğasırda ike kürşe däwlät arasında xezmättäşlektä nıq alğa kiteş buldı. Mondıy mönäsäbätlärdä Tatarstan Cömhüriyäte ayırım urın bili. Bezneñ bağlanışlar iq’tisadqa ğına tügel, tuğandaş xalıqlar bularaq, êtnik, mädäni häm dini yaqqa da nigezlänep alıp barıla. Tatarstannıñ qayber şähärlären duslıq êlemtäläre kileşüläre dä bäyli. Andıy kileşü Tübän Kamada da bar.
2014nçe yılnıñ 30nçı mayında Tatarstan Cömhüriyäte İlbaşı Röstäm Miñnexanov häm Törkiyäneñ Märsin vilayäte başlığı Xäsän Basri Güzäloğlu qatnaşında tantanalı şartlarda Märsin şähär xakimiyäte başlığı Borhanetdin Kocamas häm Tübän Kama mêrı Aydar Metşin şähärlär arasındağı xezmättäşlek turındağı Berketmägä qul quydılar. Şul könnän başlap, şähärlärebez arasında yaqınnan tanışuğa başlanğıç birelde. Üzara kileşügä qul quyılğannan soñ Tatarstan Cömhüriyäte däwlät başlığı çaqıruı belän Mersin provinŝiyäse wäkilläre Qazan Sabantuyına, annan soñ 2014nçe yılnıñ dekabrendä Tübän Kamağa da kilde. Qunaqlar Yaña yıl bäyrämenä bizälgän şähärneñ maturlığın kürep soqlandılar, diyelä Al’bert Dirzizovnıñ mäqaläsendä. Tübänkamalılarnıñ älege xalıq bäyrämen niçek bilgeläp uzuları belän tanıştılar. Alar balalar baqçalarında häm mäktäplärdä uzdırıla torğan bäyrämnärdä, Xalıqlar duslığı yortındağı Kiçke uyınnarda buldılar.
Tatar awılların kürdelär, munça kerdelär. Çañğıda yörü dä alarda uñay täêsirlär qaldırdı.
Delegaŝiyä äğ’zaları sänäğat’ qorılmaların, êşxanälären dä qaradılar, rayonnıñ iq’tisadi mömkinlekläre belän tanıştılar, şähär xakimiyätendä uzdırılğan “êşlekle düşämbe” kiñäşmäsendä buldılar, şähär Mêrı (başlığı) belän oçraşıp söyläştelär. Ä 2015nçe yılnıñ mayında Tübän Kama delegaŝiyäse cawap säfäre belän Märsinğa bardı. Ul 5 kön däwam itte. Tübänkamalılar tarixi qıymmätkä iyä bulğan küp kenä istälekle urınnanrnı qaradılar. Törle çaralarda qatnaştılar. Tübän Kama rässamı Vasil Ğadelşinnıñ kürgäzmäsen açu älege säfärneñ möhim öleşe buldı.
2015nçe yılda törek delegaŝiyäseneñ milli bäyrämebez Sabantuynı qararğa Tübän Kamağa kilüe duslıq ceplären nığıtuda tağın ber adım yasadı. Qunaqlar bäyrämneñ böten maturlığın üz küzläre belän kürdelär, milli köräştä häm at çabışlarında aktiv canatarlar buldılar. Borınğı şähri Bolğarğa baru da törek duslarnıñ küñelendä uñay täêsir qaldırdı. Bu könne inde kürkäm ğadätkä äwerelgän “İzge Bolğar cıyını” möselman bäyräme uzdı häm qunaqlarğa älege zur çarada qatnaşu mömkinlege tudı.
2015nçe yılnıñ noyabrendä Tübän Kama mêrı Aydar Metşin citäkçelegndäge delegaŝiyä tuğandaş şähärlär Sammitında qatnaştı. Anda muniŝipalitetlar, cirle xakimiyätlär arasındağı xezmättäşlek, mädäni aralaşular häm turizm mäs’äläläre qaraldı.
2016nçı yılnıñ mayında isä Tatarstan sänäğat’ êşxanäläreneñ iq’tisadi mömkinlekläre belän tanışu öçen törek êşmäkärläreneñ zur törkeme kilü planlaştırılğan ide, dip belderä Al’bert Dirzizov. Qızğanıç, şul waqıtlarda bulğan mäğ’lüm waqıyğa (oçqıç mäs’äläse) illär arasındağı mönäsäbätlärdä kiyerenkelek tudırdı. Küp kenä urtaq plannar qabat qarap çığıldı häm bilgesez waqıtqa kiçekterelep, çitkä alıp quyıldı. Şulay da, federal’ häm respublika xökümätläreneñ aldan kürüçänlege arqasında ğamäldäge iq’tisadi proyektlar üz köçlären yuğaltmadı, ä qaydadır alğa taba üseşen däwam itte. Misal öçen, “TAİF-NK” êşxanäseneñ sänäğat’ mäydançığında Törkiyäneñ “Gemont” tözeleş firması alıp bara torğan êşlär ber genä köngä dä tuqtap tormadı. ”Alabuğa” irekle iq’tisad töbäge cirlegendä “Şeşäcam” törek kompaniyäse tarafınnan pıyala citeşterü zavodları tözeleşe dä däwam itte.
İke il arasındağı mönäsäbätlärne tamırdan üzgärtügä Törkiyädä xökümät fetnäse yasarğa mataşuçılar säbäp buldı, dip yaza Al’bert Dirzizov. Älege säyäsi waqıyğalar Rusiyä häm Törkiyä arasındağı mönäsäbätlärne qabat yaxşırtuğa başlanğıç birde. İllär arasında duslıq mönäsäbätläreneñ yañaruı häm üseşkä yöz totuı Tübän Kama belän Märsin arsındağı tuğanlıq ceplären nığıtuğa yaña mömkinleklär açar dip ışanabız. Alğa quyğan plannarıbız zur! Bez cirle üzidarä, fän, sälamätlek saqlaw häm mädäniyat ölkäsendä täcribä urtaqlaşırğa härwaqıt äzer. Tatarstannıñ sänäğät êşxanäläre, neft’ ximiyese, polimer materiallar häm plastmass citeşterü kiñ külämle xezmättäşlekkä äzer. Uquçılarğa häm studentlarğa belem birü ölkäsenä dä ayıruça iğ’tibar itelä.
Bügen bezneñ tuğandaş däwlätlär säyäsi krizis näticälären uñışlı ğına ütep kilälär häm däwlätlär arasındağı mönäsäbätlärneñ yaña êtabın açalar ,külämle iq’tisadi proyektlarnı tormışqa aşıralar.
Tatarstan belän Törkiyä arasında här ölkädä üsä barğan xezmättäşlekneñ alğa taba da şuşılay däwam itüen telibez.
Törle çığanaqlardan tuplap äzerläwçe Kädriyä Mäyvacı
Çığanaqlar:
1)nkamsk-rt.ru>shähär-häm-bez
Tübän Kama belän Mersin duslığı yañaruğa yöz tota-Tuğan yaq.02.11.2016.
(Al’bert DİRZİZOV,Tübän Kama).
Fotosürät tatarstan.ru säxifäsennän alındı.
