Jahon iqtisodiyati 30-qism

                                  O’lkalarda ijtimoiy va  iqtisodiy vaziyatiga ko’ra farqlilik ko’rsatgan ishsizlik muammosi  faqtgina oz rivojlangan o’lkalarda emas ayni zamonda rivojlangan va rivojlanayotgan o’lkalarda ham bir muammo sifatida o’rtaga chiqmoqda.

                      Rivojlanayotgan o’lkalar orasida o’rin olgan Turkiya esa oliy daromadli iqtisodiyotlar qatorida  joy olish  uchun sog’lom   mehnat bozoriga va kuchli strategiyalarga ehtiyoji his etmoqda.

                      Bu doirada tatbiq etiladigan ish bilan ta’minlash strategiyasi juda muhim. Turkiyada  mehnat bozoriga ehtiyoj va muammolar nazarga olib 2014- 2023 yillari ichida olgan milliy ish bilan ta’minlash strategiyasi hujjati bu jihatdan tayyorlangan.

                      Bu strategiyaning dastlab harakat rejalari 2014- 2016 yillarini o’z ichiga olar ekan, ikkinchidan  2017- 2019 davrini  o’z ichiga olmoqda. 2016- yili birinchi harakat rejasi  tatbiq etilgan va kelgusi davr uchun ham uch yillik harakat rejasi kun tartibiga kelgan.

                      2017-2019 yillarini qamragan ushbu harakat rejasi

4 siyosiy asos va 7 sektorni  maqsad qilib olgan.

                      Bahs mavzusi siyosiy asoslar, ta’lim va ish bilan ta’minlash aloqasini kuchaytirish, mehnat   bozorida  kafolat va egiluvchanlikni ta’min etish, maxsus  siyosat kerak qilganda  guruhlarni  ish bilan ta’minlashni orttirish ijtimoiy himoya aloqalarini kuchaytirish sifatida belgilangan.

                      Bu siyosatlar  ta’lim va ish bilan ta’minlash aloqasini kuchaytirish mavzusi, Turkiyada sifatli mehnat bozorini yetishtirish va ish bilan ta’minlash bozorini tashkil  jihatidan juda muhim bir masaladir.

                      Faqat Turkiyada ta’lim saviyalariga ko’ra ishsizlik nisbatlarini tadqiq qilganimizda ta’lim olgan ish kuchi  ishsizlik nisbatlari umumiy ishsizlik nisbatlariga ko’ra yana oliy bir saviyada bo’layotgani  ko’rilmoqda. Bu vaziyat ta’limli kishilar umuman davlatda ish bilan ta’minlar ekan  shaxsiy sektor bu mavzusida yetarsiz qolgani ko’rilmoqda. Bu jihatdagi  shartlarda  birinchidan  ta’lim va  ish bilan ta’minlash doirasida, ta’lim va ish  mehnat  bozori orasida moslik ta’min etishi, umumiy va kasbi ta’lim sifatini  orttirish   kabi siyosatlar belgilangan.

                  Ikkınchidan, asosiy masala  ishchi kuchi bozorida kafolat va egiluvchanlikni  ta’min etishiga qarata, Turkiyada 2016 yiligacha muhim qadamlar tashlangan. Ushbu strategiyaning maqsadlaridan biri egiluvchanlik   faoliyat shaklari ijtimoiy kafolat bilan himoya qilinishi. Shu bois egiluvchan mehnat bilan xavfsizlik sistemasi orasidagi moslik orttirilgan taqdirda bu strategiya ish bilan ta’minlash ustidagi ijobiy ta’sirlarining  his etilishi kutilmoqda.

                      2017- 2019 yillarini o’z ichiga olgan harakat rejasining uchinchi  asosida esa maxsus siyosat  olib borish kerak bo’lgan  guruhlar  ish bilan ta’minlashni orttirib  ayol, yosh va nogironlar uchun tartibotlar o’rin olmoqda.

                      Ayollarning  mehnat kuchiga  ishtirok nisbatini ko’tarish, yosh ishsizligini kamaytirish,  nogironlarni  ish bilan ta’minlash va  rivojlantirish uchun  tadbir va rag’batlantirish asosida belgilangan siyosatlar qatorida o’rin olmoqda.

                      Alohida bu siyosatlar doirasida yoshlarni ish bilan ta’minlash kafolatli ish  kuchi yetishtirish kurslari va  ayollarni ish bilan ta’minlash fursatlarini ottiradigan  tashabbuslarga e’tibor berilgani ko’rilmoqda.

 Oxirgi asos esa ish bilan ta’minlash  ijtimoiy himoya aloqalarini mustahkamlash, ijtimoiy xarajatlar  obyektiv shartlarga ko’ra hayotga tatbiq etilishi, ijtimoiy himoya xizmati mehnat qilishni rag’batlantirish kabi siyosatlarga duch kelmoqdamiz.

Ushbu siyosatlarning  asosiy maqsadi umuman ijtimoiy jihatdan yordam olgan shaxslarning  ishlashiga to’siq bo’ladigan vaziyatlarni bekor qilish va bu kishilarni ish bilan ta’minlash bilan mumkin.

                      Milliy ish bilan ta’minlash strategiyasi, kommunikatsiya  moliya, inshoot, salomatlik, qishloq xo’jalik, tekstil va tayyor kiyim va turizm bilan bir qatorda yetti sektorga ajratish mumkin.

                      Eng ko’p ish potensialiga  ega bo’lgan ushbu sektorlar ish bilan ta’minlash imkoniyatlari ham juda keng.

Asos va sektorlarda tatbiq etiladigan ushbu strategiyalar 2023 maqsadlari jihatidan  Turkiya iqtisodiyotida ishsizlik nisbatlarini kamaytirish va ish bilan ta’minlashni  ottirishiga  muhim hissa qo’shmoqda.

                      Bu doirada birinchi o’rinda sifatli ish kuchini o’rtaga chiqaradigan va hujjatdan  o’tmagan va soliq to’lamaganlarning sonini  kamaytirish, davom ettirishi mumkin va o’sishni o’z ichiga oladi.  

                      Oxirgi izoh etilgan aprel oyi ishsizlik nisbatida oldingi oyga ko’ra pasayish kuzatilmoqda.

                      İsh bilan ta’minlash safarbarligi birinchi o’rinda bo’lib belgilangan strategiyalar jihatida ishsizlik raqamlari kelgusi davrda yana ham  kamaytirilishi kutilmoqda.