Jahon iqtisodiyati 38-qism

            2017- yilining ikkinchi choragida 5,1 foiz o’sish  nisbati bilan  rivojlana boshlagan Turkiya iqtisodiyoti, yilning dastlabki yarmi barqaror  o’sish statikasi  bilan orqada qoldirar ekan uchinchi  choragida oliy  o’sishi borasida  umidlar  poyda bo’ldi. 2016- yilida amalga oshgan yutuqsiz harbiy to’ntarish tashabbusi, iqtisodiyotga  qoldirgan og’ir yuklari ayni yilning uchun choragida iqtisodiyotda  kichrayishga sabab bo’lgan edi.  

Deyarli hukumatning real sektorga bergan himoyalari va rag’batlashi bilan bu jarayon  barcha salbiyliklarga  qaramasdan ta’sir juda qisqa muddatda bartaraf qilindi. Va Turkiya iqtisodiyoti o’sishga qolgan joydan davom etdi. 2017- yilining ikkinchi choragida  borgan o’sish raqamlari Turkiya iqtisodiyoti bu jarayonga tashlagan yutuqli  faoliyatining samarasi sifatida  buni muhokama qilishimiz mumkin.

Bu davrda Turkiya iqtisodiyoti o’z ichida borgan o’sish tezligi  va ichiki  bozorda ijobiy ta’sirlari his etilar ekan,  global  bozorlar ham integratsiya   bo’lishiga sabab bo’ldi.

2017- yili ikkinchi choragida o’sish nisbatiga qaraganda birinchi o’rinda 6,9  ball bilan Xitoy ikkinchi o’rinda  5,7 foiz bilan Hindiston o’rin olgani ko’rilmoqda. Dunyoning eng katta iqtisodiyotlari bo’lgan G- 20 o’lkalari ichidagi qatordagi o’ringa qaraganda  Xitoy va Hindistondan so’ngra 5,1 foiz bilan Turkiya eng yuksak o’sish nisbatiga erishgan o’lka hisoblandi. Shu bois 2017 yili ikkinchi chorakda Turkiya iqtisodiyoti global iqtisodiyotlar  qatorida juda muhim bir muvaffaqiyatga erishdi desak  bo’ladi.

Bu davrdagi o’sish nisbatlari sektor yo’nalishida  tadqiq qilinganda ilm va kommunikatsiya  sektori  10,1 foizi  bilan birinchi o’rinni egalagani ko’rilmoqda.  Ortidan 9,4 foiz bilan moliya va sug‘urta  faoliyatlari kelar ekan, uchun o’rinda 6,8 bilan inshoot sektori buni  ta’qib etmoqda. Sanoat sektori esa 6,3 bilan en tez o’sgan to’rtinchi sektor bo’ldi. Sanoat sektorining  o’sishi va  kuchayishga boshlagan Turkiya iqtisodiyoti nomidan juda  yaxshi bir taraqqiyotdir. Kuchayishga  boshlagan Turkiya iqtisodiyoti nomidan juda bir rivojlanish hisoblanadi.

Bu jarayonda iqtisodiyotning  o’sish manbalaridan  eng muhimi Kredit Garanti Fondi tashkil etmoqda.

Kreditlar qisqa o’rata o’lchamdagi menejmentlarni himoya qilish, ishlab chiqarish raqamlarida juda ochiq ortishlar kuzatilmoqda.  

Yilning dastlabki choragida sanoatda 6.3 % rivojlanish kuzatilgani ham buning yaqqol ifodasidir.

Albatta, bu ijobiy o’sish ma’lum bir talabning ortishi natijasida amalga oshgani uchun eksport raqamlariga ham nazar tashlash zarur. 2017 yilning ikkinchi choragida rivojlanishning eng katta omillaridan biri eksportdagi ortish bo’lib hisoblanadi.

2017 yilning ikkinchi choragida eksportda o’tgan yilning ayni davriga nisbatan 10.5% ortish kuzatildi. Eksportdagi bu ortishning eng katta sabablaridan biri KGFdan ta’minlangan manbalar bo’lib hisoblanadi.

Eksportdan tashqari rivojlanishning yana bir muhim yo’nalishlaridan biri bo’lgan investitsiyalar bo’yicha ikkinchi chorakda 9.5% ortish kuzatildi. Bunda referendumdan keyin ta’minlangan barqarorlik va ishonch muhitining katta ro’li bor. Bu muhit ayni paytda, xorij investitsiyasiga ham zamin yaratganini aytish mumkin.

Albatta, investitsiyaning davlat iqtisodiyotiga qo’shgan hissasini mustahkamlash uchun uzoq muddatli investitsiyalarni rivojlantirish zarurligini aytish mumkin.

Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, Turkiya iqtisodiyoti 2017 yilning ikkinchi choragida qo’lga kiritgan muvaffaqiyati kelgusi jarayonda ham ayni shaklda davom etgan taqdirda, uchinchi chorak va yil oxiridagi hisobotlarda o’z aksini topishiga ishonch hosil bo’ladi.

Shu sababli, Turkiya iqtisodiyotining 2017 yilni o’rta muddatli reja taxmini bo’lgan 4.4%dan yuqori natijaga erishishi ehtimoldan holi emas.